Nowelizacja ustawy okołobudżetowej [PORADNIK]

Nagrody, dodatki, wyższe odpisy dla nauczycieli i budżetówki oraz subwencje dla samorządów.

Tak nauczyciele, budżetówka oraz samorządy skorzystają na zmianach w prawie

11 sierpnia br. weszła w życie ustawa z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1586; dalej: nowelizacja). Znowelizowała ona ustawę z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2666; dalej: ustawa okołobudżetowa).

Niesie ona liczne, oczekiwane zmiany – nie tylko dla nauczycieli, pracowników budżetówki, lecz także dla jednostek samorządu terytorialnego. Na jej mocy m.in. pracownicy budżetówki otrzymają jednorazowe nagrody za zaangażowanie w pracę, nauczyciele jednorazowy dodatek w wysokości 1125 zł brutto (czyli na rękę otrzymają 900 zł na rękę) z okazji 250. rocznicy utworzenia Komitetu Edukacji Narodowej, a sędziowie, asesorzy, referendarze – dodatkowe wynagrodzenia. Ponadto przewidziano zwiększenie wysokości odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli i na fundusze socjalne dla osób uprawnionych do zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych oraz członków ich rodzin (od 1 lipca br.). W związku z tym w terminie do 30 września 2023 r. na rachunek bankowy ww. funduszy pracodawcy tych osób powinni przekazać zwiększone wpłaty środków przewidzianych w nowelizacji.

Są też zmiany dla wszystkich pracowników: nowelizacja przewiduje bowiem odmrożenie od 1 lipca 2023 r. podstaw naliczania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – od tej daty do ustalania odpisu stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu 1 stycznia 2021 r. (podczas gdy dotychczas obowiązywała kwota bazowa z 1 stycznia 2019 r.). A to nie wszystko: nowelizacja zakłada też m.in. rekompensatę samorządom ubytku dochodów z tytułu PIT, czyli uzupełnienie subwencji ogólnej na 2023 r. o łącznej wartości w kwocie ponad 14 mld zł. A dodatkowo samorządy otrzymają:

• na wypłacenie nauczycielom tzw. nagrody specjalnej w ramach subwencji oświatowej – nieco ponad 935 mln zł,
• na sfinansowanie wydatków związanych z odmrożeniem funduszu – ponad 147 mln zł. Zwiększone wpłaty środków przewidzianych ustawą nowelizującą mają zostać przekazane do 30 września 2023 r.

Jak wynika z dołączonej do projektu „Oceny skutków regulacji”, realizacja przewidzianych w projekcie rozwiązań będzie kosztować budżet państwa 15 mld 266 mln 28 tys. zł.

W dzisiejszym poradniku nie tylko opisujemy najważniejsze zmiany, jakie niesie nowelizacja ustawy budżetowej, lecz także podpowiadamy, jak wypełnić nowe obowiązki i przedstawiamy praktyczne wyliczenia.

Więcej pieniędzy na fundusz socjalny dla nauczycieli

Jedną z ważniejszych zmian jest zwiększenie wysokości odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (ZFŚŚ) dla nauczycieli. W rezultacie organy prowadzące placówki oświatowe powinny do 30 września br. odprowadzić odpowiednio zwiększone wpłaty na konta funduszu. Podpowiadamy, jak je wyliczyć

Przypomnijmy, że zgodnie z postanowieniami art. 53 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586; dalej: ustawa KN) odpisu na ZFSŚ dla nauczycieli dokonuje się corocznie w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej liczby nauczycieli w przeliczeniu na pełny wymiar zajęć i 110 proc. kwoty bazowej stanowiącej podstawę wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli w dniu 1 stycznia danego roku. Ustawa budżetowa na 2023 r. przewidywała jako podstawę wyliczeń kwotę bazową obowiązującą w dniu 1 stycznia 2019 r., w efekcie odpis na pełny obecny rok kalendarzowy wynosił pierwotnie 3045,21 zł. Nowelizacja od 1 lipca br. zmienia kwotę bazową i podwyższa ten odpis, wprowadzając zmianę w art. 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023.

I tak odpis na ZFŚS dla nauczycieli powinien być dokonywany:

• od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. – na podstawie kwoty bazowej z 1 stycznia 2019 r. w wysokości 3045,21 zł;
• od 1 lipca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. – na podstawie kwoty bazowej z 1 stycznia 2021 r. w wysokości 3537,80 zł (co oznacza wzrost o 16,18 proc.).

W efekcie odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć wynosi:

• od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. – 3349,73 zł (110 proc. kwoty bazowej = 110 proc. x 3045,21 zł)
• od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. – 3891,58 zł (110 proc. kwoty bazowej = 110 proc. x 3537,80 zł).

Takie rozwiązanie – jak wynika z uzasadnienia – umożliwi przeznaczenie przez pracodawców oświatowych wyższych środków na działalność socjalną organizowaną na rzecz pracowników.

Przekazanie zwiększonych dopłat

W związku ze zmianą pracodawcy ww. osób w terminie do 30 września 2023 r. na rachunek bankowy ZFŚS powinni przekazać zwiększone wpłaty środków przewidzianych w nowelizacji, „uwzględniając dotychczas przekazaną kwotę dokonanych odpisów, o których mowa w art. 53 ustawy – Karta nauczyciela, naliczonych w oparciu o kwotę bazową obowiązującą w dniu 1 stycznia 2019 r.” (tak wynika ze znowelizowanego art. 4 ust. 3 ustawy okołobudżetowej).

Ważne! Dotychczasowy i zwiększony odpis ma zostać przekazany na rachunek zakładowy funduszu świadczeń socjalnych 30 września 2023 r.

Przykład 1

Emerytowani mundurowi też z większym odpisem

Nowelizacja wprowadza również zmiany wysokości naliczania od 1 lipca 2023 r. odpisu na fundusz socjalny dla służb mundurowych oraz członków ich rodzin

Zmiana ta (zgodnie ze znowelizowanym art. 6 ust. 1 ustawy okołobudżetowej) dotyczy emerytów i rencistów – byłych żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy:

• policji,
• Urzędu Ochrony Państwa,
• Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
• Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
• Służby Wywiadu Wojskowego,
• Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
• Straży Granicznej,
• Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa,
• Państwowej Straży Pożarnej,
• Służby Celnej,
• Służby Celno-Skarbowej,
• Służby Więziennej.

