Burmistrz planuje zmienić uchwałę budżetową i zwiększyć o 50 tys. zł finansowanie zadań zleconych w dziale 855 Rodzina, rozdziale 85502. Uważa bowiem, że środki z budżetu państwa przekazane gminie na te działania są za niskie. Czy to rozwiązanie będzie prawnie dopuszczalne?
Brak jest podstaw prawnych, by ze środków własnych gmina mogła dofinansować realizację zadania zleconego. Nie uzasadniają tego względy celowościowe ani dobre intencje włodarza. Żadnych możliwości w tym zakresie nie przewiduje też specustawa o COVID-19.
Zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zadania te obejmują m.in. sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska, zaopatrzenia w wodę, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku, działalności w zakresie lokalnego transportu zbiorowego, pomocy społecznej itd. Z kolei o zadaniach zleconych stanowi art. 8 u.s.g., z którego wynika m.in., że ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Z dalszych jednostek redakcyjnych artykułu wynika także, że JST otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania tych zadań.
W kontekście podanego stanu faktycznego kluczowego znaczenia nabierają jednak regulacje ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: u.d.j.s.t.) w zw. z art. 8 ust. 3 u.s.g., szczególnie art. 49 u.d.j.s.t. Wynika z niego, że JST wykonująca zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami otrzymuje z budżetu państwa dotacje celowe. Ich kwoty ustala się zgodnie z zasadami przyjętymi w budżecie państwa do określania wydatków podobnego rodzaju i rozdziela gminom, zazwyczaj za pośrednictwem wojewodów. Dotacje powinny być przekazywane w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań. W innym razie jednostce przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych, w postępowaniu sądowym.
Potwierdzają to orzeczenia sądowe, w wyroku Sądu Najwyższego z 18 listopada 2016 r. (sygn. akt I CSK 823/15) stwierdzono np., że: „Dotacja celowa, o której mowa w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.), jest dotacją o charakterze obligatoryjnym. Jedną z niewielu, w stosunku do której ustawodawca sformułował zasadę adekwatności. Uprawnia to do wniosku, że ustawodawca przyjął w tym zakresie pełną odpowiedzialność administracji rządowej za finansowanie zadań publicznych należących do jej kompetencji, zleconych do wykonania samorządowi. Żaden przepis rangi ustawowej nie nakłada na jednostki samorządowe obowiązku finansowania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej z dochodów własnych, jeżeli poziom środków przekazanych w formie dotacji nie jest wystarczający. Prawidłowa wykładnia art. 49 ust. 6 ustawy prowadzi do wniosku, że przepis ten stanowi samodzielną podstawę roszczenia o zapłatę kwoty rzeczywiście potrzebnej do pełnego wykonania zadań zleconych”.
W kontekście podanego stanu faktycznego pomocna może też się okazać uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 15 stycznia 2020 r. (nr 2.32.2020), w której przedmiotem oceny były zbliżone zakresowo zapisy uchwały budżetowej, przewidujące zwiększenie finansowania zadań zleconych w podanych podziałkach klasyfikacji budżetowej – o środki własne budżetu gminy. Organ nadzoru uznał, że takie działanie było nielegalne, i wszczął postępowanie nadzorcze w sprawie stwierdzenia nieważności dokonanych zmian, jakkolwiek wydawały się one słuszne z punktu widzenia wójta gminy, który chciał jak najlepiej zapewnić obsługę zadań. Organ nadzoru uznał, że takie zapisy w uchwale budżetowej naruszają w sposób istotny m.in. art. 49 ust. 1 i 5 u.d.j.s.t. oraz art. 8 ust. 3 u.s.g. Jednocześnie nakazano gminie dokonać weryfikacji tych zapisów pod rygorem stwierdzenia ich nieważności.
Reasumując, w aktualnym stanie prawnym brak podstaw, by ze środków własnych gmina mogła dofinansować realizację zadania zleconego. W sytuacji gdy środki uzyskane z dotacji celowej nie wystarczą gminie na realizację podanych zadań, burmistrzowi nie pozostaje nic innego, jak skierować powództwo do sądu powszechnego przeciwko Skarbowi Państwa (właściwemu wojewodzie) o zasądzenie brakujących kwot do realizację zadań zleconych.
Podstawa prawna
art. 7 oraz 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378)
art. 49 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 38)
