Sejm uchwalił ustawę o powiecie metropolitalnym

Za przyjęciem ustawy głosowało 239 posłów, 48 było przeciw, a 139 wstrzymało się od głosu. Ustawę poparły niemal w całości kluby PO i SLD (po 3 posłów wstrzymało się od głosu), przy głosach wstrzymujący niemal całego klubu PiS (120 posłów; za było 3 posłów, 3 posłów głosowało przeciw). W większości wstrzymali się również posłowie PSL.

Jak ocenił współtwórca projektu ustawy poseł Marek Wójcik z PO, decyzja Sejmu to „ogromny sukces”. „Do tej pory od 25 lat dyskutowano na temat jakichś rozwiązań, które wspierałyby zarządzanie metropoliami, wspierałyby zarządzanie w aglomeracjach. To jest pierwsza ustawa w ciągu tych 25 lat, która rzeczywiście wprost odnosi się do metropolii i rzeczywiście daje nowe narzędzia w zakresie planowania przestrzennego, planowania sieci dróg, narzędzia w postaci wsparcia dla rozwoju transportu publicznego” - zaznaczył Wójcik.

Jak dodał, jeżeli na jakichś obszarach powstaną związki metropolitalne, które w pierwszym okresie swego istnienia będą realizowały jedynie zadania ustawowe, "otwarte w ustawie furtki" umożliwiają przejmowanie w przyszłości kolejnych zadań od samorządów. „Zależy nam, aby związki przejmowały te zadania od samorządów, aby można było je realizować taniej wspólnie” - dodał.

Poseł PO ocenił, że „bardzo korzystny klimat” dla powstawania takich związków tworzy zaproponowany w ustawie mechanizm ich finansowania - dający związkom 5-procentowy udział w podatku dochodowego od osób fizycznych z danego terenu. W przypadku konurbacji katowickiej oznaczałoby to dodatkowy zastrzyk ok. 200 mln zł rocznie. „To są pieniądze, które jeżeli byłyby wydawane na Śląsku, znacznie poprawiłyby jakość np. transportu publicznego” - podkreślił Wójcik.

Jego zdaniem w toku prac nad projektem uchwalona ustawa zasadniczo nie zmieniła się, choć inna jest jej nazwa (zamiast „Ustawy o powiecie metropolitalnym” jest „Ustawa o związkach metropolitalnych”). „To, co zostało zmienione poprawkami uzgodnionymi ze stroną samorządową na Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu, to przede wszystkim rezygnacja z bezpośrednich wyborów na rzecz delegowania swoich przedstawicieli przez jednostki samorządu” - wskazał Wójcik.

Pozostałe zmiany dotyczą m.in. zakresu zadań związku metropolitalnego (np. jedna z nich ogranicza kompetencje związku w zakresie gospodarki odpadami, inna przeformułowuje zapis dot. planowania dróg).

Związek metropolitalny ma być - zgodnie z ustawą - zrzeszeniem jednostek samorządu terytorialnego położonych w danym obszarze metropolitalnym. W skład związku metropolitalnego wchodzą: gminy położone w granicach obszaru metropolitalnego i powiaty, na obszarze których leży co najmniej jedna gmina położona w granicach obszaru metropolitalnego.

Za obszar metropolitalny w rozumieniu ustawy rozumie się spójną pod względem przestrzennym sferę oddziaływania miasta, będącego siedzibą wojewody lub sejmiku województwa, charakteryzującą się istnieniem silnych powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, zamieszkałą przez co najmniej 500 tys. mieszkańców.

Związek metropolitalny wykonuje zadania publiczne w zakresie: kształtowania ładu przestrzennego, rozwoju obszaru związku, publicznego transportu zbiorowego na obszarze związku; współdziałania w ustalania przebiegu dróg krajowych i wojewódzkich na obszarze związku oraz promocji związku metropolitalnego.

Zgodnie z ustawą Rada Ministrów w drodze rozporządzenia ustala granice poszczególnych obszarów metropolitalnych - przez wskazanie gmin wchodzących w skład obszarów metropolitalnych - tworzy w poszczególnych obszarach metropolitalnych związki metropolitalne, ustalając jednocześnie ich nazwy. Wydając rozporządzenia Rada Ministrów uwzględnia: koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju oraz plan zagospodarowania przestrzennego województwa.

Wydanie rozporządzenia Rady Ministrów wymaga pozytywnej opinii rad co najmniej 70 proc. miast na prawach powiatu położonych w granicach obszaru metropolitalnego, rad co najmniej 70 proc. tamtejszych gmin bez statusu miasta na prawach powiatu, a także rad co najmniej połowy powiatów, na obszarze których leży co najmniej jedna gmina obszaru metropolitalnego.

W przypadku tworzenia związku metropolitalnego, premier na wniosek wojewody - zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej - wyznacza pełnomocnika do spraw utworzenia związku metropolitalnego spośród pracowników podległych wojewodzie.

Organami związku metropolitalnego są zgromadzenie i wybierany przez nie zarząd. W toku prac nad projektem ustawy upadła pierwotna koncepcja, by członkowie zgromadzenia pochodzili z wyborów bezpośrednich, ostatecznie zgromadzenie składa się z delegatów gmin i powiatów wchodzących w skład związku - po dwóch z każdej jednostki samorządu. W przypadku gmin są to: wójt (burmistrz, prezydent miasta) i przedstawiciel rady gminy wybierany spośród radnych, a w przypadku powiatu: starosta i przedstawiciel rady powiatu wybrany spośród radnych powiatu.

Wśród najważniejszych źródeł finansowania związku metropolitalnego ustawa wymienia udział w podatku dochodowym od osób fizycznych zamieszkałych na jego obszarze oraz składki od wchodzących w jego skład gmin. Wysokość udziału związku we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi 5 proc. W piątek nie przeszła poprawka SLD, zgodnie z którą wysokość we wpływach z podatku dochodowego miała wynosić 8 proc.