Strona samorządowa wyda pozytywną opinię o projekcie ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – dowiedział się DGP. Przekonały ją do tego kolejne ustępstwa MSWiA.

Choć na przełomie roku Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST) negatywnie oceniła rządowe plany reformy zarządzania kryzysowego, ochrony ludności i stanu klęski żywiołowej, od tego czasu Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) dokonało w kolejnych wersjach projektu wielu istotnych zmian, o które zabiegali samorządowcy.

Co się zmieniło

Na początku marca z projektu zniknęły przepisy umożliwiające przejęcie zadań jednostki samorządu terytorialnego (JST) przez wojewodę lub jego pełnomocnika w nowym stanie zagrożenia (nadal, podobnie jak w obecnych przepisach, będzie to możliwe w konstytucyjnym stanie klęski żywiołowej). Doprecyzowano też, które obowiązki samorządów z zakresu ochrony będą miały charakter zadań własnych.

Po tych zmianach Związek Powiatów Polskich (ZPP) skłaniał się do zmiany opinii na pozytywną, ale wątpliwości zgłaszały inne korporacje. Dotyczyły one m.in. finansowania nowego Krajowego Systemu Informatycznego o Zasobach Ochrony Ludności (SI OMNIBUS) oraz uprawnień włodarzy w czasie stanu klęski żywiołowej (pisaliśmy o tym w DGP nr 50/2023 – „Komisarz stanu zagrożenia do kosza” oraz w DGP nr 65/2023 – „Miasta chcą zachowania uprawnień w stanie klęski”). Te kwestie udało się wynegocjować z Maciejem Wąsikiem, wiceszefem resortu podczas spotkania w czwartek przed Wielkanocą.

– To bardzo ważna ustawa, która nakłada na samorządy sporo obowiązków. Rozumiejąc potrzebę jej uchwalenia, uznaliśmy, że jeśli nasze postulaty dotyczące zabezpieczenia finansowania zadań zostaną spełnione, to jesteśmy w stanie ją zaakceptować – mówi Grzegorz Cichy, burmistrz Proszowic, prezes Unii Miasteczek Polskich i nowy współprzewodniczący KWRiST.

Pieniądze zapewnione

W najnowszej wersji projektu, do którego dotarł DGP, pojawił się nowy art. 12 ust. 1 (patrz: tabela), o który zabiegali lokalni włodarze. Chodzi o to, aby zasoby, którymi mają dysponować samorządy na wypadek kryzysowej sytuacji, były dostosowane do regionalnych potrzeb.

Istotna jest również zmiana w ust. 5 tego przepisu. Wskazuje on, że jeśli wojewoda wyda staroście lub lokalnemu włodarzowi polecenie uzupełnienia brakujących sił lub środków do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności na obszarze powiatu lub gminy (na podstawie informacji zawartych w SI OMNIBUS), a ten nie będzie miał takiej możliwości – finansowanie tego polecenia zapewni nowy Państwowy Fundusz Ochrony Ludności (PFOL). Wcześniej mowa była jedynie o „wsparciu finansowym”.

Uzgodniono, że o pieniądze na uzupełnienie zasobów samorządy będą mogły wnioskować nie tylko po kontroli wojewody, ale już wtedy, gdy stwierdzą, że mają braki.

– W wyniku uzgodnień wojewody z samorządem zostanie ustalony zakres niezbędnego wyposażenia, bo ono w każdej gminie może być inne. I już na podstawie tych uzgodnień będzie można wnioskować o pieniądze – komentuje Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich.

Obawy samorządowców budziło jednak nie tylko finansowanie zasobów magazynowych, lecz także zapewnienie funkcjonowania nowego systemu SI OMNIBUS. W tej sprawie także udało się dojść do porozumienia – art. 115 ust. 3 pkt 3 został uzupełniony o wskazanie, że na budowę i utrzymanie systemu pieniądze będą pochodzić z PFOL. Mówi o tym również nowa wersja oceny skutków regulacji, w której zaznaczono, że pieniądze z funduszu będą przeznaczane m.in. na dofinansowanie zadań własnych starostów i wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) z zakresu ochrony ludności.

Kompetencje zostają

MSWiA przychyliło się również do postulatów gmin, by włodarze podczas stanu klęski żywiołowej wprowadzonej na obszarze jednej gminy mieli analogiczne uprawnienia do występowania do kierowników podmiotów działających na obszarze gminy z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski (lub ich usunięcia) jak starostowie w przypadku klęski na obszarze więcej niż jednej gminy (art. 41 ust. 4–5).

