Na przełomie lat 2021 i 2022 nastąpił prawdziwy wysyp regulacji implementujących prawo Unii Europejskiej, które jednostki samorządu terytorialnego muszą znać i stosować. Najpierw w samą Wigilię, czyli 24 grudnia, weszła w życie nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która transponuje dyrektywy Parlamentu Europejskiego w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego. Główną nowością tych przepisów jest możliwość ustanawiania przez radę każdej gminy strefy czystego transportu. Dotychczas takie prawo miały tylko duże jednostki, z liczbą mieszkańców powyżej 100 tys. Z kolei za trzy dni, czyli wraz z nowym rokiem, wejdą w życie pakiet zmian podatkowych i związanych z dochodami JST oraz ważna regulacja implementująca dyrektywy tzw. pakietu odpadowego. Skutkiem tego jest obszerna nowelizacja ustawy odpadowej i ustawy czystościowej. Ta pierwsza zmienia priorytety gmin dotyczące śmieci, nakazuje promowanie i wspieranie zrównoważonych modeli produkcji i konsumpcji czy zachęcanie do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, nadające się do naprawy, ponownego użycia i modernizacji oraz do nieskracania sztucznie cyklu życia produktów. W zmienionej ustawie czystościowej w związku z wprowadzeniem definicji odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz wyłączeniem tej kategorii odpadów spod definicji odpadów komunalnych uregulowano na nowo wiele kwestii związanych ze sprawozdawczością oraz obowiązkami gminy w ich przyjmowaniu. Ale to niejedyna zmiana w ustawie czystościowej – 1 stycznia 2022 r. zacznie bowiem obowiązywać część zmian nowelizacji z 14 października 2021 r., która wprowadziła możliwość indywidualizacji rozliczeń za śmieci w budynkach wielolokalowych i wyznaczyła maksymalne stawki za odbiór odpadów ustalane tzw. metodą od wody. Te i inne zmiany ważne dla JST przedstawiamy w poniższym zestawieniu.

ELEKTROMOBILNOŚĆ
Ustawa z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2269)
Wejście w życie: 24 grudnia 2021 r.
Omówienie regulacji
1. Najważniejszą zmianą wynikającą z tej nowelizacji, z punktu widzenia samorządu, jest możliwość utworzenia strefy czystego transportu na terenie każdej gminy. Kwestię tę reguluje art. 39 ustawy z 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 110; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269; dalej u.e.p.a.). Dotychczas taka strefa mogła być utworzona w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców i tylko dla terenu śródmiejskiej zabudowy lub jej części, stanowiącej zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze śródmieścia, określonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przepisy te były dość restrykcyjne, w efekcie czego miasta nie chciały ustanawiać stref czystego transportu. Od 24 grudnia 2021 r. to ograniczenie nie obowiązuje. Oznacza to, że strefy czystego transportu mogą być utworzone dla każdej gminy, niezależnie od liczby mieszkańców. Tak jak dotychczas ustanowienie strefy jest fakultatywne.
2. Zgodnie z nowym brzmieniem ust. 1 art. 39 u.e.p.a. strefa czystego transportu może obejmować drogi, których zarządcą jest gmina. Obecnie obowiązuje w niej zakaz (a nie ograniczenie, jak dotychczas) wjazdu innych pojazdów niż: elektryczne, napędzane wodorem lub gazem ziemnym. Te rodzaje pojazdów (z uwagi na swój ekologiczny charakter) otrzymały prawo do wjazdu do strefy niezależnie od wyłączeń uchwalonych przez gminę. Dodatkowo ust. 2 art. 39 u.e.p.a. określa kategorie pojazdów, które otrzymują prawo wjazdu do strefy ze względu na swój rodzaj lub przeznaczenie. W szczególności są to pojazdy, które ze względu na wykonywane zadania i pełnione funkcje muszą posiadać prawo wjazdu do wyznaczonej strefy, jak np. pogotowie i policja. Lista wyłączonych pojazdów w zasadzie pokrywa się z poprzednim stanem prawnym. Do katalogu dopisano pojazdy posiadające odpowiednie oznaczenie, którymi poruszają się osoby niepełnosprawne, oraz pojazdy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, inne niż wykorzystywane wyłącznie do przewozu osób.
3. Nowelizacja wprowadziła regułę, że rada gminy może ustanowić strefę czystego transportu na czas nieoznaczony lub oznaczony nie krótszy niż pięć lat. Ponadto w uchwale rada może określić dodatkowe wyłączenia podmiotowe i przedmiotowe od zakazu wjazdu do tej strefy niż te określone w art. 39 ust. 2 u.e.p.a. Gmina może np. umożliwić wjazd do strefy mieszkańcom lub przedsiębiorcom działającym na terenie tej strefy, niezależnie od posiadanego pojazdu. Gmina może podjąć także decyzję dopuszczenia wjazdu pojazdów spełniających określoną normę emisji spalin. Wymienione rozwiązania pozwalają na kształtowanie ruchu drogowego na terenie strefy z uwzględnieniem lokalnej specyfiki i potrzeb.
4. Nowelizacja wprowadziła w art. 39 ust. 5 u.e.p.a. rozwiązanie, że rada gminy, w uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu, może dopuścić wjazd do strefy, w godzinach 9‒17 w okresie nie dłuższym niż trzy lata od dnia ustanowienia strefy, pojazdów innych niż określone w ust. 1 i 2 oraz korzystających z wyłączeń na podstawie ust. 4 (o nich była mowa w pkt 3), pod warunkiem uiszczenia opłaty.
5. Tak jak dotychczas, nowelizacja wskazuje, że opłata za wjazd do strefy stanowi dochód gminy. Z tym, że inna jest lista potrzeb, na które wpływy z opłat mogą być przeznaczone. I tak może to być:
  • oznakowanie strefy czystego transportu,
  • zakup autobusów zeroemisyjnych, tramwajów lub innych środków transportu zbiorowego,
  • pokrycie kosztów wykonania analizy kosztów i korzyści wykorzystywania pojazdów elektrycznych w komunikacji miejskiej, o których mowa w art. 37 u.e.p.a.,
  • finansowanie programów wsparcia zakupu rowerów w rozumieniu art. 2 pkt 47 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 450; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2328), wyposażonych w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h.
