Ustawą z 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa, która została ogłoszona 4 stycznia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 11), wprowadzono zmiany do wielu regulacji związanych z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych. Wśród nich znalazła się ustawa z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2133; ost.zm. Dz.U. z 2021 poz. 11; dalej: u.d.m.). Większość przepisów wejdzie w życie dopiero od 1 lipca 2021 r. Tak długi okres vacatio legis powinien pozwolić samorządom na dostosowanie ich wewnętrznych struktur do licznych modyfikacji. Zdaniem ustawodawcy dzięki zmianom system przyznawania dodatków mieszkaniowych będzie bardziej sprawny, a wsparcie faktycznie trafi do tych, którym ono przysługuje.

wyliczenie wysokości

Wskaźnikiem dla wyliczenia wysokości dochodu osiąganego przez osobę ubiegającą się o dodatek mieszkaniowy jest obecnie kwota najniższej emerytury. Od 1 marca 2021 r. wynosi ona 1250,88 zł. Nowelizacja wprowadza zamiast tego wskaźnik w postaci przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego, ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 353).
Zgodnie z nowym art. 3 ust. 2 u.d.m. wskaźnik ten będzie uwzględniany przy wydawaniu decyzji o przyznaniu dodatku mieszkaniowego. W ocenie projektodawcy odwzorowuje on stopień zamożności społeczeństwa, dlatego najlepiej nadaje się do wykorzystania przy ustalaniu progu dochodowego decydującego o prawie do otrzymania pomocy finansowej w postaci dodatku mieszkaniowego.

Przykład 1

Graniczna kwota
Anna i Jan Sosnowscy są małżeństwem, prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe. Osiągany przez nich łączny dochód wynosi średnio 3050,00 zł miesięcznie. Wniosek o dodatek mieszkaniowy złożyli w lutym 2021 r. – w tym roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej ostatnio ogłoszone przez prezesa GUS wynosi 5167,47 zł. Zgodnie z nowymi przepisami, które zaczną obowiązywać od lipca 2021 r., dodatek mieszkaniowy przysługuje, jeżeli w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o jego przyznanie średni miesięczny dochód przypadający na jednego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy nie przekroczył w gospodarstwie jednoosobowym 40 proc., a w wieloosobowym 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku. Zatem w opisywanym przypadku granicą byłaby kwota 1550,24 zł na osobę. Dochód państwa Sosnowskich spełniałby ustawowe kryteria. Gdyby wskaźnikiem była najniższa emerytura, to ‒ jako że w 2021 r. wynosi ona 1250 zł ‒ granicą dochodów na członka rodziny w gospodarstwie domowym byłaby kwota 1562,50 zł (125 proc. najniższej emerytury).
Wzór deklaracji
Zgodnie z nowym przepisem art. 7 ust. 1e u.d.m. (który wszedł w życie 5 stycznia 2021 r.) rada gminy określa w drodze uchwały wzór wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego oraz wzór deklaracji o dochodach gospodarstwa domowego za okres trzech miesięcy kalendarzowych poprzedzających dzień złożenia wniosku.
Nowelizacja wprowadza również katalog elementów, jakie obligatoryjnie musi zawierać wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego (art. 7 ust. 1c i 1d u.d.m.). Ten przepis zacznie obowiązywać, podobnie jak większość pozostałych przepisów nowelizujących ustawę o dodatkach mieszkaniowych, 1 lipca 2021 r.
!Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 ust. 8 u.d.m., który będzie nadal obowiązywał, jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego jest wyższy od określonej granicy dochodów, a kwota nadwyżki nie przekracza wysokości dodatku mieszkaniowego, to należny dodatek mieszkaniowy obniża się o tę kwotę.
Wzór wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego od lipca będzie musiał obligatoryjnie zawierać następujące informacje:
1) imię i nazwisko wnioskodawcy oraz numer PESEL albo numer dokumentu potwierdzającego tożsamość wnioskodawcy w przypadku braku numeru PESEL;
2) adres zamieszkania wnioskodawcy;
3) wskazanie nazwy i adresu zarządcy budynku albo innej osoby uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny;
4) określenie tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego;
5) informację o powierzchni użytkowej lokalu, w tym o łącznej powierzchni pokoi i kuchni oraz o powierzchni zajmowanej przez wnioskodawcę, w przypadku najmu albo podnajmu części lokalu;
6) informację o liczbie osób niepełnosprawnych, w tym o liczbie osób poruszających się na wózku inwalidzkim, oraz o liczbie innych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju;
7) informacje dotyczące technicznego wyposażenia zajmowanego lokalu mieszkalnego o:
a) sposobie ogrzewania lokalu (wyposażenie w centralne ogrzewanie),
b) sposobie przygotowywania ciepłej wody użytkowej (wyposażenie w centralną instalację ciepłej wody),
c) instalacji gazu przewodowego;
8) informację o liczbie osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego oraz o łącznych dochodach członków gospodarstwa domowego;
9) informację o łącznej kwocie wydatków na lokal mieszkalny, o których mowa w art. 6 ust. 3–4a, za ostatni miesiąc;
10) potwierdzenie informacji, o których mowa w pkt 2–5 oraz 7 i 9, przez zarządcę budynku albo inną osobę uprawnioną do pobierania należności za lokal mieszkalny.
Z kolei wzór deklaracji o dochodach gospodarstwa domowego, począwszy od lipca, powinien obejmować:
1) dane osobowe wnioskodawcy: imię i nazwisko, adres zamieszkania, datę urodzenia, miejsce pracy lub nauki i źródła dochodu oraz jego wysokość;
2) dane osobowe osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego: imię i nazwisko, datę urodzenia, stopień pokrewieństwa z wnioskodawcą, miejsce pracy lub nauki i źródła dochodów oraz ich wysokość;
3) informację o sumie dochodów członków gospodarstwa domowego;
4) informację o wysokości średniego miesięcznego dochodu na jednego członka gospodarstwa domowego.
Rady gmin zyskały zatem podstawę prawną, dzięki której mogą już teraz podejmować uchwały w przedmiocie wzoru wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego, jednak o ile wzory te nie będą zawierać wszystkich elementów wskazanych w nieobowiązującym jeszcze art. 7 ust. 1c i 1d u.d.m., to z chwilą wejścia w życie przepisu będą wymagać odpowiednich zmian.

