W budżecie na 2023 r. planujemy ująć wydatki na umowę sponsoringu. Lokalny deweloper zaproponował sfinansowanie tablic informacyjnych miasta i ścieżek edukacyjnych w zamian za umieszczenie nazwy i logo jego firmy w tych miejscach publicznych. Oferta jest korzystna finansowo dla miasta. Czy jednak jest to prawnie dopuszczalne?

Zacznijmy od umowy sponsoringu. W orzecznictwie sądowym bywa ona różnie klasyfikowana. Podaje się m.in., że jest to umowa, na podstawie której jedna strona (sponsor) zobowiązuje się spełnić na rzecz drugiej strony (sponsorowanego) świadczenie majątkowe (np. zapłatę określonej sumy pieniężnej). Natomiast sponsorowany zobowiązuje się wykonać w interesie sponsora określone w umowie czynności, których celem jest podniesienie lub utrwalenie renomy sponsora (np. umieszczenie logo sponsora na majątku sponsorowanego).

Wiele elementów

Umowa sponsorska jest umową nienazwaną, mieszaną. Może bowiem łączyć w sobie elementy różnych umów, a strony mogą swobodnie kształtować jej treść, co ma podstawy normatywne w art. 3531 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W wyroku Sądu Najwyższego z 9 lipca 2021 r. (sygn. akt I CSKP 208/21) przytoczono argumentację sądu drugiej instancji, z której wynikało, że umowa sponsoringu jest kontraktem nienazwanym. W jego ramach sponsor zobowiązuje się do finansowania określonego przedsięwzięcia w sferze np. kultury, sztuki, nauki, edukacji czy sportu. Z kolei sponsorowany w zamian zobowiązuje się do promowania działalności gospodarczej sponsora np. poprzez prezentowanie i propagowanie produktu sponsora określonym kręgom odbiorców. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i wzajemna. Ze względu na zaangażowanie przez sponsora środków pieniężnych w realizację tego rodzaju umowy najbardziej właściwe jest kwalifikowanie tej umowy w grupie umów związanych z obrotem pieniężnym. Sponsorowany oczekuje od sponsora udostępnienia mu określonych środków pieniężnych dla realizacji własnych zamierzeń, sponsor zaś oczekuje uzewnętrznienia w określony sposób faktu sponsoringu.

Ograniczenia prawne

Co jednak istotne, mimo że gmina może być stroną różnych stosunków cywilnoprawnych, to istnieją przeszkody prawne, aby była związana właśnie taką umową. Ograniczenia prawne wynikają ze specyfiki wykonywanych przez jednostkę samorządu terytorialnego zadań, które zostały jej ustawowo przypisane w przepisach rangi ustawowej. Warto tu przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania te obejmują sprawy:
  • ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
  • gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
  • wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
  • działalności w zakresie telekomunikacji;
  • lokalnego transportu zbiorowego;
  • ochrony zdrowia;
  • pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
  • wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
  • gminnego budownictwa mieszkaniowego;
  • edukacji publicznej;
  • kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
  • kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;
  • targowisk i hal targowych;
  • zieleni gminnej i zadrzewień;
  • inne.
W katalogu nie wymieniono zadań nawet po części zbliżonych do zadań związanych rodzajowo ze sponsoringiem.
Aby odpowiedzieć na pytanie, czy gmina w ogóle może angażować się w tego typu przedsięwzięcia, konieczna będzie jednak ocena tego dodatkowo w kontekście wykonywania działalności gospodarczej przez gminę.
Wielkość pojemników na śmieci może być uzależniona od liczby zatrudnionych w biurze
Wielkość pojemników na śmieci może być uzależniona od liczby zatrudnionych w biurze

Zobacz również

Zadania o charakterze użyteczności publicznej

Z art. 9 ust. 2 u.s.g. wynika, że gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie. Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
  • istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym;
  • występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
Na uwagę zasługuje stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 25 stycznia 2022 r. (nr III/247/2022; bip.rzeszow.rio.gov.pl). Organ nadzoru zakwestionował zapis uchwały budżetowej przewidujący dochody gminy z tytułu umów sponsoringu. Uznał go za niezgodny z art. 9 ust. 2 u.s.g. W argumentacji prawnej wskazano dodatkowo, że: „W ocenie Kolegium, działalność gminy polegająca na sponsoringu, którego celem jest podniesienie renomy sponsora, zwiększenie jego popularności, wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, a tylko w zakresie tych zadań gmina może prowadzić działalność gospodarczą”. Dodano też, że „usługi sponsoringu nie należą do zadań o charakterze użyteczności publicznej”.
Nie ma podstaw do angażowania się gminy w umowy sponsorskie. Zadanie to wykracza poza użyteczność publiczną, a tylko w tych sferach gmina może prowadzić działalność gospodarczą. Nie należy więc planować w budżecie dochodów z tego tytułu, z wysokim bowiem prawdopodobieństwem zostaną one podważone przez regionalną izbę obrachunkową. ©℗
Podstawa prawna
art. 9 ust. 1, art. 10 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 679)
art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)
art. 353 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)