6. Nowelizacja ustaliła, że opłata za wjazd do strefy czystego transportu nie może być wyższa niż:
  • 2,50 zł za godzinę w przypadku opłaty jednorazowej,
  • 500 zł w przypadku opłaty abonamentowej za jeden miesiąc.
Opłatę za wjazd do strefy czystego transportu pobiera wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
7. Pojazdy samochodowe korzystające z wyłączeń uprawnione do wjazdu do strefy czystego transportu oznacza się nalepką umieszczaną w lewym dolnym rogu przedniej szyby pojazdu. Nie jest to konieczne, jeżeli pojazd elektryczny lub napędzany wodorem jest oznaczony tablicą rejestracyjną wskazującą na rodzaj paliwa wykorzystywanego do ich napędu lub nalepką kontrolną umieszczoną na przedniej szybie pojazdu. Nalepkę uprawniającą do wjazdu do strefy czystego transportu wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta za opłatą, której maksymalna wysokość wynosi 5 zł. Opłata ta również stanowi dochód gminy. Przy czym minister właściwy do spraw energii określi w drodze rozporządzenia wzór nalepki, mając na uwadze konieczność łatwej i szybkiej identyfikacji pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy czystego transportu. Tak jak dotychczas art. 39 u.e.p.a. mówi, że granice obszaru strefy czystego transportu oznacza się znakami drogowymi.
8. Rada gminy ustanawia strefę czystego transportu w drodze uchwały. Nowelizacja ustaliła inną jej treść. Obecnie określa ona:
  • granice obszaru strefy czystego transportu,
  • sposób organizacji ruchu w strefie czystego transportu,
  • dodatkowe sposoby podania do publicznej wiadomości treści uchwały o ustanowieniu strefy czystego transportu,
  • wysokość oraz sposób poboru opłaty za wyłączenia ustalone przez radę gminy,
  • wysokość opłaty za nalepkę i szczegółowy sposób jej wydawania.
9. Nowelizacja określiła, że włodarz sporządza projekt uchwały i konsultuje go z mieszkańcami gminy, zamieszczając jego treść na stronie internetowej urzędu i wyznaczając termin na zgłaszanie uwag. Termin ten nie może być krótszy niż 21 dni. Następnie włodarz niezwłocznie przekazuje radzie projekt uchwały po rozpatrzeniu wszystkich uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych. Rada gminy podejmuje uchwałę w terminie 60 dni od dnia otrzymania projektu. Uchwała ta stanowi akt prawa miejscowego.
10. W zmienionym art. 68 ust. 3 u.e.p.a. jednoznacznie doprecyzowano, kiedy nie ma obowiązku wykonania lub zlecania wykonywania zadań publicznych podmiotowi, którego udział pojazdów elektrycznych lub pojazdów napędzanych gazem ziemnym we flocie pojazdów użytkowanych przy wykonywaniu tego zadania wynosi co najmniej 10 proc.
Warunek ten (od 24 grudnia) nie obowiązuje w zakresie zlecania lub powierzania wykonania zadania publicznego:
  • do którego nie stosuje się ustawy z 11 września 2019 r. ‒ Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1129; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269),
  • dotyczących letniego i zimowego utrzymania dróg polegającego na mechanicznej metodzie oczyszczania jezdni ulic, w szczególności zamiataniu i zmywaniu oraz zapobieganiu i zwalczaniu śliskości zimowej, w tym gołoledzi i usuwaniu śniegu.
Uwaga! Z początkiem 2022 r. gminy mające więcej niż 50 tys. mieszkańców będą mogły powierzać zamówienia publiczne wyłącznie firmom, których „łączny udział pojazdów elektrycznych lub pojazdów napędzanych gazem ziemnym we flocie” wynosi co najmniej 10 proc. Wspomniany obowiązek nie powinien dla nikogo być niespodzianką, bo uchwalono go już w 2018 r. Wynika z art. 68 ust. 3 u.e.p.a., który nakazuje powierzać zamówienia publiczne wykonawcom spełniającym określony procentowo udział ekologicznych pojazdów we flocie. Początkowo miał wejść w życie w 2020 r., ale rynek nie był na to gotowy i odroczono ten termin o dwa lata.
Wpływ na działalność samorządu
Każda gmina niezależnie od wielkości może ustanowić strefę czystego transportu. ©℗
DOCHODY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Ustawa z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1927)
Wejście w życie: 1 stycznia 2022 r.
Omówienie regulacji
1. Głównym celem nowelizacji jest uzupełnienie ubytków w dochodach JST spowodowanych wprowadzeniem zmian podatkowych w ramach Polskiego Ładu. Jak wynika z tytułu nowelizacji, zmienia ona przede wszystkim ustawę z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1927; dalej: u.d.j.s.t.), wprowadzając nową część subwencji ogólnej dla gmin, powiatów i województw, tzw. część rozwojową, oraz podstawę prawną przekazania samorządowi 8 mld zł w ramach uzupełnienia subwencji ogólnej (dotychczas subwencja ogólna zawierała część: wyrównawczą, równoważącą/regionalną, oświatową). Środki te, które już zostały przekazane do kas samorządów, mają być wsparciem finansowym w realizacji ich zadań własnych w związku ze stanem epidemii COVID-19 i wspieraniem gospodarki w walce z jej skutkami. Rozdzielenie ich na część przysługującą gminom, powiatom i województwom nastąpiło w br. proporcjonalnie do wysokości udziału planowanych na 2022 r. dochodów z tytułu udziałów we wpływach z PIT gmin, powiatów i województw w łącznej kwocie dochodów wszystkich jednostek z tego tytułu. Natomiast podział środków na poszczególne jednostki uwzględniał, oprócz wysokości dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT planowanych na 2022 r., również poziom ich zamożności ustalony na 2022 r. Szczegółowy algorytm podziału uwzględniał dwa kluczowe parametry, jakimi były poziom wydatków majątkowych JST oraz liczba mieszkańców.
