Przepis, który umożliwia gminom wydawanie uchwał porządkowych tylko w przypadku, gdy dana kwestia nie została już uregulowana w ustawie, jest zgodny z konstytucją – tak wynika z wczorajszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Sprawę wniosła Rada Miejska Leszna. – Inspiracją do złożenia wniosku była sprawa związana z dopalaczami. Zarówno wojewoda, jak i sądy administracyjne uchyliły uchwałę rady miejskiej, która przewidywała kary za sprzedaż dopalaczy w Lesznie. Argumentowali, że samorząd przekroczył swoje uprawnienia. Uznaliśmy, że gminy powinny mieć możliwość skuteczniej walki z dopalaczami, ale także zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w innych sferach, dlatego zależało nam na zmianie przepisu, który uniemożliwia podejmowanie uchwał w takich sprawach – wyjaśnia dr Piotr Jóźwiak, wiceprezydent Leszna.
Radni wnieśli więc m.in. o zbadanie zgodności art. 40 ust. 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559 ze zm.) z konstytucją. Artykuł ten wskazuje, że rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, ale jedynie wówczas, gdy ta kwestia nie jest już uregulowana w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących.
– Zgodnie z art. 40 ust. 3 niedopuszczalne jest uregulowanie określonej sprawy w przepisach porządkowych i ujęcie jej jako wykroczenia nawet wtedy, gdy w innych przepisach powszechnie obowiązujących zagadnienie to jest uregulowane tylko w sposób bardzo ogólnikowy, bez konkretyzacji, a nawet bez sankcji prawnokarnych – podkreślali autorzy wniosku.
W ich ocenie stanowi to naruszenie swobody samorządu terytorialnego i jest sprzeczne z konstytucją, gdyż uniemożliwia – w pewnych określonych przypadkach – skuteczną realizację zadań własnych dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.
Rada podkreśliła, że w literaturze i orzecznictwie, w tym także TK, dość zgodnie wskazuje się, iż samodzielność jednostek samorządu terytorialnego, w tym gminy, stanowi jedną z podstawowych zasad ustrojowych RP. Natomiast w ramach szeroko rozumianej samodzielności, zagwarantowanej przez konstytucję, wskazuje się m.in. na samodzielność prawotwórczą gminy, obejmującą m.in. uprawnienie do wydawania przepisów porządkowych.
Trybunał nie zgodził się z tymi zarzutami. Uznał, że kwestionowany przepis jest zgodny z konstytucją.
– Ustrojodawca wprowadził zasadę nadrzędności ustawy w stosunku do aktów prawa miejscowego. Akty te są wydawane na podstawie ustawy i w granicach upoważnień w niej zawartych. Nie można zatem uznać, że określenie w ustawie zasad wydawania przepisów porządkowych stanowiło nieuzasadnioną ingerencję, gdyż jest to dopuszczalne i zgodne z konstytucją – uzasadniał Andrzej Zielonacki, sędzia sprawozdawca TK.
Wyjaśnił, że samorządy są samodzielnie i upoważnione do wykonywania zadań własnych, nie jest to jednak nieograniczona autonomia. Gmina ma rozległe kompetencje, ale może je realizować w ramach ustawowych upoważnień.
– Wyrok jest jednoznaczny. Sprawa została zamknięta – komentuje Piotr Jóźwiak. – Teraz jedynie można zwrócić się do np. Sejmu o zmianę ustawy o samorządzie gminnym, o co resztą od jakiegoś czasu już zabiegamy. W międzyczasie zmieniły się przepisy o dopalaczach, zostały one zrównane z narkotykami, więc choć w tym zakresie możliwa jest skuteczniejsza walka z dopalaczami – dodaje.
Wyrok jest ostateczny i podlega niezwłocznemu ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. ©℗
orzecznictwo
Wyrok z 27 kwietnia 2022 r. Trybunału Konstytucyjnego, sygn. akt K 12/20 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia