Sprawę gmin, które miały powstać, ale ich ostatecznie nie utworzono, MSWiA uznaje za zamkniętą. Nawet jeśli wyrok TK nie został wykonany – wynika z odpowiedzi na wystąpienie RPO.
Przypomnijmy, chodzi o sprawę gminy Szczawa w województwie małopolskim oraz gminy Grabówka w województwie podlaskim. W lipcu 2015 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie, którym tworzyła obie te gminy (Dz.U. poz. 1085). Zgodnie z jego treścią miało ono wejść w życie 1 stycznia 2016 r., wtedy nowe samorządy miały zacząć funkcjonować. Jak podkreślał Leszek Świętalski ze Związku Gmin Wiejskich RP w wywiadzie z DGP, w międzyczasie podjęto wiele prac przygotowawczych, m.in. powołano pełnomocników ds. utworzenia gmin. Jednak w międzyczasie doszło do zmiany władzy. W konsekwencji dwa dni przed wejściem w życie rozporządzenia ustanawiającego nowe gminy opublikowano rozporządzenie uchylające je (z 28 grudnia 2015 r.; Dz.U. 2015 poz. 2312). Powoływano się na fakt, że w przypadku jednej z gmin referendum lokalne zostało unieważnione ze względu na zbyt niską frekwencję, w przypadku drugiej zaś opowiedziano się przeciwko zmianom.
Sprawa została zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego. Ten z kolei w wyroku z 1 czerwca 2017 r. (sygn. akt U 3/17) orzekł, że uchylenie rozporządzenia ustanawiającego nowe gminy było niekonstytucyjne, bowiem nie przeprowadzono konsultacji z mieszkańcami, a nawet przeprowadzenie ich przed wydaniem rozporządzenia tworzącego nowe gminy nie zwalnia ze zrobienia tego drugi raz – inny był bowiem cel poprzednich konsultacji.
Problem w tym, że mimo iż rozporządzenie uchylające zostało uznane za niekonstytucyjne, to nowe gminy w dalszym ciągu nie powstały. – Nie może być bowiem tak, że wyrok TK stwierdzający niekonstytucyjność normy prawnej nie wywołuje żadnego skutku i nie prowadzi do wyeliminowania niekonstytucyjności prawa – argumentował RPO, który zwrócił się w związku z tym do prezesa Rady Ministrów o ponowne przeanalizowanie skutków wyroku TK i podjęcie działań w celu jego wykonania (albo w sposób fizyczny, by gminy faktycznie zaczęły działać, albo prawny – rozpoczynając ponownie procedurę ich utworzenia).
W odpowiedzi Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji podkreśliło jednak, że w konsekwencji wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku, nawet poprzez uchylenie rozporządzenia uchylającego, nie doszło do automatycznego powstania gmin Szczawa i Grabówka. Wiceminister Paweł Szefernaker argumentował, że orzeczenia TK wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, czyli są skuteczne od dnia publikacji w dzienniku urzędowym. Oznacza to, że nie mają mocy wstecznej. „Wyrok TK nie ma wpływu na wcześniejsze zdarzenia prawne, a zatem nie cofa skutków regulacji rozporządzenia z dnia 28 grudnia 2015 r.” – przekonuje w piśmie przesłanym do RPO.
Zdaniem przedstawiciela resortu spraw wewnętrznych i administracji oznacza to, że zarówno na gruncie proceduralnym, jak i legislacyjnym sprawa (nie)utworzenia gmin Szczawa oraz Grabówka jest definitywnie zamknięta. Nie są również planowane żadne działania związane z uruchomieniem kolejnej procedury zmierzającej do ich utworzenia.