2. Kwota przeznaczona na obligatoryjną część rozwojową subwencji ogólnej dla JST na 2023 r. ustalona została w wysokości 3 mld zł. W kolejnych latach będzie indeksowana wskaźnikiem średniookresowej dynamiki wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących, ustalanym jako średnia geometryczna za ostatnie osiem lat, liczonych do roku poprzedzającego o dwa lata rok budżetowy (czyli tym samym wskaźnikiem przyjętym do wyliczania wprowadzanej nowelizacją nowej reguły stabilizującej dochody JST). Część rozwojowa subwencji ogólnej przekazywana jest, tak jak część wyrównawcza, w 12 ratach miesięcznych w terminie do 15. dnia każdego miesiąca.
3. Przewiduje się dodatkowy wzrost części rozwojowej subwencji ogólnej w przypadku zadziałania reguły stabilizującej. Część rozwojowa będzie się składała z kwoty podstawowej, premii aktywizującej i premii inwestycyjnej.
4. Kwota podstawowa przysługiwać będzie każdej JST, a jej podział następować będzie proporcjonalnie do liczby mieszkańców danej JST, z określaniem minimalnych i maksymalnych kwot.
5. Premia aktywizująca będzie przysługiwała gminie, powiatowi, województwu, w których dynamika wydatków majątkowych, z wyłączeniem wydatków finansowanych z dotacji z budżetu innej JST, w roku poprzedzającym rok bazowy w stosunku do roku go poprzedzającego, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, przekroczy analogiczny wskaźnik dla wszystkich odpowiednio gmin, powiatów, województw. Podział premii aktywizującej będzie proporcjonalny do wydatków majątkowych uprawnionych odpowiednio gmin, powiatów, województw, ustalonych na jednego mieszkańca.
6. Premia inwestycyjna przysługiwać będzie gminie, powiatowi, województwu, w których wskaźnik wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w roku poprzedzającym rok bazowy przekroczy analogiczny wskaźnik obliczony dla wszystkich odpowiednio gmin, powiatów, województw, a podział premii inwestycyjnej będzie następował proporcjonalnie do wydatków majątkowych uprawnionych odpowiednio gmin, powiatów, województw, ustalonych na jednego mieszkańca.
7. Przyjęcie powyższych kryteriów podziału części rozwojowej subwencji ogólnej ma się przyczynić do:
  • ograniczenia nierówności rozwojowych między samorządami (przez otrzymywaną przez każdy samorząd kwotę podstawową części rozwojowej subwencji ogólnej, ustalaną co do zasady proporcjonalnie do liczby mieszkańców),
  • wzmocnienia aktywności inwestycyjnej JST (premia aktywizująca, przysługująca samorządom odnotowującym ponadprzeciętne w relacji do średniej wzrosty wydatków majątkowych oraz premia inwestycyjna dla samorządów, w których inwestycje to znaczna część ich budżetu).
8. W dotychczasowym systemie korekcyjno-wyrównawczym występuje dwuletnie przesunięcie między rokiem, na podstawie którego obliczone są wpłaty tzw. janosikowego/subwencja wyrównawcza (rok budżetowy n-2), a rokiem, w którym wpłaty/subwencja wyrównawcza jest realizowana (rok n). To przesunięcie w czasie jest niekorzystne dla JST, w sytuacji gdy np. wpłaty ustalane są na podstawie dochodów z roku dobrej koniunktury, a dokonywane w roku spowolnienia gospodarczego. Dlatego nowelizacja wprowadziła oparcie mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego na bieżących wpływach z PIT i CIT, a nie wpływach z roku n-2. Takie rozwiązanie możliwe jest w związku z oparciem dochodów samorządowych z tytułu udziałów we wpływach z PIT i CIT na prognozie, która będzie znana przed rozpoczęciem roku budżetowego. Efektem tego rozwiązania jest lepsze dopasowanie systemu korekcyjno-wyrównawczego do bieżącej sytuacji finansowej jednostki oraz wyeliminowanie istotnej dysfunkcji systemu sprowadzającej się do opisanego wyżej czasowego rozdźwięku w zakresie ustalania wpłat/subwencji wyrównawczej dla JST.
9. Dotychczasowe przepisy u.d.j.s.t., regulujące zasady ustalania wpłat województw do budżetu państwa i sposób ich podziału, miały wygasnąć z końcem 2021 r. Dlatego niezbędne było przedłużenie obowiązujących przepisów w tym zakresie do 2024 r., do czasu wprowadzenia docelowego mechanizmu wyrównawczego. Brak przedłużenia oznaczałby nieotrzymanie przez samorządy województw w 2022 r. i kolejnych latach części regionalnej subwencji ogólnej pochodzącej z wpłat, gdyż nie byłoby podstawy prawnej do ustalania zarówno wpłat, jak i subwencji. Pozbawiłoby to większość województw istotnej części dochodów. Nowelizacja przedłużyła obowiązywanie przepisów w zakresie systemu korekcyjno-wyrównawczego, tj. zasady ustalania wpłat do budżetu państwa i ich podział, w odniesieniu do samorządów województw.
10. Nowelizacja w nowym art. 37a u.d.j.s.t. usprawnia proces dochodzenia należności budżetu państwa z tytułu zwrotu przez JST nienależnie otrzymanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej. Jeśli w sprawozdaniu z audytu lub innym dokumencie kończącym kontrolę zostaną wykazane nieprawidłowości, które spowodowały przyznanie kwoty części oświatowej subwencji ogólnej wyższej od należnej, to takie dokumenty będą stanowić podstawę do zwrotu nienależnej kwoty tej części subwencji. W tej sytuacji JST w terminie 30 dni od dnia otrzymania sprawozdania z audytu lub wyników kontroli będzie zobowiązana do złożenia oświadczenia, w którym uzna zwrot do budżetu państwa nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej wynikającej z tych dokumentów albo (w tym samym terminie) wystąpi do ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wnioskiem o skierowanie sprawy na drogę postępowania administracyjnego. Po rozpatrzeniu sprawy minister wyda decyzję na podstawie art. 37 ust. 1 pkt 2 u.d.j.s.t. Decyzja ta będzie podlegać zaskarżeniu w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a następnie kontroli sądów administracyjnych. Tym samym na ogólnych zasadach JST służyć będzie prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Uwaga! Rozwiązanie to będzie miało zastosowanie do sprawozdań z audytu oraz innych dokumentów kończących kontrolę, sporządzonych po 1 stycznia 2022 r.
