W podanych okolicznościach gmina nie może rozliczyć wskazanej kwoty, bowiem została ona poniesiona niezgodnie z warunkami umowy dotacyjnej. Wójt powinien niezwłocznie podjąć kroki prawne, by ustalić środki do zwrotu w trybie regulacji ustawy o finansach publicznych.
Konkretne zapisy
Ale po kolei. Dotacja zapewne została udzielona w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W konsekwencji ze stowarzyszeniem zawarto umowę określoną według wzorca z rozporządzenia z przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego w sprawie wzorów ofert i ramowych wzorów umów dotyczących realizacji zadań publicznych oraz wzorów sprawozdań z wykonania tych zadań.
W kontekście podanego zapytania istotne są zapisy zawarte we wzorze umowy o realizację zadania publicznego. Tamże, w par. 2 ust. 2, ustawodawca określił wymóg podawania terminów ponoszenia wydatków w ramach umowy (dotacji), przy czym pozostawił dowolność organowi dotującemu (np. gminie) i podmiotowi korzystającemu z dotacji (np. stowarzyszeniu). Według tego wzorca ww. zapisy wyglądają następująco:
„2. Termin poniesienia wydatków ustala się:
1) dla środków pochodzących z dotacji:
od dnia………………….r.
do dnia…………………..r.
2) dla innych środków finansowych:
od dnia………………….r.
do dnia…………………..r.”.
Określone daty
Dane wynikające z zapytania dotyczą więc pkt 1 – czyli terminów ponoszenia wydatków z dotacji. W podanym przypadku terminem końcowym był 15 grudnia 2020 r., zaś wydatek został poniesiony po tej dacie, bo 18 grudnia 2020 r.
Przekroczenie terminu należy rozważyć w aspekcie wzorca ww. umowy w kontekście art. 16 ww. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jak wynika z tej regulacji, organizacje pozarządowe lub podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, przyjmując zlecenie realizacji zadania publicznego w trybach, o których mowa w art. 11 ust. 2, zobowiązują się do wykonania zadania publicznego w zakresie i na zasadach określonych w umowie – odpowiednio o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego – sporządzonej z uwzględnieniem art. 151 ust. 2 i art. 221 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, a organ administracji publicznej zobowiązuje się do przekazania dotacji na realizację zadania. Ponadto umowa, o której mowa w ust. 1, dotycząca zadania realizowanego w sposób, o którym mowa w art. 16a, określa zasady i tryb przeprowadzenia konkursu na realizatorów projektów, w tym warunki i kryteria ich wyboru, oraz zasady i sposób monitorowania i oceny realizowanych przez nich projektów. Wspomniana umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Reakcja JST
Z powyższego należy wnioskować, że beneficjent dotacji nie realizował w podanym zakresie warunków umowy, bowiem sfinansował środkami dotacyjnymi wydatek wykraczający poza termin końcowy ponoszenia wydatków. Doszło zatem do naruszenia umowy przez beneficjenta. Taki stan rzeczy powinien spowodować adekwatną reakcję ze strony dotującego, czyli gminy. Mianowicie zastosowanie powinny mieć mechanizmy zwrotu dotacji, o których mowa we wspomnianej ustawie o finansach publicznych. Na szczególną zaś uwagę zasługuje regulacja art. 252 ust. 1 pkt 2, gdzie postanowiono, że:
„1. Dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
1) (….)
2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości
– podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w pkt 1 lub pkt 2”.
W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że kwoty dotacji podlegające zwrotowi w przypadkach określonych w ustawie o finansach publicznych są niepodatkowymi należnościami budżetowymi o charakterze publicznoprawnym. Do spraw dotyczących tych należności (kwot dotacji podlegających zwrotowi) stosuje się odpowiednio przepisy działu III ordynacji podatkowej. I tak zobowiązanie do zwrotu dotacji pobranej w nadmiernej wysokości powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże powstanie takiego zobowiązania (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 28 marca 2018 r., sygn. akt I SA/Łd 11/18).
Organizacje pozarządowe przyjmując zlecenie realizacji zadania publicznego, zobowiązują się do wykonania go w zakresie i na zasadach określonych w umowie dotacyjnej.
W praktyce oznacza to, że gmina powinna dokonać ustalenia kwoty dotacji podlegającej zwrotowi w trybie stosownej decyzji administracyjnej skierowanej do stowarzyszenia. Niedopełnienie tej powinności może nawet wiązać się z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – rzecz jasna w stosunku do podmiotu decyzyjnego w gminie, w którym zasadniczo jest wójt. Warto przy tym wspomnieć o art. 8 pkt 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, z którego wynika, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu.
Podstawa prawna
art. 16 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
art. 252 ust. 1 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305)
par. 2 ust. 2 rozporządzenia z 24 października 2018 r. przewodniczącego Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego w sprawie wzorów ofert i ramowych wzorów umów dotyczących realizacji zadań publicznych oraz wzorów sprawozdań z wykonania tych zadań (Dz.U. z 2018 r. poz. 2057)
dział III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 72)
art. 8 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289).