Konieczność obsługi osób z Ukrainy spowodowała, że dwóch pracowników urzędu gminy pracuje w większym wymiarze czasu pracy niż dotąd. Konieczne jest wypłacenie im dodatkowego świadczenia do pensji. Jednak już wiemy, że zabraknie środków zapisanych w ustawie budżetowej w par. 401. Czy w tej sytuacji wójt może przesunąć potrzebną kwotę z rezerwy ogólnej budżetu gminy?
Zacznijmy od tzw. klasyfikacji budżetowej, do której odniesienie pojawiło się w pytaniu. Zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2035) pod par. 401 oznaczono „Wynagrodzenia osobowe pracowników”. W opisanym przypadku chodzi o wynagrodzenia przysługujące pracownikom samorządowym, a więc wynikające ze stosunków pracowniczych, do których ma zastosowanie zasadniczo ustawa o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). Jak bowiem postanowiono w art. 2 pkt 3 u.p.s., przepisy tego aktu stosuje się do pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin, gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych.
Gdy zabraknie pieniędzy
Urząd gminy wobec zatrudnionych w nim pracowników niewątpliwe posiada status pracodawcy, z czego wynikają konkretne zobowiązania. Po stronie pracodawcy jest to przede wszystkim zobowiązanie do terminowego i zgodnego z prawem wypłacania wynagrodzenia. Z kolei z art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) wynika, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Zaś wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
W praktyce może dojść do sytuacji, że zabraknie środków na wypłatę wynagrodzeń przewidzianych w budżecie pod podziałką 401. W takiej sytuacji rolą pracodawcy, w tym o statusie urzędu gminy, jest znalezienie legalnego rozwiązania tego problemu. A z punktu widzenia jednostki samorządu terytorialnego problem jest złożony, bowiem nie zawsze istnieje prawna możliwość pokrycia nieprzewidzianych wydatków z innych środków. Co do zasady ww. jednostki są zobligowane do posiadania różnych rezerw, w tym tzw. rezerwy ogólnej budżetu. W tym zakresie warto odnieść się do już wspomnianej wyżej ustawy o finansach publicznych, gdzie o rezerwie ogólnej traktuje art. 222 u.f.p. Z jego treści m.in. wynika, że w budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę ogólną w wysokości nie niższej niż 0,1 proc. i nie wyższej niż 1 proc. wydatków budżetu. Ponadto zarząd jednostki samorządu terytorialnego dokonuje podziału rezerw, o których mowa w ust. 1 i 2.
Włodarz dysponuje, ale nie dowolnie
W art. 60 ust. 2 pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym postanowiono, że wójtowi przysługuje wyłączne prawo dysponowania rezerwami budżetu gminy. Zatem niewątpliwie organ wykonawczy JST (wójt, burmistrz, prezydent miasta) ma ustawową prerogatywę do dysponowania rezerwami. Nie oznacza to jednak, że ma w tym zakresie pełną dowolność. Wręcz przeciwnie: jego decyzje muszą uwzględniać inne uwarunkowania ustawowe i ograniczenia. Takim ograniczeniem jest art. 259 ust. 3 u.f.p., w którym postanowiono, że – wydatki przenoszone z rezerwy ogólnej nie mogą zwiększać planowanych wydatków na uposażenia i wynagrodzenia ze stosunku pracy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. W uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 24 lutego 2021 r. (nr 7/363/2021) zaś wskazano, że „Podziału rezerwy ogólnej (podobnie jak rezerw celowych) dokonuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Dysponowanie rezerwami – przekazane przez ustawodawcę do wyłącznej kompetencji organu wykonawczego – jest elementem wykonywania budżetu. Wydatki przenoszone z rezerwy ogólnej nie mogą zwiększać planowanych wydatków na uposażenia i wynagrodzenia ze stosunku pracy”.
Specustawa nie pomoże
Dodajmy, że specustawa, czyli ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, nie wprowadziła żadnych specjalnych rozwiązań w omawianym zakresie. Owszem, przewidziano w niej pewne specjalne uprawnienia dla organu wykonawczego w art. 111 w zakresie zmiany budżetu, jednakże nie obejmują one kompetencji do wykorzystania środków rezerwy ogólnej na wynagrodzenia ze stosunku pracy.
Reasumując, wójt nie może zatem skorzystać z rezerwy ogólnej, aby zwiększyć wydatki na wynagrodzenia pracowników. W tych okolicznościach konieczne jest dokonanie innych (legalnych) przesunięć w budżecie, a te zaś – co do zasady – powinna przeprowadzić rada gminy w uchwale zmieniającej budżet. ©℗
Podstawa prawna
art. 44 ust. 2 i 3, art. 222, art. 259 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. poz. 1964).
art. 60 ust. 2 pkt 5 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559 ost.zm. poz. 1561)
art. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 530)
art. 11 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583.),