11. Obowiązujące od 1 stycznia 2022 r. zmiany w art. 38 u.d.j.s.t. (dodane ust. 3‒6) umożliwią JST przesunięcie w czasie wykonania zobowiązania z tytułu zwrotu do budżetu państwa nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, za lata poprzedzające rok budżetowy. JST będą mogły dokonywać zwrotu nienależnych kwot części subwencji ogólnej w terminie do sześciu miesięcy. Termin ten będzie liczony od dnia, w którym została wydana ostateczna decyzja w tej sprawie, lub złożenia oświadczenia o uznaniu zasadności zwrotu do budżetu państwa nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej. Dość często się zdarza, że w jednym roku JST jest zobowiązana do zwrotu kwot, które stanowią istotne obciążenie jej budżetu. W takim przypadku zwrot nienależnie otrzymanych kwot będzie następował w dwóch do pięciu równych rat rocznych. Liczba rat będzie uzależniona od relacji łącznej kwoty zwrotu wraz z odsetkami (o ile zostaną orzeczone) do dochodów podatkowych JST. Podstawę do wyliczenia tej relacji będą stanowiły dochody podatkowe uwzględnione do wyliczenia części wyrównawczej subwencji ogólnej na rok, w którym została wydana ostateczna decyzja administracyjna (lub jednostka złożyła oświadczenie o uznaniu zasadności zwrotu do budżetu państwa nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej).
12. Nowelizacja w ustawie z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2137) wprowadziła art. 25aa, który umożliwia Krajowej Radzie Regionalnych Izb Obrachunkowych, we współpracy i uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, opracowywanie wytycznych. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie jednolitości udzielanych wyjaśnień przez izby w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach publicznych. W praktyce zdarzają się bowiem przypadki niejednolitej interpretacji przepisów przez poszczególne izby, a w konsekwencji różnego stosowania przepisów z zakresu finansów publicznych na terenie kraju przez poszczególne samorządy.
Wpływ na działalność samorządu
Wskazane zmiany mają na celu przede wszystkim:
  • wsparcie finansowe w realizacji zadań własnych samorządu terytorialnego poprzez skierowanie z budżetu państwa do budżetów JST dodatkowych środków finansowych w ramach subwencji ogólnej,
  • uelastycznienie zarządzania budżetami JST poprzez modyfikację reguł fiskalnych obowiązujących JST, tj. wprowadzanie czasowych preferencji w zakresie zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu oraz indywidualnego limitu spłaty zobowiązań,
  • zwiększenie stabilności i przewidywalności dochodów samorządowych, by były one mniej narażone na wahania koniunktury gospodarczej oraz skutki wprowadzanych zmian prawnych,
  • wyeliminowanie dysfunkcji systemu dochodów samorządowych, które uległy znacznemu nasileniu w okresie dekoniunktury wywołanej epidemią COVID-19 i mogą się pogłębić po wprowadzeniu zmian podatkowych zawartych w Polskim Ładzie,
  • wzmocnienie potencjału inwestycyjnego JST;
  • zapewnienie samorządom województw dochodów niezbędnych do realizacji zadań publicznych.
Ustawa z 17 listopada 2021 r. o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 r. w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych
Wejście w życie: 5 stycznia 2022 r.
Omówienie regulacji
1. Ustawa wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 lipca 2020 r. (sygn. akt K4/19). Została przekazana do Senatu 18 listopada br.
2. Proponowane przepisy określają w szczególności:
  • maksymalną wysokość rekompensaty (została określona opisowo przez sposób jej obliczenia i wskazanie składników; nie planuje się określenia pułapu kwotowego w ustawie, gdyż z uwagi na to, że wysokość rekompensat jest warunkowana wysokością podatków od nieruchomości zróżnicowaną w poszczególnych gminach, rozwiązanie takie nie jest możliwe do zastosowania);
  • tryb wypłaty i organy właściwe do załatwienia sprawy.
3. Regulacja związana jest z art. 17 pkt 2 ustawy z 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1276; dalej: nowela). Przepis ten skutkował wejściem w życie 1 stycznia 2018 r. nowelizacji definicji budowli oraz elektrowni wiatrowej, co miało wpływ na wysokość podatku od nieruchomości i doprowadziło do zmiany wysokości tego podatku od elektrowni wiatrowych z mocą wsteczną, a zatem do zmniejszenia dochodów gmin. Tymczasem gminy, ustalając budżet na 2018 r., miały prawo czynić prognozy budżetowe, które, w oparciu na obowiązującym wówczas stanie prawnym, zakładały większe wpływy. Przy tym wspomniane zmiany definicji budowli oraz elektrowni wiatrowej nie tylko uszczupliły dochody gmin z tytułu podatku od nieruchomości, lecz także wpłynęły na zobowiązanie gmin do zwrotu nadpłaconego podatku od nieruchomości za posadowione elektrownie wiatrowe. Taki stan faktyczny spowodował pogorszenie sytuacji majątkowej gmin oraz mógł mieć negatywny wpływ na jakość życia ich mieszkańców. W rezultacie gminy skierowały do TK wniosek o zbadanie zgodności z konstytucją ww. regulacji. Trybunał w wyroku z 22 lipca 2020 r. (sygn. akt K4/19) orzekł niekonstytucyjność art. 17 pkt 2 noweli. TK stwierdził również, że ten przepis traci moc po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP.
Wpływ na działalność samorządu
Z oceny skutków regulacji wynika, że ustawa może mieć znaczenie dla 200 gmin, gdyż w tylu jednostkach zlokalizowane są elektrownie wiatrowe. ©℗
PODATKI LOKALNE
Ustawa z 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. poz. 2192)
Wejście w życie: 1 stycznia 2022 r.
