Widmo chaosu w raportowaniu o jakości powietrza oddalone

Samorządy zgłosiły wiele uwag do nowych zasad dotyczących zarówno przekazywanych danych o zanieczyszczeniu powietrza, jak i sposobu raportowania. Resort klimatu przychylił się do kluczowych postulatów.

Wydanie nowego rozporządzenia w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza jest konieczne w związku z ubiegłoroczną nowelizacją prawa ochrony środowiska (Dz.U. z 2022 r. poz. 1576).

Nowe zadania dla samorządów

Nowelizacja wprowadziła m.in. obowiązek przekazywania przez zarząd województwa ministrowi klimatu już nie tylko informacji o uchwaleniu przez sejmik województwa programu ochrony powietrza, sprawozdań okresowych i końcowych z jego realizacji, lecz także wiadomości o aktualizacji programu, a także sprawozdań okresowych oraz końcowych z jej realizacji. Nowe obowiązki wyznaczono również wójtom, burmistrzom, prezydentom miast i starostom. Do 15 lutego, za poprzedni rok kalendarzowy, mają przekazywać, w zakresie swojej właściwości, zarządowi województwa oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska sprawozdanie okresowe z realizacji programu ochrony powietrza i jego aktualizacji lub planu działań krótkoterminowych. Z kolei w ciągu pięciu miesięcy po zakończeniu realizacji programu, aktualizacji lub planu działań krótkoterminowych - sprawozdanie końcowe. Informacje te mają być przesyłane na potrzeby sprawozdań przekazywanych następnie przez zarząd województwa ministrowi oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska do 31 marca.

Elektronicznie, ale jak dokładnie?

Projekt nowego rozporządzenia przesłany do opiniowania przesądzał, że sprawozdania - zarówno te sporządzane przez zarządy województw, jak i te przygotowywane przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i starostów - miały być przekazywane w postaci elektronicznej za pomocą elektronicznej skrzynki podawczej właściwych urzędów. Wiele samorządów zgłosiło uwagi do projektu i domagało się w nim zmian. A to dlatego, że w wielu województwach, na potrzeby składanych już teraz sprawozdań z działań naprawczych określonych w programach ochrony powietrza i planach działań krótkoterminowych, funkcjonują specjalne internetowe platformy sprawozdawcze. „Platformy są doskonałym narzędziem służącym do weryfikacji sprawozdań, jak również pozyskiwania wielu użytecznych danych w skali województwa, powiatu czy gminy. Niedopuszczenie możliwości ustawowego przekazywania sprawozdań za pośrednictwem platform zniweczy wieloletnią pracę włożoną w prawidłowe ich funkcjonowanie, wprowadzi chaos w zarządzaniu sprawozdaniami oraz dezorientację wśród pracowników samorządów gminnych i powiatowych” - czytamy w uwagach przesłanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Podobne wątpliwości zgłosiły woj. małopolskie czy wielkopolskie. Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego zwrócił uwagę, że przepisy wymagają doprecyzowania tak, aby była pewność co do tego, że sprawozdania będą przekazywane w postaci elektronicznej, ale w wersji edytowalnej. - Postać elektroniczna sprawozdania może być interpretowana dowolnie przez sprawozdającego i być np. skanem dokumentu zapisanego jako plik JPG lub PDF, który będzie wymagać ręcznego przepisania do sprawozdania wojewódzkiego - argumentował samorząd. Wątpliwości gmin i powiatów budziło również przekazywanie przez nie sprawozdań nie tylko zarządom województw, jak dotychczas, lecz także wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska. Argumentowały, że to dodatkowe, zbędne obowiązki, których efektem będzie zdublowanie tych samych informacji.

Adresy trudne do zdobycia

Krytyka projektu rozporządzenia nie dotyczy jednak tylko sposobu wysyłania czy adresatów sprawozdań, lecz także zakresu przekazywanych danych. Bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe do pozyskania, byłyby - w ocenie samorządów - dokładne lokalizacje działań naprawczych zrealizowanych w źródłach związanych z handlem i mieszkalnictwem. Chodzi o wymianę tzw. kopciuchów. - Gminy z terenu woj. mazowieckiego zgłaszają, że w przypadku największej liczby wymian, jaka jest realizowana z programu „Czyste powietrze”, WFOŚiGW, powołując się na przepisy RODO, nie udziela informacji o adresach wymian źródeł ciepła - wskazywali przedstawiciele woj. mazowieckiego. Dostępne są jedynie: nazwa miejscowości, nazwa ulicy i liczba wymian, ale bez numerów budynków. Co za tym idzie, wykluczone jest również przekazywanie w sprawozdaniach map cyfrowych zawierających obrysy budynków, w których wymieniono źródła ciepła na ekologiczne. Na brak wykwalifikowanej w tym zakresie kadry, przy jednoczesnych problemach finansowych, które generuje opłacanie firm zewnętrznych, wskazuje burmistrz miasta i gminy Skała (woj. małopolskie). - Jeśli jest to konieczne, powinna być możliwość automatycznego zaciągania danych adresowych z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków lub z innego źródła - sugerowali natomiast urzędnicy z Piaseczna (woj. mazowieckie).

Weronika Michalak: Smog – jak gospodarka wpływa na jakość powietrza? [PODCAST]

Uwagi zgłosiły nie tylko samorządy. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie zwrócił uwagę, że termin 15 lutego na przekazanie sprawozdań przez lokalnych włodarzy jest niespójny z tym obowiązującym już wcześniej na podstawie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego. Dotychczas raportowali oni, za pomocą platformy sprawozdawczej, do 31 stycznia. W ocenie WIOŚ ujednolicenie terminów jest istotne z punktu widzenia nowych kar, które mają być nakładane za nieprzekazanie sprawozdań okresowych z realizacji programów ochrony powietrza i ich aktualizacji lub planów działań krótkoterminowych. A kary te są wysokie, ponieważ mogą wynieść od 50 tys. do nawet 500 tys. zł.

Ministerstwo reaguje

W opublikowanej wczoraj nowej wersji projektu rozporządzenia resort uwzględnił część postulatów samorządów - doprecyzowano m.in., że elektroniczne sprawozdania będą przekazywane w wersji edytowalnej, będzie można również skorzystać z systemu teleinformatycznego funkcjonującego w danym województwie. Usunięto również szczegółowe wymogi dotyczące wskazania lokalizacji wymian źródeł ciepła. ©℗