Sąd będzie wyznaczał asystenta rodziny, który ma być obecny podczas rozprawy lub posiedzenia w sprawie dotyczącej oskarżonego, który nie skończył 18 lat, jeśli udział jego rodziców lub wskazanej przez niego osoby dorosłej nie będzie służyć dobru dziecka.
Wprowadzenie takiego rozwiązania przewiduje projekt nowelizacji ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375 ze zm.), który ma wdrożyć regulacje zawarte w kilku unijnych aktach prawnych. Jednym z nich jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/800 z 11 maja 2016 r. w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Projekt zakłada dodanie art. 76a k.p.k., zgodnie z którym na wniosek oskarżonego, który nie skończył 18 lat, w posiedzeniu albo rozprawie z jego udziałem może uczestniczyć jego przedstawiciel ustawowy (rodzic) lub osoba, pod której pieczą pozostaje.
Jeśli takich osób nie ma albo sąd uznał, że obecność tych osób może prowadzić do naruszenia praw lub interesów dziecka, jest niecelowa ze względu na jego dobro, uniemożliwia bądź też utrudnia przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia, to nieletni oskarżony może wskazać inną pełnoletnią osobę. Jeśli tego nie zrobi lub sąd stwierdzi, że w jej przypadku również zachodzą wspomniane wyżej przesłanki, wtedy przewodniczący wyznaczy asystenta rodziny (co do zasady zajmuje się on pracą z rodzinami zagrożonymi zabraniem dziecka do pieczy zastępczej lub takimi, w których już do tego doszło).
Przed wyznaczeniem asystenta sąd będzie występował do ośrodka pomocy społecznej o niezwłoczne przekazanie wykazu osób zatrudnionych na tym stanowisku. Projekt zakłada, że asystentowi będzie przysługiwał ryczałt za uczestnictwo w posiedzeniu lub rozprawie nieletniego oskarżonego. Jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości.
– Z informacji przekazanych przez przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości na forum Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wynika, że będzie to taka sama stawka, jaka należy się kuratorowi, a więc 86 zł za jedno posiedzenie – mówi Patrycja Grebla-Tarasek ze Związku Powiatów Polskich.
W efekcie tej propozycji zmieniony zostanie też art. 15 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 447 ze zm.), który mówi o zadaniach wykonywanych przez asystentów rodziny. Do tego przepisu dodany zostanie nowy ust. 11a – udzielanie wsparcia dziecku przez towarzyszenie mu podczas posiedzenia albo rozprawy na podstawie art. 76a k.p.k.
Resort sprawiedliwości podkreśla, że wybór asystenta rodziny jest o tyle uzasadniony, że ma on odpowiednie kwalifikacje z zakresu pracy z dziećmi i wypełnia wymogi unijnej dyrektywy, bo zgodnie z jej przepisami osoba towarzysząca nieletniemu oskarżonemu powinna być przedstawicielem organu lub instytucji odpowiedzialnej za ochronę lub dobro dzieci.
Tego stanowiska nie podziela jednak Ogólnopolskie Stowarzyszenie Asystentów Rodziny (OSAR). – Celem asystenta jest wsparcie rodziny w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. To nowe zadanie powinno więc być realizowane dla rodziny, którą asystent zna i z którą pracuje. Tymczasem projekt zakłada, że prowadzący postępowanie sędzia będzie mógł wyznaczyć dowolnego asystenta. Może więc dojść do sytuacji, że nieletni nie będzie znał tej osoby i nie obdarzy jej zaufaniem, a asystent nie będzie znał spraw dotyczących jego rodziny – wyjaśnia prof. Izabela Krasiejko, prezes OSAR.
Zwraca również uwagę na możliwą negatywną ocenę nowego zadania asystentów przez odbiorców jego usług. Praca dla sądu – zwłaszcza udział w sprawach karnych – będzie bowiem kojarzona z działaniami kontrolnymi, a nie wspierającymi rodzinę.
Etap legislacyjny
Konsultacje projektu ustawy