Omówienie regulacji:
1. Nowelizacja modyfikuje zwolnienie z podatku od nieruchomości, określone w art. 7 ust. 1 pkt 1a ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; dalej: u.p.o.l.). Rozwiązanie to ma ograniczyć możliwość korzystania ze zwolnienia od podatku od nieruchomości przez podatników wykorzystujących grunty kolejowe do prowadzenia działalności gospodarczej w obszarze niezwiązanym z kolejnictwem.
2. Od 1 grudnia 2022 r., zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 u.p.o.l., zwolnieniu od podatku od nieruchomości podlegać będą grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej lub obiektu infrastruktury usługowej w części zajętej wyłącznie do wykonywania zadań zarządcy infrastruktury lub świadczenia usług przez operatora obiektu infrastruktury usługowej. Chodzi m.in. o poczekalnie, toalety, powierzchnie kas biletowych i inne powierzchnie przeznaczone do sprzedaży biletów, pochylnie, kładki dla pieszych, punkty informacyjne czy miejsca parkingowe i ciągi dojazdowe do parkingów. Należy podkreślić, że w części, w której działka będzie zajmowana na inną działalność gospodarczą niż działalność związana z transportem kolejowym, nie będzie korzystała z tego zwolnienia.
Uwaga! Zmiany dotyczące zwolnienia od podatku od nieruchomości gruntów, budynków i budowli wchodzących w skład obiektu infrastruktury usługowej, o którym mowa w ust. 2 pkt 2 załącznika nr 2 do ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1984; dalej: u.t.k.), stosuje się od 1 stycznia 2023 r.
3. Nowela rozszerza zakres przedmiotowy zwolnienia o grunty, budynki i budowle stanowiące infrastrukturę nieczynną w rozumieniu art. 4 pkt 1b u.t.k., a więc infrastrukturę kolejową, na której zarządca infrastruktury nie dopuścił ruchu kolejowego.
Wpływ na działalność samorządu
Nowelizacja ma skutkować zwiększeniem wpływów podatkowych do części budżetów gmin w związku z uszczelnieniem korzystania ze zwolnień z opodatkowania w obszarze kolejnictwa. Przyjęte rozwiązania mają wyeliminować zgłaszany przez jednostki samorządu terytorialnego problem unikania opodatkowania przez podmioty prowadzące inną niż kolejowa działalność gospodarczą. ©℗
CZYSTOŚĆ I ODPADY
Ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz.U. poz. 1648)
Wejście w życie: 1 stycznia 2022 r. (część przepisów)
Omówienie regulacji
1. Nowelizacja zasadniczo weszła w życie 23 września 2021 r. Wraz z 1 stycznia 2022 r. zacznie jednak obowiązywać art. 2a, dodany do ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 888; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1648; dalej: u.u.c.p.g.). Umożliwia on odejście od odpowiedzialności grupowej, która zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych skutkowała małą motywacją do właściwej segregacji odpadów. Mieszkańcy tych budynków korzystają ze wspólnych pojemników do zbierania odpadów. Gdy część mieszkańców nie segreguje odpadów, naliczana jest opłata według wyższej stawki, ustalonej przez radę gminy (tj. stawki za odpady zmieszane) dla całej nieruchomości (i wszystkich mieszkańców). W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. odpowiedzialnością zbiorową. Z dodanego art. 2a u.u.c.p.g. wynika, że w przypadku gdy właściciel nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewni techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, rada gminy będzie mogła, w drodze uchwały (stanowiącej akt prawa miejscowego), postanowić o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez użytkowników lokali w budynku wielolokalowym. Identyfikacja odpadów komunalnych zapewni możliwość przypisania użytkownikom lokali w budynkach wielolokalowych danej frakcji odpadów komunalnych w taki sposób, aby osoby nieuprawnione nie mogły odczytać danych osobowych. W tym celu będą musiały zostać wdrożone systemy identyfikacji odpadów komunalnych (np. za pomocą kodów kreskowych na workach), aby ich poszczególne frakcje mogły zostać przypisane poszczególnym mieszkańcom, którzy w przypadku braku segregacji odpadów będą mogli być indywidualnie rozliczani i karani.
Uwaga! Uchwała rady gminy będzie mogła dotyczyć wszystkich albo określonych nieruchomości zabudowanych budynkami wielolokalowymi, w zależności od tego, czy właściciele nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewnią techniczne możliwości identyfikacji odpadów.
2. Podejmując wspomnianą uchwałę, rada gminy będzie kierowała się technicznymi możliwościami identyfikacji odpadów komunalnych, w tym:
  • liczbą lokali mieszkalnych w danym budynku,
  • liczbą mieszkańców,
  • ilością odpadów komunalnych wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi,
  • istniejącą infrastrukturą do gospodarowania odpadami komunalnymi.
3. Kolejnym ważnym rozwiązaniem przewidzianym przez nowelizację jest możliwość zezwolenia gminie na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych. Przewiduje je dodany art. 4b u.u.c.p.g. W zezwoleniu minister środowiska i klimatu w drodze decyzji administracyjnej zezwoli gminie na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych polegające na łącznym zbieraniu odpadów tworzyw sztucznych, metali, opakowań wielomateriałowych oraz szkła. Zezwoleniem tym nie mogą być objęte dwie frakcje: papier oraz bioodpady, które muszą być zbierane selektywnie. Aby właściwy minister miał podstawę do wydania decyzji, będą musiały być spełnione co najmniej trzy z czterech warunków. [ramka]
4. Zezwolenie na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych będzie wydawane na czas nieoznaczony. Raz wydana decyzja zatem nie wygaśnie, ale będzie mogła być cofnięta, jeżeli gmina, która uzyskała zezwolenie, nie osiągnie w danym roku poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Minister środowiska i klimatu cofnie to zezwolenie w drodze decyzji i określi termin jej wykonania. Kwestię tę reguluje dodany nowelizacją art. 4c u.u.c.p.g. Postępowanie administracyjne w sprawie cofnięcia zezwolenia wszczynane będzie z urzędu. Minister będzie zobowiązany podjąć przewidziane w tym przepisie działanie, gdy tylko poweźmie informację o nieosiągnięciu przez gminę w danym roku poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Poziomy określa art. 3b ust. 1 u.u.c.p.g.