W razie niezdolności do koordynowania działań premier będzie mógł orzec o przejęciu zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo starosty przez wojewodę. I chociaż decyzja taka będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu, włodarze będą mogli skorzystać z przyspieszonej procedury odwoławczej przed sądami administracyjnymi (wynegocjowanej podczas wcześniejszych rozmów).

Pozytywna z uwagami

Samorządowcy w swojej opinii zwrócą uwagę na cztery elementy: konieczność zapewnienia stabilnego finansowania dla nowych obowiązków na kolejne lata; monitoring skutków wdrażania nowych przepisów (chcieliby, aby MSWiA przygotowywało coroczny raport w tej sprawie); jak najszybsze przedstawienie aktów wykonawczych do projektu oraz przeprowadzenie cyklicznych szkoleń z nowych przepisów dla administracji publicznej.

– Ustawa musi zostać poddana ewaluacji. Trzeba zweryfikować, jak będzie się sprawdzała zarówno przy mniejszych, lokalnych zagrożeniach (np. podczas powodzi), jak i w skali ogólnopolskiej, np. w przypadku masowego zagrożenia, jakim były pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie i jej skutki – podsumowuje Grzegorz Cichy. ©℗

Zmiany w projekcie ustawy

Poprzednia wersja Projekt po uzgodnieniach ze stroną samorządową
Nie było takiej regulacji. Art. 12 ust. 1Minimalne wymagania w zakresie sił i środków do realizacji zadań ochrony ludności na obszarze powiatu lub gminy podlegają uzgodnieniu z właściwym wojewodą.
Art. 12 ust. 4W przypadku, o którym mowa w ust. 3, udziela się wsparcia finansowego z Funduszu, o którym mowa w art. 114 ust. 1. Art. 12 ust. 5W przypadku, o którym mowa w ust. 4 finansowanie następuje z Funduszu, o którym mowa w art. 114 ust. 1.
Art. 41 ust. 1W zakresie działań, o których mowa w art. 40 ust. 1, starosta może występować do kierowników innych podmiotów działających na obszarze powiatu, z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego wykonywania starosta niezwłocznie zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub który sprawuje nadzór nad nim. Art. 41 ust. 1W zakresie działań, o których mowa w art. 40 ust. 1, starosta może występować do kierowników podmiotów działających na obszarze powiatu, z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego wykonywania starosta niezwłocznie zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub który sprawuje nadzór nad nim.
Nie było takiego przepisu. Art. 41 ust. 4–64. W zakresie działań, o których mowa w art. 40 ust. 1, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może występować do kierowników podmiotów działających na obszarze gminy, z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego wykonywania wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub który sprawuje nadzór nad nim.5. W przypadkach, określonych w art. 40 ust. 1 pkt 2, wójt (burmistrz, prezydent miasta) podlega staroście.6. W razie niezdolności do koordynowania lub niewłaściwego koordynowania działań prowadzonych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, Prezes Rady Ministrów na wniosek właściwego terytorialnie wojewody może, w drodze decyzji administracyjnej, orzec o przejęciu zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez wojewodę, na czas określony, w zakresie niezbędnym do koordynowania działań prowadzonych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, zawiadamiając o tym ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Przepisy art. 53 ust. 8–13 stosuje się odpowiednio.
Art. 115 ust. 3 pkt 33. Środki Funduszu przeznacza się na finansowanie lub dofinansowanie przez podmioty ochrony ludności zadań z zakresu ochrony ludności w tym określonych w art. 113 ust. 4, w szczególności na:(…)3) tworzenie i utrzymanie zasobów ochrony ludności, w tym zakupy i modernizację sprzętu, w tym sprzętu teleinformatycznego, budowę i utrzymanie baz magazynowych oraz budowę, modernizację i remont infrastruktury związanej z ochroną ludności Art. 115 ust. 3 pkt 33. Środki Funduszu przeznacza się na finansowanie lub dofinansowanie przez podmioty ochrony ludności zadań z zakresu ochrony ludności w tym określonych w art. 113 ust. 4, w szczególności na:(…)3) tworzenie i utrzymanie zasobów ochrony ludności, w tym zakupy i modernizację sprzętu, w tym sprzętu teleinformatycznego, budowę i utrzymanie SI OMNIBUS i baz magazynowych oraz budowę, modernizację i remont infrastruktury związanej z ochroną ludności