I tak zgodnie z art. 5 i art. 6 ustawy okołobudżetowej odpis na ZFSŚ dla osób uprawnionych do zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz członków ich rodzin tworzy się w wysokości 0,6 proc. środków zaplanowanych w ustawie budżetowej na 2019 r., natomiast w przypadku pozostałych służb mundurowych – w wysokości 0,5 proc. środków zaplanowanych w ustawie budżetowej na 2019 r. Nowelizacja przesądza natomiast, że:

• od 1 lipca 2023 r. – podstawą ustalenia odpisu na fundusz socjalny będą środki zaplanowane w ustawie budżetowej na 2021 r. na emerytury i renty dla tych służb, natomiast
• od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. – fundusz socjalny dla emerytów i rencistów byłych żołnierzy i funkcjonariuszy pozostałych służb mundurowych pozostaną na poziomie określonym w ustawie z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej, tj. w oparciu o środki zaplanowane w ustawie budżetowej na 2019 r.

Ważne! Równowartość dokonanego odpisu na fundusz socjalny dla osób uprawnionych do zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych oraz członków ich rodzin właściwy organ emerytalny przekaże dysponentom na rachunki bankowe w terminie do 30 września br.

Zwiększenie kwoty odpisu na ZFŚS dla wszystkich pracowników

Odpis do ZFŚŚ ma być ustalany na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w II półroczu 2021 r., tj. 5104,90 zł. Pracodawcy muszą do 30 września 2023 r. przekazać zwiększoną kwotę odpisu do ZFŚS

Nowelizacja przewiduje także zmianę art. 5l ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 998; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586). Zgodnie z dotychczasową ustawą okołobudżetową od 1 stycznia 2023 r. podstawą naliczania funduszu było wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. w wysokości 4434,58 zł. Celem zmienianego przepisu było odmrożenie – o kolejne dwa lata – podstawy naliczania odpisu na ZFŚS, poczynając od 1 lipca 2023 r. W konsekwencji podstawą naliczania odpisu na fundusz w 2023 r. będzie w okresie:

• od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. – przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. w wysokości 4434,58 zł;
• od 1 lipca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. – przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2021 r. w wysokości 5104,90 zł (czyli o 15,12 proc. wyższe).

Wprowadzono również przepis epizodyczny, zgodnie z którym równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń naliczonych na 2023 r. pracodawca przekaże na rachunek bankowy funduszu w terminie do 30 września 2023 r., uwzględniając dotychczas przekazaną kwotę odpisów i zwiększeń naliczonych w oparciu o przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. ogłoszone przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 5 ust. 7 (czyli: odpisy naliczane do 30 czerwca 2023 r. – na podstawie kwoty 4434,58 zł, a od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. – na podstawie kwoty 5104,90 zł).

► Jakie kwoty odpisów za poszczególnych pracowników pracodawcy powinni przekazać w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r.?

Pracodawcy przekazywali pierwszą ratę odpisu na rachunek bankowy ZFSŚ (czyli tę, którą należy wnieść do 31 maja 2023 r.) w wysokości co najmniej 75 proc. równowartości tego odpisu, zaś łączna kwota odpisu na 2023 r. była ustalana na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w II półroczu 2019 r., tj. 4434,58 zł (obwieszczenie prezesa GUS z 19 lutego 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej i w drugim półroczu 2019 r. – M.P. z 2020 r. poz. 195) i wynosiła:

• odpis podstawowy 37,5 proc. – 1662,97 zł,
• odpis podwyższony (prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze) 50 proc. – 2217,29 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w pierwszym roku nauki 5 proc. – 221,73 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w drugim roku nauki 6 proc. – 266,07 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w trzecim roku nauki 7 proc. – 310,42 zł.

Przy czym zgodnie z przepisami pracodawcy fakultatywnie (uznaniowo) w ww. terminie mogli:

• też przekazać odpis podwyższony o 6,25 proc. (dotyczy pracowników, w stosunku do których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności) – 277,16 zł;
• zwiększyć fundusz o 6,25 proc.(dotyczy to pracodawców sprawujących opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy) – 277,16 zł.

► Jak się zmieniła wysokość odpisów na poszczególnych pracowników od 1 lipca?

Do 30 września pracodawca przekaże na rachunek bankowy ZFSŚ pozostałą – drugą – część odpisu, ale już w podwyższonej kwocie, tj. uwzględniając to, że od 1 lipca 2023 r. odpis jest ustalany na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w II półroczu 2021 r., tj. 5104,90 zł, co oznacza, że obowiązkowo przekaże:

• odpis podstawowy 37,5 proc. – 1914,34 zł,
• odpis podwyższony (prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze) 50 proc. – 552,45 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w pierwszym roku nauki 5 proc. – 255,25 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w drugim roku nauki 6 proc. – 306,29 zł,
• odpis dotyczący pracowników młodocianych w trzecim roku nauki 7 proc. – 357,34 zł.

A dodatkowo pracodawca do 30 września br. może fakultatywnie:

• przekazać odpis podwyższony o 6,25 proc. (dotyczy pracowników, w stosunku do których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności) – 319,06 zł,
• zwiększyć fundusz o 6,25 proc.(dotyczy to pracodawców sprawujących opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy) – 319,06 zł.

Pracodawca budżetowy ma obowiązek utworzenia funduszu bez względu na liczbę zatrudnionych osób.

Dla wielu urzędów samorządowych oznacza to, że podobnie jak w przypadku nauczycieli środki na ZFSŚ trzeba będzie przekazać do 30 września br. na rachunek funduszu, obliczając je według dwóch podstaw.

Przykład 2

Świadczenia urlopowe dla nauczycieli: będą wyrównania

Wyższa kwota odpisu na ZFŚS dla nauczycieli i pracowników oświaty oznacza dla tych osób wyższe świadczenie wakacyjne. I to już za ten rok. A jeśli takie zostało już wypłacone – konieczne jest wyrównanie

Na podstawie art. 53 ust. 1a ustawy KN z odpisu na ZFSŚ nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku jest wypłacane świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o ZFSŚ, ustalonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym.

Kłopoty z wypłatą

Te jednostki, które świadczenie już wypłaciły, będą zobligowane do dokonania do końca wakacji wyrównania. I choć wydawałoby się, że nie powinno to stwarzać większych trudności, to pojawiają się liczne wątpliwości co do kwoty wyrównania, gdyż niejednokrotnie można się spotkać z opinią, że kwota świadczenia rocznego urlopowego powinna być uśredniona – co oznacza wyższą kwotę wypłaty w przypadku jednostek oświatowych, które świadczenia nie wypłaciły, lub konieczność wyrównania dla szkół, które płatność już zrealizowały. Porównajmy zatem wszystkie możliwe rozwiązania.

▶ Rozwiązanie 1: pełne świadczenie. W przypadku wypłaty pełnego świadczenia dla całego etatu, w zależności od charakteru świadczonej pracy, będzie to kwota w wysokości odpowiednio:

• 1914,34 zł – 1662,97 zł = 251,37 zł lub
• 2552,45 zł – 2217,29 zł = 335,16 zł (w przypadku szczególnych warunków pracy).