5. Kolejna istotna zmiana, które de facto zacznie obowiązywać od stycznia 2022 r., związana jest z opłatami za śmieci ustalanymi na podstawie tzw. metody od wody. Nowo dodany do u.u.c.p.g. art. 6j ust. 3f stanowi bowiem, że „w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalana na podstawie metody, o której mowa w ust. 1 pkt 2 (tj. metody wodnej – red.), nie może wynosić więcej niż 7,8% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za gospodarstwo domowe”. Obecnie jest to kwota 149,68 zł. Po wprowadzeniu tego przepisu w gminach, w których wykorzystywano ten sposób obliczenia opłaty za śmieci, rady musiały zmienić uchwały w tej sprawie. Miały na to czas do końca 2021 r.
Wpływ na działalność samorządu
1. Dodanie art. 2a u.u.c.p.g. ma na celu umożliwienie gminie odejścia od tzw. odpowiedzialności zbiorowej w szczególności w zabudowie wielolokalowej, przez wprowadzenie rozliczania z obowiązku selektywnego zbierania odpadów mieszkańców wytwarzających odpady w poszczególnych lokalach. Wprowadzenie takiego rozwiązania powinno przyczynić się do przestrzegania wymogu selektywnego zbierania odpadów komunalnych przez większą liczbę mieszkańców, co przełoży się na większą ilość selektywnie zbieranych odpadów komunalnych. W efekcie oznacza to zwiększenie pozyskiwanych surowców wtórnych, które wpłyną na osiąganie wyższych poziomów recyklingu przez gminy, oraz umożliwienie obniżenia opłat za gospodarowanie odpadami ze środków finansowych pozyskanych z ich sprzedaży.
2. Możliwość określenia przez ministra właściwego do spraw klimatu odstępstwa od selektywnego zbierania odpadów komunalnych dla poszczególnych gmin została wprowadzona w u.u.c.p.g. w odpowiedzi na postulaty JST. Fakultatywne wprowadzenie tego rozwiązania przewiduje art. 10 ust. 3 dyrektywy 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy (Dz.Urz. UE z 2008 r. L 12, s. 3). ©℗
Podstawa wydania zezwolenia
Minister będzie mógł zezwolić gminie na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania śmieci, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
• łączne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie wpływa na możliwość poddania ich przygotowaniu do ponownego użycia, recyklingowi lub innym procesom odzysku, a uzyskiwany z tych procesów materiał wyjściowy ma jakość porównywalną z jakością uzyskiwaną przy selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych;
• selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie przynosi wyniku najlepszego dla środowiska, biorąc pod uwagę całkowity wpływ gospodarowania selektywnie zebranymi frakcjami odpadów komunalnych na środowisko;
• selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie jest technicznie wykonalne, biorąc pod uwagę dobre praktyki w zakresie zbierania odpadów komunalnych;
• selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych pociągnęłoby za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty, biorąc pod uwagę koszty negatywnego wpływu zbierania i przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych na środowisko i zdrowie ludzi, możliwości poprawy efektywności zbierania i przetwarzania odpadów komunalnych, dochody ze sprzedaży surowców wtórnych oraz zasadę, że koszty gospodarowania odpadami są ponoszone przez pierwotnego wytwórcę odpadów lub przez obecnego lub poprzedniego posiadacza odpadów. ©℗
ODPADY
Ustawa z 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2151)
Wejście w życie: 1 stycznia 2022 r.
Omówienie regulacji
1. Nowelizacja implementuje wprowadzony przez unijne dyrektywy tzw. pakiet odpadowy. Wdrożenie tego pakietu nastąpiło przez nowelizację wielu regulacji, w tym m.in. ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 779; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1648; dalej: u.o.).
2. Nowela u.o. wprowadza zmiany w zakresie definicji m.in.: bioodpadów, gospodarowania odpadami, odpadów komunalnych, a także definiuje nowe terminy takie jak: odpady budowlane i rozbiórkowe, odpady żywności, prace ziemne, system rozszerzonej odpowiedzialności producenta. W tym ostatnim pojęciu chodzi o producentów opakowań, olejów smarowych, opon, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów oraz pojazdów.
Uwaga! Pojęcie „system rozszerzonej odpowiedzialności producenta” został zdefiniowany jako zestaw środków podjętych w celu zapewnienia, aby wprowadzający produkty ponosili odpowiedzialność finansową albo odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem.
3. Zmieniona została definicja „odpadów komunalnych”. W nowym brzmieniu jednoznacznie wskazuje ona, że odpady komunalne nie obejmują odpadów z produkcji, rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, zbiorników bezodpływowych oraz z sieci kanalizacyjnej i z oczyszczalni ścieków, w tym osadów ściekowych, pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych. W porównaniu do obecnie obowiązującej definicji z odpadów komunalnych wyłączone zostały odpady budowlane i rozbiórkowe. Te ostatnie zostały nazwane jako: „odpady powstałe podczas robót budowlanych”.
4. W celu ujednolicenia stosowanego nazewnictwa wyrazy „substancje szkodliwe” zostały zastąpione określeniem „substancje niebezpieczne”.
5. Wprowadzono zakaz przekazywania odpadów selektywnie zebranych w celu przygotowania ich do ponownego użycia lub recyklingu do składowania, z wyjątkiem odpadów powstających w wyniku dalszego przetwarzania odpadów selektywnie zebranych, jeżeli składowanie daje w tym przypadku wynik najlepszy dla środowiska zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami.
6. Poszerzono zakres Krajowego planu gospodarki odpadami (dalej: KPGO), zawierający program zapobiegania powstawaniu odpadów. KPGO oraz wojewódzkie plany gospodarki odpadami (WPGO) będą zawierały nowe elementy, np. informacje o rozwiązaniach dotyczących odpadów zawierających znaczne ilości surowców krytycznych oraz o środkach na rzecz przeciwdziałania zaśmiecaniu środowiska lądowego i morskiego oraz uprzątania wszystkich rodzajów odpadów.