opinia

Spodziewamy się ułatwień
Anna Szotkowska wiceprezydent Szczecina
Z perspektywy Szczecina oraz Szczecińskiego Centrum Świadczeń, podmiotu realizującego zadania związane zprzyznawaniem dodatków mieszkaniowych, zmiany wustawie ułatwią rozpatrywanie wniosków, bo regulują wiele kwestii, które do tej pory mogły budzić wątpliwości. Będziemy m.in. mieli możliwość wezwania strony do złożenia dokumentów koniecznych do przyznania świadczenia. Obecnie takich uprawnień nie mamy. To, że gmina będzie sama ustała wzór deklaracji, słuchając sugestii pracowników centrum świadczeń iosób ubiegających się owsparcie, zapewne usprawni proces decyzyjny ispowoduje, że będzie on bardziej czytelny. Na nowych zasadach łatwiejsze będzie także wyliczenie ryczałtu na zakup opału. Nie będzie już bowiem konieczności okazywania faktur za energię elektryczną. Ryczał zostanie wyliczony na podstawie ceny 1 kW energii.
Dużą zmianą jest rozumienie pojęcia dochodu. Od 1 lipca będzie to dochód określony w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a nie, jak obecnie, wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne. Sądzimy, że po takim przeliczeniu krąg odbiorców dodatków mieszkaniowych nieznacznie się poszerzy. Do tej pory liczba gospodarstw domowych, które z nich korzystały, z roku na rok systematycznie malała, głównie z uwagi na brak spełnienia kryterium dochodowego. Na przykład w 2018 r. przyznaliśmy 3891 dodatków mieszkaniowych, w 2019 r. –3293, a w minionym roku –3005. Kwota wypłaconych dodatków zmniejszyła się z8,86 mln zł w2018 r. do 7,32 mln zł w2020 r. ©℗