▶ Rozwiązanie 2: świadczenie uśrednione. Drugim rozwiązaniem jest przyjęcie uśrednionej kwoty świadczenia (tj. proporcjonalne uwzględnienie jego wysokości z pierwszego i drugiego półrocza). Ponieważ zmiana odpisu podstawowego nastąpiła dokładnie w połowie roku, można przyjąć następujące wyliczenie: (1914,34 zł + 1662,97 zł) : 2 = 1788,66 zł.

Przyjmując takie rozwiązanie, szkoły, które dotychczas nie wypłaciły świadczenia urlopowego, powinny wypłacić je w kwocie 1788,66 zł, natomiast te, które zrealizowały płatność, obliczyć wyrównanie w sposób następujący: 1788,66 zł – 1662,97 zł = 125,69 zł.

▶ Rozwiązanie 3: świadczenie proporcjonalne. Kolejnym sposobem jest proporcjonalne naliczenie świadczenia do okresu naliczania odpisu podstawowego. Ponieważ nauczyciele uzyskują świadczenie urlopowe w pełnej wysokości za przepracowanie pełnego roku szkolnego, to można przyjąć następujące obliczenia:

• od września 2022 r. do czerwca 2023 r. – 1662,97 zł : 12 miesięcy = 138,58 zł; 138,58 zł x 10 miesięcy (od września do czerwca) = 1385,81 zł,
• od lipca 2023 r. do sierpnia 2023 r. – 1914,34 zł : 12 = 159,53 zł; 159,53 zł x 2 (od lipca do sierpnia) = 319,06 zł.

1385,81 zł + 319,06 zł = 1704,87 zł.

Kwota wyrównania wyniosłaby wtedy: 1704,87 zł – 1662,97 zł = 41,90 zł.

Która metoda jest właściwa? W aktualnym stanie prawnym nie znajdziemy odpowiedzi na powyższe pytanie.. MEIN, do którego redakcja DGP wystąpiła z zapytaniem w tej sprawie, wskazało skorzystanie z metody proporcjonalnej.

Jak obliczać ZFŚS po zmianach

Obliczenia tego dokonuje się poprzez zsumowanie przewidywanych przeciętnych liczb pracowników zatrudnionych w poszczególnych miesiącach (przeliczonych na pełne wymiary czasu pracy), a otrzymaną sumę dzieli się przez 12

Podstawę naliczania odpisu na fundusz stanowi przeciętna planowana w danym roku kalendarzowym liczba osób zatrudnionych u pracodawcy skorygowana w końcu tego roku do faktycznej, przeciętnej liczby osób zatrudnionych, obejmująca pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy) – tak nakazuje rozporządzenie MPiPS z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz.U. nr 43, poz. 349).

Procedura ustalania wysokości odpisu na fundusz socjalny

Poniżej wskazujemy przykładowe kroki podejmowane przy wyliczaniu odpisu na fundusz socjalny w danym roku kalendarzowym.

▶ Krok 1. Ustalenie pracowników, na których nalicza się odpis na fundusz socjalny – w podziale na pracowników zatrudnionych w warunkach zwykłych, w warunkach szczególnych i pracowników młodocianych. Nie wlicza się do tej grupy osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych i samozatrudnionych.

Przykład 3

Ważne! Przy obliczaniu odpisu na ZFŚS nie uwzględnia się osób przebywających na urlopach bezpłatnych.

▶ Krok 2. Obliczenie liczby pracowników zatrudnionych w poszczególnych miesiącach z zastosowaniem jednej wybranej przez pracodawcę metody (metody średniej arytmetycznej, metody średniej chronologicznej lub metody uproszczonej). Metodę obliczania przeciętnego zatrudnienia w miesiącu należy dostosować do sytuacji kadrowej w zakładzie. W przypadku dużej płynności kadr lub natężenia zjawiska udzielania urlopów bezpłatnych należy stosować metodę średniej arytmetycznej ze stanów dziennych w miesiącu. Odpis powinien zostać naliczony i odprowadzony również za osoby na urlopach bezpłatnych. Przy stabilnej sytuacji kadrowej przeciętne zatrudnienie w miesiącu można obliczyć metodą uproszczoną, tj. na podstawie sumy dwóch stanów dziennych (w pierwszym i ostatnim dniu miesiąca) podzielonej przez dwa lub metodą średniej chronologicznej, obliczanej na podstawie sumy połowy stanu dziennego w pierwszym i ostatnim dniu miesiąca oraz stanu zatrudnienia w 15. dniu miesiąca podzielonej przez dwa. Przy zastosowaniu obu ww. metod nie należy ujmować osób, które korzystały z urlopów bezpłatnych powyżej 14 dni. Wyboru konkretnej metody dokonuje pracodawca.

▶ Krok 3. Przeliczenie liczby pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy (niepełne etaty) na pełne wymiary czasu pracy (pełne etaty). W tym celu stosuje się współczynnik przeliczeniowy (określający część etatu), który jest stosunkiem liczby godzin pracy ustalonych w umowie o pracę do obowiązującej normy czasu pracy (np. 4 godziny pracy do 8 godzin normy to 1/2 etatu). Współczynnik ten należy pomnożyć przez liczbę osób pracujących w danym wymiarze czasu pracy (np. 1/2 × 8 osób = 4 etaty przeliczeniowe). W ten sposób należy przeliczyć pracowników niepełnoetatowych w każdym stosunku godzin pracy i godzin normy, czyli dla 1/8, 1/4, 3/8, 1/2, 5/8, 2/3 i 7/8 etatu.

▶ Krok 4. Ustalenie sumy pełnych etatów – czyli dodanie liczby etatów pełnych i etatów niepełnych, które zostały przeliczone na pełne etaty. Działanie to należy wykonać dla każdego miesiąca odpowiednio do wybranej metody obliczania przeciętnej liczby osób zatrudnionych w miesiącu, np. dla metody średniej arytmetycznej sumowanie etatów powtarza się dla każdego dnia miesiąca, a następnie na tej podstawie ustala się przeciętne zatrudnienie dla danego miesiąca.

▶ Krok 5. Obliczenie przeciętnej liczby zatrudnionych pracowników w danym roku kalendarzowym – co następuje przez dodanie przeciętnych liczb zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i podzielenie otrzymanej sumy przez 12 (bez względu na to, czy zakład funkcjonował przez cały rok, czy nie).

Osobno takie działanie wykonuje się dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

▶ Krok 6. Ustalenie należnego odpisu – jako iloczynu przeciętnej planowanej liczby zatrudnionych i kwoty odpisu w danym roku kalendarzowym na jednego pracownika zatrudnionego w danej kategorii.

Roczny odpis dla nauczycieli obliczany według metody średniej arytmetycznej wynosi:

• 248,08 : 31 = 8,00 nauczyciele,
• od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r.:

– 8,00 × 3349,73 zł = 26 797,84 zł

• od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r.:

– 8,00 × 3891,58 zł = 31 132,64 zł

(26 797,84 zł + 31 132,64 zł) : 2 = 28 965,24 zł.

