W ślad za decyzją o przekazaniu przez samorząd zadania swojej spółce musi nastąpić zapewnienie środków finansowych na wykonywanie w imieniu i na rzecz gminy (miasta) określonych świadczeń. W ostatnim czasie jest dostrzegalna zmiana podejścia do opodatkowania VAT rozliczeń z tego tytułu - pisze Michał Kostrzewa, radca prawny, partner kierujący działem prawa podatkowego Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu.

Przekazywanie zadań publicznych spółkom może dotyczyć bardzo różnych obszarów. Najczęściej obejmuje to sprawy z zakresu sportu i rekreacji, cmentarzy publicznych, odpadów, rewitalizacji i wykorzystywania nieruchomości, dbałości o zieleń miejską i drogi publiczne. Znane są również przypadki przekazywania obowiązków np. w sprawach związanych z oświetleniem publicznym, administrowaniem obiektami szkół i przedszkoli czy budową dróg.

W jakim trybie

Samo przekazanie (czy też powierzenie) zadania musi nastąpić w dopuszczalnym trybie prawnym. Praktyka pokazuje, że samorządy mają w tym zakresie bardzo różne podejście. Niezależnie jednak od ostatecznie wybranego modelu prawnego generalnie można przyjąć, że spółka będzie wykonywać na rzecz gminy (miasta) określone świadczenia, a w zamian będzie otrzymywać świadczenie pieniężne, które nazywane jest w bardzo różny sposób (np. rekompensata, wynagrodzenie, zwrot kosztów itp.).

Spółka i samorząd będący jej udziałowcem to odrębni podatnicy VAT, ale w świetle obecnej praktyki organów skarbowych nie oznacza to automatycznie, że wszelkie relacje zachodzące między tymi podmiotami mogą zostać uznane za czynności podlegające opodatkowaniu VAT. Innymi słowy, konieczne jest każdorazowo ustalenie, czy kwoty przekazywane przez samorząd swojej spółce – w związku z wykonywaniem przez nią różnego rodzaju zadań – powinny być opodatkowane VAT. Sprawa ta jest istotna przede wszystkim z punktu widzenia spółki. To ona bowiem będzie potencjalnie zobowiązana do odprowadzenia VAT należnego do urzędu skarbowego i to dla niej kwalifikacja wykonywanego świadczenia będzie kluczowa w kontekście prawa do odliczenia podatku naliczonego (względnie braku tego prawa).

Rozbieżność stanowisk

W odniesieniu do zasygnalizowanej kwestii odmienne jest podejście organów podatkowych oraz sądów administracyjnych.

Organy podatkowe w większości przypadków przyjmują, że wykonywanie przez spółki komunalne różnego rodzaju „zleconych” czynności (mających na celu realizację zadań publicznych) na rzecz ich macierzystych jednostek stanowi dla spółek wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT.

Zupełnie inne stanowisko zajmuje część sądów administracyjnych. Wskazują one, że relacja pomiędzy gminą (miastem) a spółką komunalną w niektórych sytuacjach przypomina relację JST ze swoją jednostką budżetową lub zakładem budżetowym. Skutkiem takiego podejścia jest twierdzenie, że spółka nie powinna opodatkowywać VAT wykonywanych świadczeń (i nie powinna wystawiać faktur).

Biorąc pod uwagę treść wyroków i interpretacji podatkowych, kwalifikacja dla potrzeb VAT relacji zachodzących pomiędzy samorządem a jego spółką komunalną powinna uwzględniać wiele okoliczności faktycznych. Należy podkreślić, że ocena, czy w relacjach tych występuje (powinien występować) VAT, może powodować dwojakie skutki:

1) oszczędności po stronie gminy (miasta) – środki pieniężne wypłacane spółkom nie byłyby bowiem powiększone o VAT (w pewnym uproszczeniu: samorząd regulowałby kwoty netto bez VAT, a nie brutto);

2) konieczność weryfikacji po stronie spółek prawa do odliczenia podatku naliczonego i przyjętego finansowego modelu rozliczeń (związanego z wydatkami ponoszonymi przez spółki na potrzeby realizacji zadań na rzecz swojego samorządu).

W procesie kształtowania sposobu realizacji zadań publicznych zasadne jest zatem uwzględnienie opisanych okoliczności związanych z opodatkowaniem VAT. Powinno to nastąpić przede wszystkim z dwóch powodów: zapewnienia bezpieczeństwa rozliczeń oraz stosownego uwzględnienia w kalkulacji finansowej. Problemy gmin związane z opodatkowaniem VAT rozliczeń pomiędzy JST i ich spółkami będziemy omawiać podczas praktycznych, narzędziowych warsztatów organizowanych drugiego dnia Kongresu Perły Samorządu, który odbędzie się 1–2 czerwca w Gdyni.©℗