Wójt zamierza efektywniej weryfikować niepłacących za odpady komunalne i wprowadzić zmiany we wzorze deklaracji na odpady komunalne. Przede wszystkim chodzi o wymóg składania dodatkowej dokumentacji – np. listy osób zamieszkałych na danej nieruchomości, dokumentu potwierdzającego, że osoba zameldowana na deklarowanej nieruchomości nie jest jej faktycznym mieszkańcem, a także oświadczenia o złożeniu deklaracji w innej gminie. Czy takie zapisy w uchwale są prawnie dopuszczalne?
Nie. Ujmowanie wskazanej dokumentacji jako załączników do wzoru deklaracji na odpady komunalne jest nieprawidłowe. Zasady dotyczące ustalania wzoru deklaracji na odpady komunalne zawarto m.in. w art. 6n ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.). W jego ust. 1 postanowiono, że rada gminy, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego obliczenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ułatwienia składania deklaracji, określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego:
1) wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która jest składana przez właścicieli nieruchomości, z uwzględnieniem art. 6m ust. 1a i 1b, obejmujący: objaśnienia dotyczące sposobu jej wypełnienia, informacje wskazane w art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE z 2016 r. L119, s. 1) oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Uchwała zawiera także informację o terminach i miejscu składania deklaracji;
2) warunki i tryb składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności:
a) ich format elektroniczny oraz układ informacji i powiązań między nimi zgodnie z przepisami o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
b) sposób ich przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
c) rodzaje podpisu elektronicznego, którym powinny być opatrzone.
Ponadto w ust. 2 postanowiono, że rada gminy w uchwale może określić wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Dopuszczalne dane
Z punktu widzenia omawianego zagadnienia znaczenie mają również przepisy zgrupowane w art. 6m u.u.c.p.g. W jego ust. 1–11 postanowiono, że deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi są obowiązani złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:
- właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy;
- osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 2a ust. 1;
- właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 6c ust. 2, a właściciele nieruchomości nie złożyli skutecznego oświadczenia, o którym mowa w art. 6c ust. 3b.
Natomiast pierwszą deklarację o wysokości opłaty składa się w terminie 14 dni odpowiednio od dnia:
- zamieszkania pierwszego mieszkańca na danej nieruchomości albo w lokalu w budynku wielolokalowym objętym uchwałą, o której mowa w art. 2a ust. 1, lub wytworzenia na danej nieruchomości, lub w danym lokalu odpadów komunalnych;
- podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a ust. 1, albo uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2.
Z kolei w art. 6m ust. 1a czytamy, że deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokość tej opłaty. Zaś w ust. 1b ustawodawca postanowił, że rada gminy, określając wzór deklaracji, może wymagać podania:
- imienia i nazwiska lub nazwy właściciela nieruchomości oraz adresu miejsca zamieszkania lub siedziby;
- adresu nieruchomości;
- danych stanowiących podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi;
4) numeru telefonu właściciela nieruchomości;
5) adresu poczty elektronicznej właściciela nieruchomości;
- innych informacji niezbędnych do wystawienia tytułu wykonawczego;
- informacji dotyczących posiadania kompostownika przydomowego i kompostowania w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne.
Brak podstawy prawnej
Jakkolwiek nie wynika to wprost z przytoczonych przepisów, to przedstawione w pytaniu rozwiązanie legislacyjne jest nieprawidłowe – mimo że wójt kieruje się dobrem finansów samorządowych. Względy celowościowe nie mogą bowiem legalizować rozwiązań prawnych niemających umocowania ustawowego. Podobnie wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 12 sierpnia 2020 r. (sygn. akt I SA/Sz 486/20). W uzasadnieniu tego orzeczenia zwrócono uwagę na kilka kwestii. Po pierwsze, przypomniano, że we wzorze deklaracji możliwe jest określenie wykazu dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, lecz muszą być one konieczne do prawidłowego obliczenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub uławiać składanie deklaracji. Po drugie, zwrócono uwagę na art. 6m ust. 2 u.u.c.p.g., z którego wynika, że w przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub określonej w deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana. Zaś opłatę w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana. Po trzecie, podkreślono, że obowiązek uiszczenia opłaty spoczywa na właścicielu z mocy prawa i powstaje w drodze samoobliczenia na podstawie danych ujętych w deklaracji. W przypadku zmiany danych wpływających na wymiar opłaty (np. liczby osób zamieszkujących nieruchomość) – właściciel jest zobowiązany do dokonania zmiany złożonej wcześniej deklaracji. Po czwarte, sąd stwierdził, że jedynie w przypadku, gdy we wskazanym ustawowo terminie właściciel nie złożył deklaracji lub gdy organ kwestionuje dane wynikające ze złożonego formularza, organ wykonawczy gminy może wydać decyzję, w której sam określi opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Przedtem jednak organ powinien dokonać czynności sprawdzających zgodnie z art. 272–276 ordynacji podatkowej. Na ich podstawie organ wykonawczy gminy może m.in. weryfikować złożoną deklarację, żądać przedstawienia odpowiednich dokumentów czy zwrócić się do właściciela nieruchomości o złożenie korekty deklaracji. Organowi służy też prawo do wszczęcia postępowania w sprawie określenia właścicielowi nieruchomości tej opłaty oraz prowadzenia tego postępowania na podstawie przepisów ww. ustawy, tj. działu IV Postępowanie podatkowe.
Finalnie sąd wskazał, że: organ nadzoru „słusznie stwierdził, że obowiązek okazywania dokumentów z par. 5 uchwały nr [...] wiąże się z uprawnieniami kontrolnymi burmistrza, jako organu wykonawczego gminy, posiadającego uprawnienia organu podatkowego. Dokumentów tych nie można uznać jako dokumentów niezbędnych do wypełnienia deklaracji czy też dokumentów, które winny być składane wraz z deklaracją. Dokumenty [...] służyć mogą organowi wykonawczemu do kontroli złożonej deklaracji, lecz zamieszczenie ich wykazu oraz obowiązku okazywania ich na żądanie burmistrza w uchwale o ustaleniu wzoru deklaracji było nieprawidłowe. Jak wyżej wskazano uprawienie burmistrza do żądania odpowiednich dokumentów w celu sprawdzenia prawidłowości złożonej deklaracji przez właściciela nieruchomości wynika wprost z przepisów ordynacji podatkowej”.
Podsumowując: wskazanych w pytaniu dokumentów nie można wymagać jako załączników do deklaracji. Natomiast wójt gminy jako organ podatkowy może zażądać owych dokumentów, weryfikując podejrzane sytuacje w ramach tzw. czynności sprawdzających, które to uprawnienie przysługują mu na podstawie ordynacji podatkowej. ©℗
Podstawa prawna
art. 6m ust. 1–1a, 1b, ust. 2, art. 6n ust. 1–2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2519; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2797)
art. 272–276 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707)
