Gmina nie może iść na rękę przedsiębiorcy i wstrzymywać się z cofnięciem zezwoleń na alkohol

Regionalna izba obrachunkowa prowadziła w naszej gminie kontrolę gospodarki finansowej i pobierania opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.

W jej trakcie wykazano brak decyzji stwierdzającej wygaśnięcie zezwolenia w przypadku przedsiębiorcy, który nie wniósł w terminie opłaty dodatkowej. Wstrzymujemy się z jej wydaniem, bo choć przedsiębiorca często płaci z poślizgiem, to w końcu pieniądze od niego zawsze wpływają na nasze konto. Utrata zezwolenia prowadzić będzie zaś do tego, że przedsiębiorca nie będzie mógł ubiegać się o kolejne przez pół roku. Naszym zdaniem formalnie powinny wystarczyć zapisy księgowe, bo pieniądze i tak nie wpłynęły do budżetu. Czy popełniamy błąd, zwlekając z wydaniem decyzji?

Kwestia opłat wnoszonych przez przedsiębiorców prowadzących sprzedaż alkoholu jest uregulowana w art. 111 ust. 1–2 oraz ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej: u.w.t.p.a.). Z przepisów tych wynika, że gminy pobierają opłatę za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Wnosi się ją na rachunek gminy przed wydaniem zezwolenia. Wynosi ona:

• 525 zł – na sprzedaż napojów zawierających do 4,5 proc. alkoholu oraz piwa;
• 525 zł – na sprzedaż napojów zawierających powyżej 4,5 proc. do 18 proc. alkoholu (z wyjątkiem piwa);
• 2100 zł – na sprzedaż napojów zawierających powyżej 18 proc. alkoholu.

Nadto, jeśli roczna wartość sprzedaży napojów alkoholowych w roku poprzednim przekroczyła:

• 37 500 zł dla napojów alkoholowych o zawartości do 4,5 proc. alkoholu oraz piwa – wnosi się opłatę w wysokości 1,4 proc. ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim;
• 37 500 zł dla napojów alkoholowych o zawartości od 4,5 proc. do 18 proc. alkoholu (z wyjątkiem piwa) – przedsiębiorca wnosi opłatę w wysokości 1,4 proc. ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim;
• 77 000 zł dla napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18 proc. alkoholu – wysokość opłaty wynosi 2,7 proc. ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim.

Z kontekstu pytania należy wnioskować, że przedsiębiorca nie wniósł jednej ze wspomnianych opłat, a ponadto nie wniósł także tzw. opłaty dodatkowej, o której mowa w art. 18 ust. 12b u.w.t.p.a., gdzie postanowiono, że „w przypadku, o którym mowa w ust. 12 pkt 5 lit. b, zezwolenie wygasa z upływem 30 dni od dnia upływu terminu dopełnienia obowiązku dokonania opłaty w wysokości określonej w art. 111 ust. 2 i 5, jeżeli przedsiębiorca w terminie 30 dni od dnia upływu terminu do dokonania czynności określonej w ust. 12 pkt 5 lit. b, nie wniesie raty opłaty określonej w art. 111 ust. 2 albo 5, powiększonej o 30 proc. tej opłaty”. Z kolei z ust. 12 pkt 5 lit. b u.w.t.p.a. wynika, że zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wygasa w przypadku niedopełnienia w terminach obowiązku dokonania opłaty w wysokości określonej w art. 111 ust. 2 i 5.

Konsekwencje niewniesienia

Przedstawione okoliczności faktyczne świadczą o tym, że doszło do wygaśnięcia z mocy prawa zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Ten fakt pośrednio ma odniesienie w ewidencji księgowej – na rachunek bankowy gminy bowiem nie wpłynęły środki finansowe tytułem ww. opłat. Wymaga jednak podkreślenia, że wójt gminy powinien usankcjonować wygaśnięcie zezwolenia, jakkolwiek nie wynika to wprost z ww. przepisów ustawowych. Podstawy formalne dla konieczności wydania formalnego rozstrzygnięcia (decyzji) wynikają z przepisów art. 162 kodeksu postępowania administracyjnego. W przepisie tym m.in. postanowiono, że organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony. Ponadto organ stwierdza wygaśnięcie decyzji lub uchyla decyzję na podstawie przepisów par. 1 i 2 w drodze decyzji. Na kanwie ww. przepisów i podanego stanu faktycznego użyteczne może być także stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie z 16 maja 2023 r. (znak RIO.II.600.1.2023). RIO stwierdziła w nim nieprawidłowość polegającą na niewydawaniu decyzji stwierdzającej wygaśnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, w sytuacji niewniesienia opłaty dodatkowej. W ramach wniosku pokontrolnego nakazano, by „wydawać decyzje stwierdzające wygaśnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, w sytuacji wystąpienia przesłanek wskazanych w przepisach art. 18 ust. 12 pkt 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w związku z art. 18 ust. 12b tej ustawy i art. 162 par. 1 pkt 1 i par. 3 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego”.

Warto także zwrócić uwagę, że w orzecznictwie sądowym się akcentuje, że w art. 162 par. 1 ww. k.p.a. wymieniono trzy grupy przesłanek wygaśnięcia decyzji. Pierwsza obejmuje stan bezprzedmiotowości decyzji i wynikający z przepisów prawa obowiązek organu stwierdzenia wygaśnięcia decyzji. Druga dotyczy przypadku, gdy zachodzi bezprzedmiotowość decyzji, a stwierdzenie jej wygaśnięcia leży w interesie społecznym lub w interesie strony. Trzecią grupę przesłanek ustawodawca powiązał z niedopełnieniem przez stronę ustanowionego w decyzji warunku (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 marca 2021 r., sygn. akt II OSK 2549/20).

Gmina nie może wkierować się chęcią pójścia na rękę lokalnemu przedsiębiorcy. Nie ma też znaczenia, że gmina, wycofując zezwolenie – straci potencjalne źródło dochodów. Wójt gminy powinien wydać formalną decyzję w sprawie wygaśnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Sam fakt braku wniesienia opłaty i odnotowania tego w ewidencji urzędowej nie jest wystarczający. Brak wniesienia opłat powinien mieć odwzorowanie w formalnym akcie, czyli w decyzji stwierdzającej wygaśnięcie zezwolenia na alkohol”. ©℗