Roczny odpis dla administracji i obsługi obliczany według metody średniej arytmetycznej wynosi:

• od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r.:

– 5,88 × 1662,97 zł = 9778,26,

• od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r.:

– 5,88 × 1914,34 zł = 11 256,32,

– 9778,26 + 11 256,32 = 21 034,58 zł,

– 21 034,58 zł : 2 = 10 517,29 zł.

Oprócz tego należy doliczyć do niego:

• zwiększenie w związku zatrudnieniem pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, tj.:

277,16 zł + 319,06 zł = 596,22 zł,

596,22 zł : 2 = 298,11 zł, a także

• odpis z tytułu opieki nad emerytowanym pracownikiem niebędącym nauczycielem:

277,16 zł + 319,06 zł = 596,22 zł,

596,22 zł : 2 = 298,11 zł.

Należy pamiętać, że wszystkie środki ZFŚS stanowią jeden fundusz. Oznacza to, że bez względu na ilość i wysokość środków odpisu na ZFŚS fundusz jest jeden i nie podlega podziałowi. W związku z tym brak jest uzasadnienia do wydzielania funduszu, np. odrębny dla nauczycieli, odrębny dla emerytowanych nauczycieli oraz odrębny dla pracowników niepedagogicznych.

Na koniec należy do wszystkiego dodać 5 proc. pobieranych przez nich emerytur, rent oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, co będzie stanowiło odpis na emerytowanych nauczycieli (art. 53 ust. 2 KN) i dla przykładu przyjmiemy kwotę 800 zł.

Trzeba też uważać na kolejną zmianę przepisów

▶ Krok 7. Zsumowanie kwoty odpisów dla poszczególnych kategorii pracowników. Uzyskana suma podlega odprowadzeniu na konto bankowe funduszu do końca maja danego roku (75 proc.) i do końca września tego roku (25 proc.).

▶ Krok 8. Korekta odpisu. Na koniec konieczne jest porównanie wysokości odpisu ustalonej na początku roku na podstawie planu zatrudnienia z wysokością odpisu ustalonym w końcu roku na podstawie danych faktycznych. W tym celu należy powtórzyć opisane powyżej obliczenia (krok 1–7), wykorzystując dane faktyczne w zakresie liczby zatrudnianych pracowników, a następnie porównać ustaloną na początku roku wysokość odpisu z odpisem ustalonym w końcu roku.

Jeżeli wysokość odpisu na koniec roku jest:

• wyższa niż wysokość odpisu z początku roku – to oznacza, że wystąpiła niedopłata. W takiej sytuacji należy zasilić konto funduszu kwotą różnicy między ustalonymi odpisami;
• niższa niż wysokość odpisu ustalona na początku roku – mamy do czynienia z nadpłatą. W takiej sytuacji można nadpłacone środki wycofać z konta funduszu (jeśli fundusz dysponuje dodatnim saldem) albo potrącić nadpłaconą kwotę z odpisu w kolejnym roku kalendarzowym.

Ważne! W jednostkach sektora finansów publicznych nieprzekazanie odpisu w prawidłowej wysokości może się wiązać z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Nagroda specjalna dla nauczycieli

Nauczyciele pozostający 20 września 2023 r. w stosunku pracy w szkole otrzymają nagrodę specjalną z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej. Wyniesie ona 1125 zł, a przepisy nakazują, by została wypłacona do 14 października.

Nowelizacja zmienia także ustawię KN, w której po art. 92 dodaje art. 92a–92h, zgodnie z którymi w 2023 r. nauczycielowi pozostającemu 20 września 2023 r. w stosunku pracy w szkole przyznaje się nagrodę specjalną z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej, w wysokości 1125 zł brutto. Nagroda ta będzie oskładkowana oraz opodatkowana i zostanie wypłacona do 14 października 2023 r. (art. 92a ust. 3 Karty nauczyciela). Ma ona charakter jednorazowy, co oznacza, że przysługuje tylko w 2023 r.

Kto uprawniony?

Nagrodę otrzymają wszyscy nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni oraz ci, którzy będą zatrudnieni w kuratoriach oświaty, a także pracu jący w:

• publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego;
• przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach oraz szkołach niepublicznych i niepublicznych szkołach artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych;
• publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego.

• Kto wypłaci nagrodę nauczycielowi pracującemu w kilku szkołach?

Nauczycielowi pozostającemu jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy w szkołach nagrodę wypłaca ta szkoła, w której nauczyciel był zatrudniony 20 września 2023 r. w najwyższym wymiarze (nagrody się więc nie dzieli proporcjonalnie do wymiaru pensum, w którym jest zatrudniony, a tym bardziej nie dubluje).

• Kto wypłaci nagrodę nauczycielowi, jeśli był on zatrudniony w dwóch lub więcej szkołach w tym samym wymiarze zatrudnienia?

Nauczycielowi, który 20 września 2023 r. pozostaje jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy w szkołach w takim samym wymiarze zatrudnienia, nagrodę wypłaci szkoła, w której stosunek pracy został nawiązany wcześniej, a w przypadku gdy stosunki pracy zostały zawarte w tym samym dniu – szkoła, w której nauczyciel jest zatrudniony na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony. Nauczycielowi, który 20 września 2023 r. pozostawał jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy w szkołach w takim samym wymiarze zatrudnienia, którego stosunki pracy zostały nawiązane w tym samym dniu oraz podstawa prawna zatrudnienia jest taka sama, nagrodę wypłaca szkoła o niższym numerze w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej, spośród szkół, w których ten nauczyciel jest zatrudniony.

Przykład 4

Przykład 5

Przykład 6

Przykład 7

Przykład 8

Przykład 9

Przykład 10

Przykład 11

Przykład 12

Przykład 13

Zadania ministerstwa i samorządów

W terminie do 29 września 2023 r. minister właściwy do spraw oświaty i wychowania przekaże ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych propozycję podziału środków finansowych między ministrów, o których mowa w art. 8 ust. 4–14a ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (czyli: ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, ministrowi obrony narodowej, ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania, ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa, ministrowi właściwemu do spraw środowiska, ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej, ministrowi właściwemu do spraw żeglugi śródlądowej, ministrowi właściwemu do spraw rybołówstwa), i jednostki samorządu terytorialnego – z przeznaczeniem na wypłatę nagrody specjalnej. Do podziału środków zostaną wykorzystane dane dotyczące nauczycieli pozostających w stosunku pracy w szkole 20 września 2023 r., zgromadzone w systemie informacji oświatowej (SIO), według stanu bazy danych systemu informacji oświatowej z 27 września 2023 r.

