Kara grzywny i administracyjna kara pieniężna za wydobywanie kopalin bez koncesji budzi zastrzeżenia rzecznika praw obywatelskich.
Do jego biura wpłynęła skarga od osoby, która w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez okres pół roku wydobywała piasek bez wymaganego pozwolenia. W związku z tym przedsiębiorca został ukarany karą grzywny w trybie karnym oraz administracyjną karą pieniężną w wysokości ponad pół miliona złotych, przewidywaną przez ustawę Prawo geologiczne i górnicze. (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 723).
Według tego aktu prawnego wydobywanie kopalin bez wymaganej koncesji stanowi zarówno delikt administracyjny, będący podstawą ustalenia tzw. opłaty podwyższonej, jak i wykroczenie albo przestępstwo.
Rzecznik ma jednak wątpliwości co do konstytucyjności mechanizmu karania w takim przypadku. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że kwestię łączenia administracyjnych kar pieniężnych z sankcjami kryminalnymi wiele razy oceniał Trybunał Konstytucyjny.
Odpowiedzialność administracyjna i karna za wydobycie kopalin bez koncesji narusza konstytucję
TK w swoim orzecznictwie nie kwestionuje ani możliwości nakładania administracyjnych kar pieniężnych jako samoistnych sankcji, ani równolegle z karą za przestępstwo lub wykroczenie. Zaznacza jednak, że swoboda ustawodawcy nie jest w tym zakresie nieograniczona. Musi być przede wszystkim respektowana zasada proporcjonalności. Nie mogą być zatem stosowane sankcje oczywiście nieadekwatne lub nieracjonalne albo też niewspółmiernie dolegliwe.
W odniesieniu do dopuszczalności stosowania kar administracyjnych równolegle z sankcjami za przestępstwo lub wykroczenie ważny jest też wynikający z art. 2 konstytucji zakaz podwójnego karania tej samej osoby za ten sam czyn.
Przenosząc powyższe ustalenia na grunt prawa geologicznego, RPO wskazuje że przyjęte przez ustawodawcę rozwiązania, przewidujące w przypadku wydobycia kopalin bez koncesji odpowiedzialność zarówno administracyjną, jak i karną za ten sam czyn, budzą wątpliwości zarówno z punktu widzenia zakazu podwójnego karania, jak i zasady proporcjonalności.
Ponadto dolegliwość sankcji, jaka może zostać nałożona na podmiot za naruszenie obowiązku uzyskania koncesji, zwiększa kumulowanie opłaty podwyższonej, z sankcją karną. Dublowanie sankcji w takim przypadku, w ocenie rzecznika, stanowi nadmiernie represyjną reakcję państwa na naruszenie obowiązku uzyskania koncesji.
Dlatego Adam Bodnar wystąpił do ministra energii o ocenę zarówno zasadności podwójnego karania, jak i wysokości samej kary administracyjnej.