Jakie działania powinien podjąć zamawiający w razie podejrzenia, że proponowana cena ma charakter rażąco niskiej? W jaki sposób ustala się, że cena ma taki charakter?
Zgodnie z przepisami ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 759 z późn.zm.) zamawiający jest uprawniony do odrzucenia oferty, jeśli zawiera ona rażąco niską cenę. Zanim jednak dojdzie do sytuacji, o której mowa powyżej, powinien on wcześniej powziąć wątpliwości w przedmiocie tego, czy zaproponowana przez wykonawcę cena odpowiada wymogom prawa (wątpliwości te mogą wynikać m.in. z własnej analizy ekonomicznej bądź też z zebranych informacji od innych wykonawców). Uznanie, że dana cena jest rażąco niska, jest jednak utrudnione z uwagi na to, iż ustawa Prawo zamówień publicznych nie definiuje tego pojęcia. W każdym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego trzeba więc w sposób zindywidualizowany zbadać zaproponowaną w ofercie cenę, a analizę należy oprzeć na kryteriach obiektywnych. Dotychczasowe orzecznictwo wskazuje, iż powinno się zweryfikować, na ile całkowita cena oferty odbiega od cen aktualnych na danym rynku, w ten sposób, iż nie da się zrealizować zamówienia przy założeniu osiągnięcia zysku, lub też czy zaoferowanie konkretnej ceny umożliwia utrzymanie rentowności wykonawcy. Z kolei nieuzasadnione jest stwierdzenie, iż mamy do czynienia z rażąco niską ceną, w przypadku gdy zamawiający kwestionuje tylko niektóre z wyodrębnionych elementów wyceny zawartej w kosztorysie lub też arbitralnie uznaje, że cena zawarta w ofercie jest rażąco niska, bo odbiega w niewielkim stopniu od średniej ceny obliczonej z wszystkich złożonych ofert.
Jeżeli zamawiający stwierdzi, iż zachodzą obiektywne przesłanki wskazujące na zaoferowanie rażąco niskiej ceny, zgodnie z dyspozycją art. 90 ust. 1 prawa zamówień publicznych będzie ciążył na nim obowiązek zwrócenia się do wykonawcy o udzielenie wyjaśnień. Odrzucenie oferty bez umożliwienia wykonawcy wykazania, że jest ona rzetelna, naruszałoby przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych. Już bowiem w 1989 r. Trybunał Sprawiedliwości UE orzeczeniem (które zachowuje aktualność do dnia dzisiejszego) w sprawie Fratelli Costanzo (C-103/88) zwrócił uwagę na niedopuszczalność automatycznego uznawania cen za rażąco niskie, a co za tym idzie odrzucania ofert bez zwrócenia się o udzielenie stosownych wyjaśnień.
Podmiot organizujący przetarg zakreśla wykonawcy termin, w którym oczekuje zajęcia stanowiska w przedmiocie sformułowanych przez siebie zarzutów. Ma przy tym całkowitą swobodę, jednakże powinien wyznaczyć termin realny, który daje rzeczywistą możliwość ustosunkowania się do wskazanych w pytaniu wątpliwości.
Zgodnie z treścią art. 90 ust. 2 prawa zamówień publicznych zamawiający, oceniając wyjaśnienia w zakresie ceny oferty, bierze pod uwagę obiektywne czynniki, w szczególności oszczędność metody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania zamówienia dostępne dla wykonawcy, oryginalność projektu wykonawcy oraz wpływ pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów. Powyższy katalog nie jest wyczerpujący, co oznacza, iż w danym przypadku zamawiający powinien również zwracać uwagę na inne czynniki, jeżeli mają one charakter obiektywny.
Do odrzucenia oferty może dojść wyłącznie w dwóch sytuacjach, tj. gdy wykonawca nie złoży wyjaśnień lub gdy zamawiający dokona oceny wyjaśnień i dowodów, która potwierdzi jego wątpliwości co do zajścia przesłanki rażąco niskiej ceny w stosunku do wartości przedmiotu zamówienia.