W kolejnym kroku resort finansów publicznych, w terminie do 6 października 2023 r., na wnioski ww. ministrów zwiększy wydatki w odpowiednich częściach budżetowych o środki z rezerwy celowej budżetu państwa, z przeznaczeniem na wypłatę rzeczonej nagrody.

Zgodnie z nowymi przepisami środki na wypłatę specjalnej nagrody będą przekazywane odpowiednio z rezerwy, o której mowa w art. 36 ust. 4 pkt 1 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2267; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586), oraz części budżetowych, którymi dysponują ww. ministrowie. Następnie jednostki samorządu terytorialnego oraz minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego udzielą dotacji celowej przeznaczonej na wypłatę nagrody.

WAŻNE! Zgodnie z art. 92d ust. 2 ustawy KN „dotacja celowa zostanie udzielona także przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego, szkole i placówce, w których nauczyciel jest uprawniony do otrzymania nagrody, prowadzonym przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną”.

Złożenie wniosku

Zarówno samorządowa jednostka oświatowa, jaki i prywatna powinna w terminie do 2 października 2023 r. złożyć wniosek o udzielenie dotacji celowej do odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Dotacja zostanie przekazana na rachunek bankowy wskazany we wniosku w terminie do 11 października 2023 r.

Obowiązek dyrektora: rozliczenie

Rozliczenia wykorzystania dotacji celowej oraz zwrotu niewykorzystanej kwoty dotacji celowej trzeba będzie dokonać do 30 listopada 2023 r. Rozliczenia tego dokona dyrektor, który podpisał wniosek, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego – osoba kierująca inną formą wychowania przedszkolnego, wyznaczona przez osobę prowadzącą inną formę wychowania przedszkolnego, która podpisała wniosek.

Rozliczenie to będzie zawierać:

1) nazwę, adres siedziby i numer identyfikacyjny REGON odpowiednio przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego, szkoły lub placówki;

2) nazwę jednostki samorządu terytorialnego oraz jej kod z krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju TERYT albo wskazanie ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;

3) przyznaną kwotę dotacji celowej;

4) wykorzystaną kwotę dotacji celowej;

5) kwotę dotacji celowej podlegającej zwrotowi odpowiednio do budżetu jednostki samorządu terytorialnego albo ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;

6) listę nauczycieli, którym wypłacono nagrodę, o której mowa w art. 93b ust. 1, zawierającą nazwiska, imiona i numery PESEL tych nauczycieli, a w przypadku braku numeru PESEL – serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, oraz ich własnoręczne podpisy stanowiące potwierdzenie otrzymania tej nagrody;

7) miejscowość i datę sporządzenia rozliczenia;

8) podpis dyrektora odpowiednio przedszkola, szkoły lub placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego – osoby kierującej daną inną formą wychowania przedszkolnego wyznaczonej przez osobę prowadzącą inną formę wychowania przedszkolnego.

WAŻNE! Rozliczenia wykorzystania dotacji celowej oraz zwrotu niewykorzystanej kwoty dotacji celowej trzeba będzie dokonać do 30 listopada 2023 r.

Specjalna nagroda KEN jako element wynagrodzenia

Na podstawie dodanego art. 93b ust. 8 ustawy okołobudżetowej omawianej nagrody KEN nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli. Pozostają jednak inne pytania związane z traktowaniem tego składnika pensji, w tym m.in. czy stanowi ona podstawę naliczania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, nagrody jubileuszowej i czy będzie wliczana do podstawy świadczeń chorobowych. A zatem prześledźmy, czy specjalna nagroda KEN jest uwzględniana przy naliczaniu innych świadczeń z tytułu zatrudnienia.

▶ Trzynastka, ekwiwalent, nagroda jubileuszowa. W myśl art. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1872; ost. zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641) wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Trzynastkę oblicza się zatem zgodnie z przepisami regulującymi wypłatę ekwiwalentu. W przypadku nauczycieli jest to rozporządzenie MEN z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 737). W jego par. 1 wskazano składniki przyjmowane do podstawy urlopu i ekwiwalentu nauczycieli. Wśród nich nie odnajdziemy żadnych nagród, w tym specjalnej nagrody KEN. Również nagrodę jubileuszową ustala się jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy na podstawie par. 3 ust. 3 rozporządzenia MENiS z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz.U. 2001 r. nr 128, poz. 1418), co oznacza, że specjalna nagroda KEN nie stanowi podstawy naliczania tak ekwiwalentu, średniej urlopowej, trzynastki oraz nagrody jubileuszowej nauczycieli.

▶ Jednorazowy dodatek uzupełniający. Zgodnie z art. 93b ust. 8 znowelizowanej ustawy okołobudżetowej specjalnej nagrody KEN nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy KN.

▶ Wynagrodzenie chorobowe i zasiłki. W myśl art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641) przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Specjalna nagroda KEN jest wypłacana wszystkim nauczycielom zatrudnionym 20 września 2023 r., a jedynym wyjątkiem wyłączającym do niej prawo jest przebywanie pedagoga na urlopie bezpłatnym bez przerwy w okresie od 1 do 20 września br. Oznacza to, że mają do niego prawo również ci nauczyciele, którzy są na zwolnieniach lekarskich. Przysługuje więc ona także wtedy, gdy pracownik jest chory lub pobiera świadczenie rehabilitacyjne czy zasiłek macierzyński. Nie można zatem uznać, że specjalna nagroda może stanowić podstawę naliczania świadczeń chorobowych.

Specjalny dodatek motywacyjny w sektorze finansów publicznych

Dodatkowe środki w tym roku będą mogli otrzymać pracownicy sfery budżetowej m.in. zatrudnieni w podmiotach leczniczych, w urzędach organów władzy publicznej, urzędach kontroli, urzędach ochrony prawa oraz w sądach i trybunałach, powiatowych inspektoratach nadzoru budowalnego oraz komendach powiatowych PSP

Bardzo ważną zmianą w art. 1 pkt 8 nowelizacji jest dodanie art. 41a w ustawie z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, umożliwiającego przyznanie przez pracodawcę (odpowiednio kierownika jednostki albo dyrektora generalnego) pracownikom państwowej sfery budżetowej jednorazowych specjalnych dodatków motywacyjnych w ramach utworzonego w jednostkach dodatkowego funduszu motywacyjnego. Przy czym dodatkowy fundusz motywacyjny zostanie utworzony „w wysokości 3,2 proc. kwoty stanowiącej 5/12 planowanych na 2023 r. wynagrodzeń osobowych i uposażeń z wyłączeniem środków zaplanowanych w 2023 r. na regulację wynagrodzeń na podstawie odrębnych przepisów i środków na sfinansowanie wypłaty nagród, o których mowa w art. 46 ust. 2 pkt 2 ustawy z 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1109 ze zm.)”. Wyłączenie środków zaplanowanych w 2023 r. na regulację wynagrodzeń na podstawie odrębnych przepisów, o których mowa wyżej, dotyczy m.in. ustawy z 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2139). Z tym że ww. regulacja nie dotyczy osób:

• zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, a także
• pracowników Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej

– w zakresie środków na sfinansowanie wypłaty nagród, o których mowa w art. 46 ust. 2 pkt 2 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Dodatkowe środki będą mogli również otrzymać pracownicy zatrudnieni w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz w sądach i trybunałach, o których mowa w art. 139 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429), z wyłączeniem posłów i senatorów.