7. Nowelizacja zmienia art. 10 u.o., co powoduje, że uznanie za produkt uboczny następować będzie z mocy prawa po spełnieniu warunków i szczegółowych warunków uznawania za produkt uboczny, a nie jak dotychczas na zasadach uznaniowych. W tym celu sformułowanie „mogą być uznane za produkt uboczny” zastąpiono wyrazami: „uznaje się za produkt uboczny”. Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny wywołuje znaczące skutki prawne. Dany przedmiot (substancja) przestaje być odpadem i nie mają do niego zastosowania przepisy u.o., a zatem np. podmiot wykorzystujący produkt uboczny nie musi mieć zezwolenia na przetwarzanie odpadów czy też nie ma konieczności uzyskiwania zezwolenia na zbieranie odpadów lub pozwolenia na wytwarzanie odpadów.
8. W art. 17 u.o. zawarta jest hierarchia sposobów postępowania z odpadami. [ramka 1]
RAMKA 1
Priorytety postępowania z odpadami
1) zapobieganie powstawaniu odpadów;
2) przygotowywanie do ponownego użycia;
3) recykling;
4) inne procesy odzysku;
5) unieszkodliwianie. ©℗
9. Nowela u.o. wskazała, że w celu stworzenia zachęt do stosowania hierarchii sposobów postępowania z odpadami wykorzystuje się instrumenty ekonomiczne i inne środki. Przykładowe instrumenty ekonomiczne i inne środki, które mają zachęcać do stosowania hierarchii, określono w załączniku nr 4a do u.o. [ramka 2]
RAMKA 2
Przykładowe instrumenty ekonomiczne i inne środki
Aby zachęcić do stosowania hierarchii postępowania z odpadami, będzie można stosować przykładowe sposoby:
• opłaty za składowanie i spalanie odpadów oraz ograniczenia w stosowaniu tych procesów zachęcające do zapobiegania powstawaniu odpadów i do recyklingu, przy utrzymaniu składowania jako najmniej pożądanej metody gospodarowania odpadami,
• systemy opłat proporcjonalnych do ilości odpadów pobieranych od wytwórców odpadów na podstawie rzeczywistej ilości wytwarzanych odpadów i zachęcających do segregowania u źródła odpadów podlegających recyklingowi oraz do zmniejszenia ilości odpadów mieszanych,
• zachęty podatkowe do nieodpłatnego oddawania produktów, zwłaszcza żywności,
• systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do różnych rodzajów odpadów oraz środki służące poprawie ich skuteczności, rentowności i zarządzania,
• systemy zwrotu kaucji i inne środki zachęcające do wydajnego zbierania zużytych produktów i materiałów,
• należyte planowanie inwestycji w infrastrukturę gospodarowania odpadami, w tym z wykorzystaniem funduszy unijnych,
• zrównoważone zamówienia publiczne zachęcające do lepszego gospodarowania odpadami i wykorzystywania produktów i materiałów pochodzących z recyklingu,
• stopniowe znoszenie dopłat niezgodnych z hierarchią postępowania z odpadami,
• stosowanie środków fiskalnych lub innych środków wspierających wykorzystywanie produktów i materiałów przygotowanych do ponownego użycia lub poddanych recyklingowi,
• wspieranie badań i innowacji dotyczących zaawansowanych technologii recyklingu i regeneracji produktów,
• wykorzystanie najlepszych dostępnych technik przetwarzania odpadów,
• zachęty gospodarcze dla organów jednostek samorządu terytorialnego oraz administracji rządowej w województwie, zwłaszcza wspierające zapobieganie powstawaniu odpadów oraz rozbudowę systemów selektywnego zbierania, bez wspierania składowania i spalania,
• publiczne kampanie podnoszenia poziomu świadomości, zwłaszcza dotyczące selektywnego zbierania odpadów, zapobiegania ich powstawaniu i zmniejszania ich ilości, a także uwzględnianie tych zagadnień w edukacji i szkoleniach,
• systemy koordynacji działań wszystkich organów publicznych uczestniczących w gospodarowaniu odpadami, w tym z wykorzystaniem środków elektronicznych,
• wspieranie stałego dialogu i współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami dotyczących gospodarowania odpadami oraz zachęcanie do zawierania dobrowolnych porozumień i do sporządzania przez przedsiębiorstwa sprawozdań dotyczących odpadów. ©℗
10. W dziale II po rozdziale 2 u.o. dodano nowy rozdział 2a „Zapobieganie powstawaniu odpadów”. Zapobieganie powstawaniu odpadów jest najbardziej skutecznym sposobem na poprawę efektywności wykorzystania zasobów i zmniejszenie oddziaływania odpadów na środowisko. Działania w zakresie zapobiegania powstawania śmieci są podejmowane, zanim dojdzie do ich powstania. I tak dodany art. 19a u.o. wskazuje, że zapobieganie powstawaniu odpadów polega np. na promowaniu i wspieraniu zrównoważonych modeli produkcji i konsumpcji czy zachęcaniu do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, nadające się do naprawy, ponownego użycia i modernizacji oraz do nieskracania sztucznie cyklu życia produktów.
11. W nowym art. 34a u.o. określono, że dla szczególnego rodzaju odpadów, jakim są odpady żywności, tworzy się program zapobiegania ich powstawaniu. Będzie on zawierał odniesienie zarówno do celów w zakresie zapobiegania powstawaniu tych odpadów, jak również informacje odnoszące się do już istniejących środków w tym zakresie. Ponadto program ten zawierać będzie działania rekomendowane do realizacji w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów żywności oraz wskaźniki, które pozwolą na monitorowanie i ocenę różnych środków przyjętych w tej dziedzinie. Program będzie częścią Krajowego programu zapobiegania powstawaniu odpadów (tzw. KPZPO). A ten jest załącznikiem do KPGO. Natomiast w WPGO zostaną określone działania do realizacji przez samorząd terytorialny.
12. Nowelizacja zmieniła także zawartość planu gospodarki odpadami. Uzupełniono ją np. o informacje dotyczące odpadów zawierających znaczne ilości surowców najistotniejszych z ekonomicznego punktu widzenia, których dostawy są obarczone wysokim ryzykiem, zwane „surowcami krytycznymi”.