Przykład 2

Luka w uchwale
Gmina już na początku marca podjęła uchwałę określającą wzór wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego. Nie ma w nim jednak wymogu przedstawienia informacji o łącznej kwocie wydatków na lokal mieszkalny. Taki wzór nie będzie zgodny z nowymi przepisami. Uchwałę trzeba będzie zmienić.
Jednolita definicja
Obecnie obowiązujące przepisy (art. 3 ust. 3 u.d.m.) określają sposób ustalania dochodu, będącego kryterium dla oceny przesłanek pozwalających na przyznanie dodatku mieszkaniowego, posługując się bardzo obszernym katalogiem składników, które się do niego nie wliczają. Od lipca definicja dochodu będzie taka sama jak w art. 3 pkt 1 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111). Jest ona znacznie obszerniejsza niż katalog wyłączeń w dotychczasowym art. 3 ust. 3 u.d.m. Uzasadnieniem dla posłużenia się takim odwołaniem jest argument, że stosowanie obecnej regulacji doprowadziło do rozbieżności w orzecznictwie sądowym oraz licznych trudności interpretacyjnych co do tego, jakie świadczenia należy zaliczać do dochodu, a jakie nie. Jako przykład wskazywane jest chociażby orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 21 lipca 2004 r., sygn. akt K 16/03, które dotyczyło zgodności z konstytucją art. 3 ust. 3 u.d.m. w zakresie, w jakim przepis ten nakazuje wliczanie dodatków pielęgnacyjnych do dochodu przy ubieganiu się o dodatek mieszkaniowy.
Nowa przesłanka
Obecnie istnieje możliwość odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego, jeżeli w wyniku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego organ ustali, że występuje rażąca dysproporcja między niskimi dochodami wykazanymi ze złożonej deklaracji a faktycznym stanem majątkowym wnioskodawcy. Może on wskazywać, że wnioskodawca jest w stanie uiszczać wydatki związane z zajmowaniem lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego), wykorzystując własne środki i posiadane zasoby majątkowe, lub gdy faktyczna liczba wspólnie stale zamieszkujących i gospodarujących z wnioskodawcą jest mniejsza niż wykazana w deklaracji (art. 7 ust. 3 u.d.m.). Od lipca organ będzie uprawniony do odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego również w przypadku, gdy wnioskodawca nie wyrazi zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Zmiana ta jest w pełni uzasadnionym dopełnieniem obowiązującej regulacji.