Fundusz motywacyjny utworzony zostanie także dla pracowników powiatowych inspektoratów nadzoru budowalnego oraz pracowników i funkcjonariuszy komend powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej.

Uznaniowy charakter

Co istotne, specjalny dodatek motywacyjny ma charakter uznaniowy i będzie przyznany w szczególności za zaangażowanie w pracy. Dodatkowym funduszem motywacyjnym zadysponuje kierownik jednostki, a w przypadku jednostek, w których tworzy się stanowisko dyrektora generalnego urzędu − dyrektor generalny. Pracodawcy dysponujący dodatkowym funduszem motywacyjnym będą przedstawiali propozycję sposobu i kryteriów przyznawania specjalnych dodatków motywacyjnych zakładowej organizacji związkowej w celu otrzymania opinii. Termin na przedstawienia opinii będzie nie dłuższy niż 10 dni.

Nieprzedstawienie opinii w tym terminie będzie uważane za rezygnację z prawa jej wyrażenia.

Specjalny dodatek motywacyjny nie będzie stanowił podstawy naliczania świadczeń, odszkodowań i innych wypłat wynikających z odrębnych przepisów (np. zasiłku chorobowego czy ekwiwalentu za niewykorzystany urlop), w tym dodatkowego wynagrodzenia rocznego, nagród rocznych i dodatkowego uposażenia rocznego.

WAŻNE! Specjalny dodatek motywacyjny zostanie wypłacony do 30 września 2023 r., co ważne – jednorazowo.

Jednorazowa wypłata dla sędziów

Co prawda sędziowie nie otrzymają specjalnego dodatku motywacyjnego, ale będą mogli liczyć na jednorazową wypłatę dodatkowego wynagrodzenia

W nowo dodanym do ustawy okołobudżetowej art. 41b wprowadzono też regulację umożliwiającą jednorazową wypłatę dodatkowego wynagrodzenia:

• sędziom sądów powszechnych,
• sędziom sądów wojskowych,
• sędziom sądów administracyjnych,
• sędziom Sądu Najwyższego,
• sędziom Trybunału Konstytucyjnego,
• asesorom sądowym oraz
• referendarzom sądowym.

Wynagrodzenie to ma być wypłacane w wysokości 3,2 proc. od kwoty stanowiącej 5/8 sumy wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatków: stażowego i funkcyjnego należnych od stycznia do końca sierpnia 2023 r. Przy czym podobnie jak w przypadku specjalnego dodatku motywacyjnego, jednorazowa wypłata dla sędziów nie będzie stanowić podstawy naliczania świadczeń, odszkodowań i innych wypłat wynikających z odrębnych przepisów, w tym dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Zgodnie z nowo dodanym art. 41b ust. 3 ustawy okołobudżetowej powinna być wypłacona do 30 września 2023 r.

Zbieg prawa do nagród

W noweli ustawy okołobudżetowej uregulowano też kwestię zbiegu nagród z kilku tytułów. Przesądzono, że takiej osobie będzie przysługiwać tylko jedna z nich i konieczne będzie złożenie oświadczenia w tej sprawie

Nowo dodany art. 41c w ustawie z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 reguluje kwestię zbiegu u jednej osoby prawa do:

• nagrody specjalnej z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej,
• specjalnego dodatku motywacyjnego dla pracowników sfery budżetowej oraz
• dodatkowego jednorazowego wynagrodzenia dla sędziów.

I tak w przypadku zbiegu u jednej osoby prawa z dwóch lub trzech tytułów, np. z posiadania statusu funkcjonariusza służb mundurowych i nauczyciela – będzie przysługiwać tylko jedna nagroda/wynagrodzenie. Przy czym osoby uprawnione będą składały oświadczenie do swojego pracodawcy o wyborze nagrody czy wynagrodzenia pracodawcy. Tryb i sposób złożenia oświadczenia oraz jego wzór określi pracodawca – obok zamieszczamy przykładowy wzór takiego oświadczenia.

Dodatkowe pieniądze dla JST

Nowelizacja rekompensuje także samorządom utratę dochodów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. W tym celu przyznaje im dodatkową subwencję

Nowelizacja przewidziała także zmianę z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2267; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586; dalej: ustawa o dochodach JST), w której wprowadzono podstawę prawną przekazania w 2023 r. z budżetu państwa do jednostek samorządu terytorialnego dodatkowych dochodów w wysokości łącznie ponad 14 mld zł (nowo dodane art. 70o–70u). Środki z podziału tej kwoty otrzymają wszystkie jednostki. Dodatkowe dochody będą stanowiły uzupełnienie subwencji ogólnej, co pozwoli samorządom na elastyczne gospodarowanie tymi środkami. O przeznaczeniu dodatkowych dochodów zdecyduje bowiem jednostka samorządu terytorialnego.

Jak zostanie podzielone 7,5 mld zł…

W celu wsparcia realizacji zadań z budżetu państwa wszystkie jednostki samorządu terytorialnego otrzymają kwotę 7,5 mld zł. Kwota ta podlega podziałowi między poszczególne samorządy proporcjonalnie do wysokości dochodów w 2023 r. z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (zasady podziału ustalono w art. 70p ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach JST).

Dodatkowo podział ww. kwoty w zależności od struktury dochodów z tytułu udziału we wpływach podatku dochodowego od osób fizycznych podlega korektom. Celem jest zapewnienie minimalnych kwot wsparcia, czyli:

• 1,5 mln zł – w przypadku gminy,
• 3,4 mln zł w przypadku powiatu oraz
• 10 mln zł – w przypadku województwa.

Jednocześnie przewidziano maksymalne poziomy wsparcia z tego tytułu, wynoszące odpowiednio:

• 100 mln zł – dla gmin;
• 55 mln zł – dla powiatu i
• 35 mln zł – dla województwa.

WAŻNE! Wprowadzenie zarówno minimalnego, jak i maksymalnego poziomu wsparcia realizacji zadań z budżetu państwa realizuje politykę zrównoważonego rozwoju jednostek samorządu terytorialnego.

