Regionalna izba obrachunkowa zakwestionowała nam stawkę podwyższoną przy opłacie za odbieranie odpadów z nieruchomości zamieszkałych. Stawka podstawowa to 24 zł za mieszkańca, a podwyższona 36 zł – czyli o 50 proc. wyższa. Czy to błąd? Przecież rada gminy samodzielnie ustala stawki w ramach limitu.
W opisanej w pytaniu sytuacji zapewne zastosowano metodę ustalenia opłaty odnoszącą się do liczby mieszkańców w danej nieruchomości zamieszkałej. W art. 6j ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.) postanowiono, że przy tego typu nieruchomościach opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn:
1) liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
2) ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub
3) powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z 7 lipca 1994 r. ‒ Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2687)
‒ oraz stawki opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1.
Co ustala rada
Powyższy przepis pozostaje w związku m.in. z art. 6k ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 u.u.c.p.g. Z treści tych norm wynika zaś, że rada gminy w drodze uchwały dokona wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród metod określonych w art. 6j ust. 1 i 2 oraz ustali stawkę takiej opłaty; przy czym na obszarze gminy dopuszcza się stosowanie więcej niż jednej metody. Ponadto rada gminy, określając stawki omawianej opłaty, bierze pod uwagę:
1) liczbę mieszkańców zamieszkujących gminę;
2) ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych;
3) koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi;
4) przypadki, w których właściciele nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie, w szczególności to, że na niektórych nieruchomościach odpady komunalne powstają sezonowo.
Natomiast limity wysokości stawek wskazano w art. 6k ust. 2a pkt 1 u.u.c.p.g., z którego wynika, że rada gminy ustala stawki opłat w wysokości nie wyższej niż maksymalne stawki opłat, które za odpady komunalne zbierane i odbierane w sposób selektywny wynoszą za miesiąc ‒ w przypadku metody, o której mowa w art. 6j ust. 1 pkt 1 – 2 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem – za mieszkańca. Aktualny limit wynosi 41,23 zł na mieszkańca. A zatem wskazana w pytaniu stawka podstawowa jest ustalona prawidłowo.
Nie niższa niż limit
Problem w opisanej sytuacji dotyczy stawki podwyższonej opłaty. Zgodnie z art. 6k ust. 3 u.u.c.p.g. „rada gminy określi stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny, w wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość i nie wyższej niż czterokrotna wysokość stawki ustalonej przez radę gminy odpowiednio na podstawie ust. 1 albo w art. 6j ust. 3b”. Właśnie ten ostatni przepis jest wyznacznikiem dla ustalenia przez radę gminy wysokości stawek podwyższonych. Podobna kwestia była także przedmiotem oceny prawnej w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 17 stycznia 2023 r. (nr 2.28.2023; www.bip.warszawa.rio.gov.pl). Co istotne, w rozpatrywanej uchwale gminy stawka podstawowa została ustalona na poziomie 26 zł, natomiast stawka podwyższona na poziomie 46 zł.
W ramach analizy RIO stwierdzono, że „Powyższa regulacja badanej uchwały istotnie narusza art. 6k ust. 3 u.u.c.p.g., zgodnie z którym rada gminy określa stawkę opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny, w wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość i nie wyższej niż czterokrotna wysokość stawki ustalonej przez radę gminy”. Następnie zaznaczono, że rada gminy była zobowiązana do ustalenia stawki opłaty podwyższonej w wysokości nie niższej niż 48 zł. Finalnie, zdaniem organu nadzoru, doszło do naruszenia art. 6k ust. 3 u.u.c.p.g. Dodatkowo w rozstrzygnięciu nadzorczym podkreślono, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, realizując swoje kompetencje, powinien uwzględniać treść normy ustawowej. Przekroczenie lub niewypełnienie zakresu upoważnienia do stanowienia aktu prawa miejscowego stanowi istotne naruszenie przepisu kompetencyjnego. Powołano się także na orzecznictwo sądowe, w którym się akcentuje, że przepis ustawy ustanawiający upoważnienie do wydania aktu prawa miejscowego podlega ścisłej wykładni językowej i nie może prowadzić do objęcia zakresem upoważnienia materii w nim niewymienionych w drodze wykładni celowościowej. Organ samorządu terytorialnego wykonujący kompetencję prawodawczą zawartą w upoważnieniu ustawowym jest obowiązany działać ściśle w granicach tego upoważnienia.
Podsumowując, stanowisko RIO jest uzasadnione. O ile bowiem rada gminy może względnie swobodnie ustalać stawki opłaty podstawowej za odbieranie odpadów komunalnych (obowiązuje tylko górny limit), o tyle w przypadku opłaty podwyższonej ustawodawca przewidział limity zarówno dolne, jak i górne. Ustawowe limity nie mogą być modyfikowane w uchwale rady gminy. ©℗
Podstawa prawna
art. 6j ust. 1, art. 6k ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 i 3 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2519)