Małe opóźnienie w płatności do PFRON nie musi oznaczać naruszenia dyscypliny finansów publicznych

Regionalna izba obrachunkowa ustaliła w trakcie kontroli, że wpłata na PFRON została wniesiona dwa dni po ustawowym terminie. Sprawa została zgłoszona do rzecznika dyscypliny finansów publicznych. Czy takie niewielkie naruszenie oznacza, że wójt poniesie odpowiedzialność? Czy nie wystarczy złożenie wyjaśnień do RIO?

Z opisu wynika, że gmina nie dokonała terminowej wpłaty na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zacznijmy zatem analizę od ustalenia, czy jest to naruszenie przepisów.

Ustawowe wymogi

W art. 49 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: u.r.z.s.z.) wskazano, że pracodawcy dokonują wpłat na PFRON w terminie do 20. dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat, składając równocześnie zarządowi tego funduszu deklaracje miesięczne i roczne. Te zaś składa się „poprzez teletransmisję danych w formie dokumentu elektronicznego według wzoru ustalonego, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego”. Dodano, że zaległości z tytułu wpłat, odsetki za zwłokę lub opłata prolongacyjna mogą być umarzane w całości lub w części decyzją prezesa zarządu funduszu wyłącznie w przypadku ich całkowitej nieściągalności (art. 49 ust. 5 u.r.z.s.z.).

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 lutego 2022 r. (sygn. akt III FSK 1576/21) podkreślono m.in. że „na podstawie art. 49 ust. 2 u.r.z.s.z. w związku z jej art. 49 ust. 1, zobowiązany do wpłat realizuje je na prawnej zasadzie samoobliczenia, pozytywnie porównywalnej do samoobliczenia podatku, w którym uprawniony i jednocześnie zobowiązany do samoobliczenia samodzielnie, bez ingerencji organu administracji, oblicza, deklaruje i wpłaca należny podatek w wynikających z obowiązującego prawa: wysokości i terminie”.

Nie ma więc wątpliwości co do tego, że w sytuacji opisanej w pytaniu naruszono obowiązujące przepisy. Słusznie więc RIO wykazała to jako nieprawidłowość w ramach wystąpienia pokontrolnego.

Możliwość kwestionowania ustaleń kontroli RIO

Zasadniczo kontrolowany przez RIO ma możliwość kwestionowania ustaleń kontrolnych, co umożliwiają przepisy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych (dalej: u.r.i.o.). W art. 9 u.r.i.o. m.in. postanowiono, że kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od dnia doręczenia wystąpienia zawiadomić izbę o wykonaniu wniosków lub o przyczynach ich niewykonania. Do wniosków zawartych w wystąpieniu pokontrolnym przysługuje prawo zgłoszenia zastrzeżenia do kolegium izby (ust. 3). Zastrzeżenie składa właściwy organ jednostki kontrolowanej w terminie 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego za pośrednictwem prezesa izby. Podstawą zgłoszenia zastrzeżenia może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (ust. 4).

Zatem z powyższego należy wnioskować, że gmina może albo uznać wystąpienie pokontrolne za słuszne (informując o tym regionalną izbę obrachunkową), albo wnieść zastrzeżenia do tego wystąpienia.

Trzeba jednak podkreślić, że jakkolwiek zachowa się gmina, to i tak będzie to obojętne w kontekście dyscypliny finansów publicznych, bo czyn już wystąpił. W tym zakresie na uwagę zasługują przepisy zawarte w art. 14 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: u.o.n.d.f.). Z przepisu tego wynika, że „naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieopłacenie w terminie przez jednostkę sektora finansów publicznych:

1) składek na ubezpieczenia społeczne,

2) składek na ubezpieczenie zdrowotne,

3) składek na Fundusz Pracy,

4) składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

5) wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

6) składek na Fundusz Solidarnościowy

‒ albo ich opłacenie w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia”.

Z uwagi na brzmienie powyższego przepisu można dojść do wniosku, że wystąpił czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych.

Znikoma szkodliwość

Choć na podstawie powyższych ustaleń wydawać się może, że kwestia odpowiedzialności za czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych jest jednoznaczna, to nie zawsze tak jest. Warto tu wspomnieć o orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 23 marca 2023 r. (sygn. akt BDF1.4800.96.2022; https://www.gov.pl/web/finanse/rozprawy8). GKO weryfikowała orzeczenie regionalnej komisji orzekającej w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, która uznała odpowiedzialność burmistrza miasta m.in. za czyn z art. 14 pkt 5 u.o.n.d.f. W rozpatrywanej sprawie burmistrz spóźnił się z wpłatą ok. 6,3 tys. zł na rzecz PFRON o trzy dni. GKO uznała jednak inaczej niż wcześniej RIO, wskazując m.in., że: „Jednocześnie GKO zwróciła uwagę, że w przypadku naruszenia określonego w art. 14 pkt 5 u.o.n.d.f.p. RKO wprawdzie słusznie uznała, że lekceważenie ustawowych terminów (zwłaszcza w przypadku płatności obowiązkowych składek) jest szkodliwe dla porządku prawnego i ładu finansów publicznych i świadczy o znacznej wadze naruszonych obowiązków, to jednak przyjęła błędnie stanowisko, że ujawnione w trakcie postępowania okoliczności tego naruszenia pozostają bez wpływu na ocenę stopnia szkodliwości”. Następnie wskazano, że: „Z zebranego materiału wynika, że opóźnienie w zapłacie składki na PFRON wyniosło 3 dni kalendarzowe, ale był to tylko 1 dzień roboczy, a zapłaty dokonano w najszybszym możliwym terminie po stwierdzeniu nieprawidłowości. Zdaniem GKO te okoliczności uzasadniają uznanie stopnia szkodliwości tego naruszenia za znikomy, co skłoniło GKO do umorzenia postępowania w tym zakresie”.

Zatem z powyższego należy wnioskować, że przekroczenie ustawowego terminu na zapłatę należności publicznoprawnej nie musi oznaczać automatycznie odpowiedzialności w trybie dyscypliny finansów publicznych. Organy dyscypliny finansów publicznych mogą zakwalifikować takie zdarzenie jako znikome w kontekście stopnia szkodliwości, a wówczas możliwe jest formalne umorzenie postępowania.

Złożenie wyjaśnień przez wójta do RIO nie uchyli zatem odpowiedzialności za naruszenie przepisów. A więc co do zasady możliwe jest pociągnięcie włodarza do odpowiedzialności z tego tytułu. Należy jednak dodać, że niewielkie opóźnienie we wpłacie np. składki do PFRON czy do ZUS może być uznane przez organy dyscypliny finansów publicznych za zdarzenie znikome w kontekście szkodliwości dla finansów publicznych – co uzasadniać może umorzenie postępowania dyscyplinarnego. ©℗