…a do kogo trafi pozostałe 5,5 mld zł

Kolejna kwota 3,5 mld zł (z puli 14 mld zł) zostanie podzielona między jednostki samorządu terytorialnego, w których dochody w przeliczeniu na jednego mieszkańca są niższe od 110 proc. średnich dochodów odpowiednio wszystkich gmin, powiatów i województw, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju. Przy czym w dochodach zostaną uwzględnione nie tylko dochody podatkowe i wybrane części subwencji ogólnej na 2023 r., lecz także kwoty przypadające poszczególnym jednostkom samorządu terytorialnego z podziału powyżej omówionej kwoty 7,5 mld zł.

Ponadto 2 mld zł otrzymają gminy, w których liczba mieszkańców przekracza 10 tys., ale nie przekracza 150 tys. mieszkańców. Podział środków między te gminy zostanie dokonany na podstawie wydatków majątkowych za lata 2020–2022 (jak podkreślano w uzasadnieniu projektu nowelizacji – sposób podziału tych środków będzie premiować jednostki samorządu terytorialnego, które podjęły trud inwestycyjny).

Zwiększenie subwencji na nagrody

Przewidziane są także środki na zwiększenie rezerwy subwencji ogólnej, z przeznaczeniem na nagrody specjalne z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej oraz na uzupełnienie części oświatowej subwencji ogólnej w związku ze zwiększeniem w trakcie 2023 r. odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli.

Zgodnie z nowo dodanym art. 70o ust. 2 pkt 4 i 5 ustawy o dochodach JST samorządy otrzymają:

• 935 437 tys. zł – na zwiększenie rezerwy subwencji ogólnej, o którym mowa w art. 70s, z przeznaczeniem na nagrodę specjalną, o której mowa w art. 92a ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela;
• 147 866 tys. zł – na zwiększenie rezerwy, o której mowa w art. 28 ust. 2, w związku ze zwiększeniem odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli.

Inne istotne zmiany

Zmian, jakie wprowadza nowelizacja ustawy okołobudżetowej, jest wiele. Poniżej wskazujemy inne wybrane nowości, istotne dla szerokiego kręgu podmiotów

zwiększenie środków na uczelnie medyczne

Zdecydowano o przeznaczeniu dodatkowych pieniędzy na rozwój kształcenia kadr medycznych. A to dlatego, że jak podkreślano w uzasadnieniu do nowelizacji: „Na tle świata i Europy sytuacja polskich kadr medycznych jest wyjątkowo niekorzystna. Mamy jeden z najniższych w Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia w poszczególnych grupach zawodów medycznych, niekorzystną strukturę wiekową lekarzy i pielęgniarek, a także wysoki odsetek emigrantów zawodowych. Dlatego kwestie dotyczące niedoborów kadry medycznej oraz luki pokoleniowej wynikającej z niekorzystnej struktury wiekowej – zarówno wśród lekarzy, jak i pielęgniarek – są kluczowymi wyzwaniami w polskiej polityce zdrowotnej. Aby odwrócić ten niekorzystny trend i zapełnić lukę na rynku usług medycznych, uczelnie zachęcane są do inwestowania w rozwój oferty dydaktycznej, w szczególności otwierania kierunków medycznych, w tym kierunku lekarskiego. Do Ministerstwa Edukacji i Nauki wpływają jednak liczne sygnały, że kosztochłonność kształcenia na tych kierunkach oraz konieczność uprzedniego stworzenia odpowiedniej infrastruktury stanowi jednak barierę dostępu dla niektórych uczelni w poszerzaniu profilu swojej działalności edukacyjnej”.

Tegoroczne nakłady na szkolnictwo wyższe i naukę zaplanowane w ustawie budżetowej na 2023 r. w ramach części 28 – Szkolnictwo wyższe i nauka, będącej w dyspozycji ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego i nauki, ograniczały wyasygnowanie dodatkowych środków na pokrycie wsparcia uczelni w rozwoju potencjału dydaktycznego oraz badawczego, umożliwiającego rozwój kierunków medycznych w tych podmiotach.

Nowelizacja zwiększyła ww. środki o dodatkowe 90 mln zł (tj. do łącznej kwoty 1mld 90 mln zł) i przekazuje ją uczelniom publicznym lub innym uczelniom uprawnionym do finansowania na zasadach określonych dla uczelni publicznej na działania związane z utrzymaniem i rozwojem potencjału dydaktycznego lub badawczego oraz z przeznaczeniem na utworzenie i rozwój kierunków medycznych.

Przypominamy, że budżet państwa składa się z 98 części, odpowiadających poszczególnym jednostkom sektora rządowego oraz dla poszczególnych działów administracji rządowej. Minister zdrowia jest dysponentem 46. części budżetowej – Zdrowie. Z tej części budżetowej finansowane są przede wszystkim zadania klasyfikowane w dziale:

• szkolnictwo wyższe i nauka – z przeznaczeniem głównie na działalność dydaktyczną i badawczą uczelni medycznych w Polsce oraz stypendia dla studentów tych uczelni,
• ochrona zdrowia – z przeznaczeniem na wsparcie zadań związanych z organizacją i udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej, w tym w zakresie:

– kształcenia podyplomowego, tj. specjalizacji lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych,

– nadzoru nad produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi,

– warunków sanitarnych i nadzoru sanitarnego,

– realizacji programów polityki zdrowotnej, dotyczących m.in. ważnych zjawisk epidemiologicznych, istotnych problemów zdrowotnych i wdrożenia nowych procedur medycznych lub przedsięwzięć profilaktycznych,

– rozwoju infrastruktury ochrony zdrowia, szczególnie szpitali klinicznych i instytutów badawczych nadzorowanych przez ministra zdrowia w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji infrastruktury szpitalnej i zakupów inwestycyjnych sprzętu, aparatury medycznej, sprzętu komputerowego i środków transportu,

– organizacji i nadzoru nad systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne, w tym funkcjonowania Lotniczego Pogotowia Ratunkowego,

– funkcjonowania publicznej służby krwi.

Warto też dodać, że minister zdrowia jest także dysponentem dwóch państwowych funduszy celowych: Funduszu Medycznego oraz Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych.

rozwój kultury fizycznej

W art. 1 pkt 6 nowelizacji wprowadzono regulację, zgodnie z którą w 2023 r. do Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej zaplanowano umożliwienie przekazania wpłaty z budżetu państwa z przeznaczeniem na przebudowę, remonty i dofinansowanie inwestycji obiektów sportowych. Wpłata zostanie dokonana z części 25 – Kultura fizyczna w ramach środków planowanych na inwestycje w zakresie programu wieloletniego pod nazwą „Program Olimpia – Program budowy przyszkolnych hal sportowych na 100-lecie pierwszych występów reprezentacji Polski na Igrzyskach Olimpijskich”, które nie zostaną do końca bieżącego roku wykorzystane w części 25 – Kultura fizyczna. Zdaniem ustawodawcy przeniesienie niezaangażowanych środków do Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej umożliwi bardziej elastyczne gospodarowanie tymi środkami i zrealizowanie założonych celów inwestycyjnych.