Przykład 3

Uchylanie się od wywiadu
Mieszkanka gminy, która ubiega się o dodatek mieszkaniowy, nie udostępnia lokalu mimo otrzymania zawiadomienia o terminie wywiadu środowiskowego. W świetle aktualnie obowiązujących przepisów takie zachowanie nie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami dla wnioskodawcy. Po 1 lipca br. będzie skutkowało wprost odmową przyznania świadczenia.
Kara pieniężna
Omawiając zagadnienie zmian w ustawie o dodatkach mieszkaniowych, należy również wskazać na najistotniejszą zmianę, jaka wejdzie w życie, z perspektywy zarządcy lub innej osoby uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny. Otóż nowe przepisy wprowadzają karę pieniężną w wysokości 500 zł za każdy przypadek niewykonania obowiązku zawiadomienia organu przyznającego dodatek mieszkaniowy o wystąpieniu zaległości. W takiej sytuacji organ uprawniony do przyznania dodatku mieszkaniowego nałoży w drodze decyzji na zarządcę budynku albo inną osobę uprawnioną do pobierania należności za lokal mieszkalny wspomnianą karę pieniężną. Stanowić będzie ona dochód budżetu gminy i będzie uiszczana na rachunek bankowy organu przyznającego dodatek mieszkaniowy w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja nakładająca karę pieniężną stała się ostateczna.
Oprócz tego, w przypadku niedopełnienia obowiązku zawiadomienia organu o zaległościach w płatności czynszu, nadal obowiązywać będzie sankcja w postaci obowiązku zwrotu organowi przyznającemu dodatek mieszkaniowy kwoty dodatków wypłaconych za miesiące, w których występowały zaległości w tych opłatach. Czas na zwrot to niezmiennie kolejne dwa miesiące, jeżeli gospodarstwo domowe, któremu przyznano dodatek mieszkaniowy, nie uiści zaległych opłat w terminie miesiąca od powstania obowiązku zawiadomienia organu o powstaniu zaległości.
Wyłączenie spod egzekucji
Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące postępowania egzekucyjnego oraz postępowania egzekucyjnego w administracji wymieniają wiele składników majątkowych, z których nie może być prowadzona egzekucja. Od 19 stycznia 2021 r. opisaną ochroną objęte są również dodatki mieszkaniowe oraz dodatki energetyczne. Wtedy zaczął bowiem obowiązywać nowy art. 833 par. 8 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11), zgodnie z którym nie podlegają egzekucji dodatki mieszkaniowe wypłacone na podstawie ustawy o dodatkach mieszkaniowych oraz dodatki energetyczne wypłacone na podstawie ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 833; ost.zm. Dz.U. z 20212 r. poz. 255). Tożsama regulacja znalazła się w ustawie z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 241).
500 zł taka kara grozi zarządcy lub innej osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny, jeśli nie zawiadomi gminy o tym, że lokator pobierający dodatek mieszkaniowy ma zaległości w czynszu
Uzasadnieniem wyłączenia dodatków mieszkaniowych oraz dodatków energetycznych spod egzekucji był szczególny charakter wypłacanych w ten sposób środków. Ich celem jest bowiem wsparcie osób, które spełniają określone kryteria, w zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Nowe przepisy są spójne z innymi rozwiązaniami prawnymi w tym zakresie oraz stanowią gwarancję właściwego wykorzystania wypłacanych świadczeń o charakterze publicznoprawnym.
Pozostałe zmiany
Warto wskazać również na zmianę kategorii podmiotów, którym przysługuje dodatek mieszkaniowy. Od lipca 2021 r. dodatek mieszkaniowy będzie przysługiwał m.in. najemcom albo podnajemcom lokali mieszkalnych, którzy zamieszkują w tych lokalach. Kryterium zamieszkiwania zostało wprowadzone łącznie ze zmianą przewidującą nieprzysługiwanie dodatków mieszkaniowych osobom przebywającym w:
  • domu pomocy społecznej,
  • młodzieżowym ośrodku wychowawczym,
  • schronisku dla nieletnich,
  • zakładzie poprawczym,
  • zakładzie karnym, szkole, w tym w szkole wojskowej.
Osobom tym nie będzie przysługiwał dodatek mieszkaniowy, jednak tylko wtedy, gdy instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne całodobowe utrzymanie. Opisana zmiana jest istotna, ponieważ do tej pory rozstrzygnięcia sądów administracyjnych potwierdzały prawo do dodatków mieszkaniowych chociażby osób osadzonych w zakładach karnych (por. m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 20 maja 2014 r., sygn. akt III SA/Kr 1506/13, LEX nr 1468164).

Przykład 4

Pobyt w więzieniu
Jerzy Kowalski odbywa karę więzienia w zakładzie typu zamkniętego. Ma ją zakończyć na początku 2022 r. Do tej pory występował o dodatek mieszkaniowy i go otrzymywał. Po 1 lipca gmina mu go już nie przyzna. Nie ma przy tym znaczenia, czy w czasie izolacji Jerzy Kowalski będzie ponosił dodatkowe koszty utrzymania, chociażby w postaci zakupu dodatkowej żywności.

Przykład 5

DPS uprawnia
Anna Nowak jest pensjonariuszką domu pomocy społecznej i częściowo ponosi koszty swojego utrzymania z uwagi na niezapewnienie jej nieodpłatnego pełnego utrzymania przez placówkę. W tej sytuacji gmina nie może jej odmówić przyznania dodatku mieszkaniowego. ©℗