Nasze miasto rokrocznie wydaje pewną liczbę zezwoleń na sprzedaż alkoholu. Z uzyskanych informacji wynika jednak, że kilku przedsiębiorców sprzedaje alkohol za pośrednictwem witryny internetowej z dostawą do domu, np. z usługą kuriera. We wrześniu br. zapadł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego pozwalający rzekomo na sprzedaż alkoholu przez internet. Jak więc urząd powinien postąpić? Czy wszczynać postępowanie o cofnięcie zezwolenia?
Z kontekstu pytania należy wnioskować, że w urzędzie gminy zrodziły się wątpliwości, czy przedsiębiorca korzystający z zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w sposób właściwy je realizuje, sprzedając alkohol za pośrednictwem internetu.
Przede wszystkim należy przypomnieć, że zasady wydawania zezwoleń na sprzedaż ww. produktów zostały w sposób jednoznaczny określone w przepisach ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej: ustawa). Tamże w art. 18 ust. 1 postanowiono, że sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży, zwanego „organem zezwalającym”. Co ważne, jedną z przesłanek cofnięcia zezwolenia jest wymieniona w art. 18 ust. 10 ustawy przesłanka nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych. Skoro tak, to przedsiębiorca powinien respektować m.in. zasady ustalone przez radę gminy na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 12 ustawy. Tam z kolei postanowiono m.in., że rada gminy ustala w drodze uchwały maksymalną liczbę zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych na terenie gminy (miasta), a ponadto zasady usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych.
Zatem, jak z powyższego wynika, to lokalny prawodawca decyduje o miejscach, w których na terenie gminy mogą się odbywać sprzedaż i podawanie ww. napojów. Decyduje o tym rada gminy w formie uchwały, która podlega weryfikacji przez organ nadzoru – wojewodę. W przypadku gdy wojewoda jej nie zakwestionuje, korzysta z domniemania zgodności z prawem.
Organ stosuje prawo
Nie ma wątpliwości co do tego, że naruszenie warunków sprzedaży jest podstawą do cofnięcia zezwolenia, przy czym warto zauważyć, że chodzi tu zarówno o sprzedaż, jak i podawanie napojów alkoholowych. Nie wnikając w szczegóły, naruszeniem warunków jest ich sprzedaż czy podawanie w innych miejscach niż podany we wniosku o wydanie zezwolenia adres punktu sprzedaży (art. 18 ust. 5 pkt 5 ustawy). Nie będzie więc właściwe podawanie/sprzedaż tych napojów np. w miejscu zamieszkania klienta sklepu.
Powyższe przytoczone argumenty prawne, które płyną z wykładni systemowej wewnętrznej ww. przepisów, nie pozwalają więc zaakceptować dopuszczalności sprzedaży alkoholu za pośrednictwem internetu. Prowadzi to do wniosku, że utrzymanie w wyroku NSA z 8 września 2022 r. (sygn. akt II GSK 2034/18) stanowiska zawartego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 8 sierpnia 2018 r. (sygn. akt III SA/Kr 493/18) pozostaje w sprzeczności nie tylko z samą ideą ustawodawcy, lecz także z wynikami wykładni wewnętrznej przepisów ustawy. Stanowisko zawarte w wyroku WSA odwołuje się do aspektów celowościowych, które z zasady nie powinny być uwzględniane przez organy administracji publicznej, które przecież stosują prawo, a nie dokonują jego rozszerzającej interpretacji.
Innym argumentem, o znaczeniu bardziej społecznym, jest sama idea przepisów ww. ustawy. Zgodnie z jej art. 1 ust. organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwania następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy. Chodzi więc o ograniczenie spożycia alkoholu, a nie o rozszerzenie takiej możliwości, czemu niewątpliwie sprzyja sprzedaż internetowa. Powyższe aspekty prowadzą finalnie do wniosku, że organ (burmistrz, prezydent miasta) ma uzasadnione podstawy normatywne, aby w opisanej w pytaniu sytuacji wszcząć postępowanie w sprawie cofnięcia udzielonego zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych z powodu nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych. Przedsiębiorca ewentualnie będzie mógł zaskarżyć taką decyzję i wystąpić na drogę sądową.
Zasady praworządności
Opisana koncepcja działania organu będzie także zbieżna z podstawowymi zasadami wynikającymi z Konstytucji RP – o których jednak nie wspomniano w ww. wyroku WSA (na dzień sporządzenia niniejszego stanowiska nie można odnieść się w tym zakresie do wyroku NSA, nie ma bowiem dostępnego pisemnego uzasadnienia). Chodzi tu o przepisy, które obligują organy administracji publicznej do działania na podstawie prawa i w jego granicach. Zgodnie z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, natomiast w art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego podano, że organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. W konsekwencji przywołane wyżej zasady praworządności powinny być przestrzegane również w kontekście oceny przesłanek powodujących cofnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Względy celowościowe nie mogą zaś uchylić zasad praworządności, choćby takie były oczekiwania uczestników obrotu gospodarczego. W tym kontekście argumenty odnoszące się do rozwoju form sprzedażowych czy swobody działalności gospodarczej w żadnym razie nie mogą usprawiedliwiać naruszania zasad ustawowych wspartych prawem miejscowym.
Podsumowując, organ administracji publicznej powinien kierować się zasadą praworządności, czyli działać na podstawie prawa i w jego granicach. W sytuacji gdy przedsiębiorca nie przestrzega warunków sprzedaży napojów alkoholowych, a o takiej sytuacji można mówić w przypadku ich internetowej sprzedaży, organ powinien stosować prawo, a nie je intepretować. Konsekwencją tego założenia powinno być wszczęcie postępowania o cofnięcie zezwolenia na sprzedaż. ©℗
Podstawa prawna
art. 1, art. 12, art. 18 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
art. 6 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