kontynuacja zadań dyrektora służby zagranicznej

Nowelizacja ustawy budżetowej zmodyfikowała też przepisy przejściowe i epizodyczne znajdujące się w ustawie z 21 stycznia 2021 r. o służbie zagranicznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 406). Zmiana polega na ty, że w art. 85a, art. 85 b ust. 1, 2, i 4 i w art. 87 ustawy o służbie zagranicznej wyrażenie „ do 31 marca 2023 r. zastąpiono wyrażeniem: „do 31 grudnia 2023 r.” , tym samym dyrektor generalny służby zagranicznej do 31 grudnia 2023 r. będzie nadal wykonywał czynności z zakresu prawa pracy w odniesieniu do dyplomatów delegowanych i pracowników delegowanych, którzy zostali zatrudnieni w placówkach przed dniem wejścia w życie ustawy, jak również będzie podpisywać umowy w ramach środków finansowych będących w dyspozycji ministra właściwego do spraw zagranicznych. Ze środków tych zostaną sfinansowane w szczególności wynagrodzenia i inne świadczenia określone w ustawie przewidziane dla dyplomatów delegowanych i pracowników delegowanych.

większe środki dla służb hydrologiczno-meteorologicznych

Nowela ustawy okołobudżetowej wprowadziła też rozwiązanie, które umożliwi zwiększenie w 2023 r. finansowania służb państwowych, tj. państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, państwowej służby do spraw bezpieczeństwa budowli piętrzących (Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy), państwowej służby hydrogeologicznej (Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy) z budżetu państwa. Przypomnijmy, że na podstawie art. 385 ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1478) ww. służby państwowe są finansowane ze środków budżetu państwa na zasadach określonych w art. 150 ustawy o finansach publicznych. Z kolei limity środków z budżetu państwa przewidziane dla służb państwowych wskazane w art. 17 ustawy z 11 września 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 2170; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2666). Zakładają one coroczny wzrost limitu wydatków jedynie o 2,5 proc. wskaźnika inflacji. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej, po niespełna trzech latach obowiązywania przepisy te w sposób znaczący rozmijają się z rzeczywistymi potrzebami i nie uwzględniają zmian w sytuacji gospodarczej w kraju i na świecie.

W uzasadnieniu wskazano ponadto, że wzrost kosztów na realizację zadań służb państwowych jest związany w szczególności:

1) ze zwiększeniem zakresu zadań planowanych do realizacji w kolejnych latach w zakresie państwowej służby hydrogeologicznej;

2) z sytuacją gospodarczą, wzrostem cen towarów i usług na rynku oraz dynamicznie rosnącą inflacją;

3) ze zwiększeniem wysokości wynagrodzenia minimalnego i minimalnej stawki godzinowej w przypadku państwowej służby meteorologiczno-hydrologicznej i państwowej służby do spraw bezpieczeństwa budowli piętrzących, co wpływa na zwiększenie kosztów wynagrodzeń, które w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowym Instytucie Badawczym uzależnione są od wzrostu minimalnego wynagrodzenia;

4) ze stanem technicznym posiadanej przez państwowe służby infrastruktury. Infrastruktura ta wymaga pilnych remontów oraz przeprowadzenia koniecznych inwestycji.

wydłużenie dodatkowych etatów w sądach

Nowela przedłuża też dodatkowe środki na przedłużenie etatów dla urzędników sądowych, którzy zajmują się sprawami związanymi z przekształceniami prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności (art. 8 nowelizacji ustawy okołobudżetowej). Przypomnijmy, że w ramach ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 904; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586) z łącznej puli przyznanych 1260 etatów, aż 429 etatów urzędników sądowych przyznano na czas oznaczony (trzy lata), tj. od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. Następnie zaś ich finansowanie zostało przedłużone decyzją Rady Ministrów na aktualny rok budżetowy. Jednak stan sytuacji w sądach wskazuje, że konieczne jest dalsze przedłużenie tych etatów – na 31 grudnia 2021 r. łączny wpływ spraw z ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów za lata 2019–2021 wyniósł blisko 4 mln spraw, co stanowi 85,67 proc. ich prognozowanego wpływu. Równocześnie pozostałość tych spraw (czyli liczba spraw, które już wpłynęły, a nie zostały rozpoznane) wyniosła 31 grudnia 2021 r. prawie 280 tys., tym samym nie załatwiono jeszcze przeszło 20 proc. prognozowanej liczby spraw mających wpłynąć na gruncie przedmiotowej ustawy.

Z szacunków wynika, że w związku z ustawą z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności do sądów trafi też taka sama liczba spraw dotyczących wykreślenia roszczenia o uiszczenie opłaty przekształceniowej, co nie było jednak uwzględniane w symulacjach dotyczących oszacowania możliwego zwiększenia wypływu spraw w pionach wieczystoksięgowych. Sprawy o wykreślenie roszczenia o uiszczenie opłaty przekształceniowej mogą wpływać przez kolejne lata. Najprawdopodobniej wpływ wniosków nie będzie skumulowany w jednym czasie, jak w przypadku spraw przekształceniowych, natomiast bez pozostawienia etatów urzędniczych w sądach obciążenia tymi wnioskami spowodowałyby wydłużenie czasu trwania wszystkich spraw wieczystoksięgowych.

większe środki na Fundusz Pracy

Zmieniono też ustawę z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 735; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429) poprzez dodanie do niej art. 108f, zgodnie z którym w celu wsparcia samorządów powiatów, realizujących zadania na rzecz aktywizacji bezrobotnych, minister właściwy do spraw pracy w 2023 r. przekaże środki Funduszu Pracy na dofinansowanie kosztów wynagrodzeń zasadniczych oraz składek na ubezpieczenia społeczne od wypłaconego dofinansowania do wynagrodzeń zasadniczych pracowników powiatowego urzędu pracy, realizujących zadania określone ustawą.

Równocześnie podwyższono kwotę na Krajowy Fundusz Szkoleniowy (KFS) do ujęcia w projekcie planu finansowego Funduszu Pracy na 2023 r. – do kwoty ok. 277,5 mln zł, co stanowi 4 proc. kwoty przychodów ze składki na Fundusz Pracy w 2021 r.

Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującym art. 109 ust. 2d ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, środki Funduszu Pracy przeznaczone na finansowanie w danym roku budżetowym zadań realizowanych w ramach KFS, są określane w planie Funduszu Pracy na ten rok, w kwocie odpowiadającej wysokości 2 proc. przychodów Funduszu Pracy uzyskanych z obowiązkowych składek na Fundusz Pracy uzyskanych z obowiązkowych składek na Fundusz Pracy w roku przed rokiem poprzedzającym rok, dla którego jest sporządzany plan finansowy Funduszu Pracy. ©℗