Sołtys z wyrokiem skazującym za przestępstwo nie traci stanowiska – rozstrzygnął wojewoda małopolski po zbadaniu legalności uchwały rady gminy Wierzchowice nadającej statut jednemu z sołectw.
Radni postanowili w nim, że mandat sołtysa i członków rady sołeckiej wygasa w przypadku śmierci, zrzeczenia się sprawowanej funkcji, odwołania na wniosek mieszkańców wsi oraz prawomocnego skazującego wyroku sądu za popełnienie przestępstwa umyślnego.
Prawo do określania przez radę gminy zasad wyboru organów jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo, oraz zakres ich zadań wynika z art. 35 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.). Wojewoda małopolski stwierdził jednak, że w tym przypadku radni przekroczyli swoje kompetencje. Pierwsze trzy przesłanki wygaśnięcia mandatu sołtysa i członków pomagającej mu rady sołeckiej organ nadzoru co prawda uznał za zasadne. W końcu czymś naturalnym jest, że mandat sołtysa wygasa, gdy ten umiera lub z powodów osobistych nie chce dalej zajmować stanowiska.
Wątpliwości wzbudziło natomiast to, że osoby pełniące funkcję organów jednostki pomocniczej miałyby tracić stanowisko wskutek skazania prawomocnym wyrokiem sądu. Zdaniem wojewody tak drastyczna konsekwencja, jak utrata mandatu, powinna wynikać z ustaw. Jest to bowiem ingerencja w bierne prawo wyborcze, które z kolei jest zaliczane do grupy chronionych konstytucyjnie praw politycznych. Te ostatnie mogą być zaś ograniczane jedynie w drodze ustaw, a nie aktów prawa miejscowego, jak uchwała rady gminy. Tymczasem, jak zauważa wojewoda, żadna ustawa nie zakazuje pełnienia funkcji organów sołectwa osobom skazanym.
W toku postępowania nadzorczego radni z Wierzchowic próbowali ratować uchwaloną regulację poprzez powoływanie się na art. 11 kodeksu wyborczego (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 112 ze zm.). Stanowi on, że prawa wybieralności do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego nie mają m.in. osoby skazane za przestępstwo umyślne. Wojewoda wskazał jednak, że ten przepis nie odnosi się do jednostek pomocniczych gmin, a stosowanie go na zasadzie analogii jest niedopuszczalne.
Organy nadzoru są wyjątkowo zgodne w tej kwestii. Wprowadzane przez gminy zapisy o odbieraniu mandatów skazanym sołtysom podważali już wojewoda kujawsko-pomorski (rozstrzygnięcie nadzorcze z 27 czerwca 2013 r., nr 63/2013) czy wielkopolski (rozstrzygnięcie nadzorcze z 24 kwietnia 2013 r., nr KN-I.4131.1.199.2013.22).
ORZECZNICTWO
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody małopolskiego z 27 maja 2014 r., nr WN-II.4131.1.18.2014.