13. Nowelizacja zmienia także ustawę z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 888; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1648; dalej: u.u.c.p.g.). W nowym art. 2 ust. 1b u.u.c.p.g. określono sposób postępowania z odpadami budowlanymi i rozbiórkowymi, ze względu na wyłączenie ich z kategorii odpadów komunalnych. Ma to na celu zapewnienie, aby postępowanie z nimi było analogiczne do postępowania z odpadami komunalnymi, z wyłączeniem wymagań związanych ze sprawozdawczością. Takie rozwiązanie umożliwi gospodarstwom domowym przekazywanie tych odpadów, tak jak to miało miejsce dotychczas, tj. w ramach systemu gminnego gospodarowania odpadami komunalnymi. Ponadto zapewniono przyjmowanie odpadów budowlanych i rozbiórkowych pochodzących z gospodarstw domowych w punktach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
14. W związku z wprowadzeniem definicji odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz wyłączeniem tej kategorii odpadów spod definicji odpadów komunalnych wprowadzono wiele zmian związanych ze sprawozdawczością oraz obowiązkami gminy w ich przyjmowaniu.
Wpływ na działalność samorządu
1. Zmiana definicji produktu ubocznego będzie miała znaczenie dla marszałków województw, gdyż to oni wydawali decyzję w tym zakresie. Warto wskazać, że zmieni się nazwa tego rozstrzygnięcia. Decyzje o uznaniu i odmowie uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny zostaną zastąpione decyzją potwierdzającą spełnienie warunków uznania za produkt uboczny oraz decyzją stwierdzającą niespełnienie warunków uznania za produkt uboczny.
2. W związku z wymaganiami dyrektywy 2018/851 dotyczącymi monitorowania i oceny przez państwa członkowskie wdrażania środków służących zapobieganiu powstawaniu odpadów w art. 36b ust. 1 u.o. nałożono na ministrów, na każdego w zakresie jego właściwości, obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw klimatu corocznej informacji o stanie realizacji celów i działań wraz z oceną ich efektywności, o wartości wskaźników określonych w KPZPO, w tym w programie zapobiegania powstawaniu odpadów żywności, w terminie do 30 czerwca za poprzedni rok kalendarzowy. Natomiast w art. 36b ust. 2 u.o. określono dla zarządu województwa obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw klimatu corocznej informacji o stanie realizacji działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów na terenie województwa wraz z oceną efektywności tych działań, w terminie do 30 czerwca za poprzedni rok kalendarzowy.
3. W terminie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia aktualizacji KPGO, obejmującego KPZPO, sejmik województwa będzie obowiązany do dostosowania, przez zmianę albo aktualizację, WPGO do zmienianych przepisów. Termin ten wynika z czasu potrzebnego na opracowanie i przeprowadzenie procedury uchwalenia WPGO. Będzie on liczony od uchwalenia KPGO, ponieważ zmiany najpierw muszą zostać wprowadzone na poziomie krajowym, aby możliwe było dostosowanie planów na poziomie wojewódzkim. Wprowadzono również przepis przejściowy (art. 12 nowelizacji), zgodnie z którym do sprawozdań z realizacji KPGO oraz do sprawozdań z realizacji WPGO, sporządzanych za lata 2017–2019, stosuje się przepisy dotychczasowe, natomiast do tych za lata 2020–2022 stosuje się przepisy nowe.
4. W związku z wprowadzeniem definicji odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz wyłączeniem tej kategorii odpadów spod definicji odpadów komunalnych wprowadzono wiele zmian związanych ze sprawozdawczością oraz obowiązkami gminy w przyjmowaniu tych odpadów. Ponadto w sprawozdaniach składanych na podstawie u.u.c.p.g. zniesiono obowiązki w zakresie odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne, jako że odpady budowlane i rozbiórkowe nie mieszczą się już w tej kategorii. W efekcie wprowadzonych zmian gminy będą umożliwiały gospodarstwom domowym pozbywanie się odpadów budowlanych i rozbiórkowych w ramach systemu gminnego gospodarowania odpadami komunalnymi, co stanowi kontynuację dotychczasowego sposobu postępowania z nimi. Natomiast sprawozdania, które będą składane w zakresie odbieranych i zbieranych odpadów komunalnych, nie będą obejmowały tych odpadów jako odpadów komunalnych odbieranych i zbieranych przez gminę.
5. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz.Urz. WE z 1999 r. L 182, s. 1) zobowiązuje państwa członkowskie do podejmowania środków niezbędnych do zagwarantowania, aby w 2035 r. ilość składowanych odpadów komunalnych została zmniejszona do ilości nie większej niż 10 proc. całkowitej ilości (według masy) wytwarzanych odpadów. Z tego względu w art. 3b u.u.c.p.g. dodano ust. 2a, który nakłada na gminy obowiązek osiągnięcia określonych poziomów składowania w poszczególnych latach. Tym samym dojście do docelowego poziomu składowania odpadów komunalnych określonego na 2035 r. rozłożone będzie w czasie (skokowo co pięć lat), co zapewni gminom okres na stopniowe dostosowanie systemu, w tym na dokonanie niezbędnych inwestycji przyczyniających się do ograniczenia masy składowanych odpadów.
Uwaga! W rocznych sprawozdaniach wójta, burmistrza lub prezydenta miasta oraz marszałka województwa z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, o których mowa w art. 9q oraz art. 9s u.u.c.p.g., będzie trzeba uwzględnić informacje o osiągniętych poziomach składowania.
6. Gmina, która nie wykona obowiązku w zakresie ograniczenia poziomów składowania, podlegać będzie karze pieniężnej. Sposób obliczenia wysokości kary za nieosiągnięcie wymaganego poziomu składowania określono w dodanym art. 9x ust. 4 u.u.c.p.g.
Uwaga! Karę pieniężną obliczać się będzie jako iloczyn jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych na składowisku, określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 290 ust. 2 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269), i masy składowanych odpadów komunalnych przekraczającej poziom składowania wyrażonej w Mg.©℗