Jedną z podstawowych zasad rankingu Perły Samorządu jest jego powszechność. Do wypełnienia ankiety zostały zaproszone wszystkie gminy w Polsce – od niewielkich wiejskich, zamieszkiwanych przez kilka tysięcy osób, aż po największe miasta. Wyzwanie podjęły te gminy, które chciały się sprawdzić, porównać z innymi oraz zaprezentować swoje dokonania i sukcesy. Po uważnym przeanalizowaniu ankiet jesteśmy pewni, że wybieraliśmy najlepszych spośród najlepszych
Podobnie jak w roku ubiegłym ocenialiśmy gminy przez pryzmat jakości realizacji obowiązków gmin. Pytania zostały podzielone na cztery kategorie, którym nadano odpowiednie wagi punktowe. Ostateczny wynik gminy to wskaźnik syntetyczny, obejmujący wszystkie cztery dziedziny podlegające ocenie. [patrz schemat]
Co ocenialiśmy
1 Jakość zarządzania – w tej kategorii przyjrzeliśmy się temu, w jaki sposób gmina pozyskuje środki zewnętrzne na dalszy rozwój, czy sprzyja potencjalnym inwestorom, a także – co równie istotne – czy posiada i wdraża odpowiednie dokumenty strategiczne wyznaczające kierunki rozwoju.
2 Jakość usług publicznych – tu pod lupę wzięliśmy zadania realizowane na rzecz lokalnej społeczności. Pytania dotyczyły m.in. obszarów edukacji, polityki i pomocy społecznej, zdrowia publicznego czy działań wspierających osoby starsze, a także standardów obsługi klienta.
3 Jakość przestrzeni – wychodząc z założenia, że przyjazne środowisko wpływa na jakość życia mieszkańców, postanowiliśmy również ocenić poziom dbałości o wspólną przestrzeń. Pytaliśmy nie tylko o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, lecz także o rewitalizację i mikrointerwencje w miejscach dostępnych publicznie. Przestrzeń to jednak nie tylko drogi i budynki, dlatego zapytaliśmy również o poprawę jakości powietrza.
4 Jakość kapitału społecznego – o sprawnej gminie najlepiej świadczy poziom zaangażowania mieszkańców. Dlatego oceniliśmy działania samorządów mające na celu pobudzenie kapitału społecznego i aktywności obywatelskiej. Pytania odnosiły się do współpracy z organizacjami pozarządowymi i zlecania im zadań własnych, sposobu prowadzenia konsultacji społecznych czy realizacji projektów w obszarze partnerstwa publiczno-prywatnego.
Zadania te same, ale jakość realizacji różna
W tegorocznym rankingu chodziło nam przede wszystkim o uchwycenie pozytywnych zmian widocznych w polskich gminach. Zdając sobie sprawę z tego, że poszczególne jednostki znajdują się na różnym poziomie dojrzałości, ocenialiśmy je jedynie przez pryzmat minionego roku. Oznacza to, że wygrać mógł każdy samorząd, bez względu na sytuację wyjściową: położenie geograficzne, historię, problemy społeczne czy zamożność. Tak ułożona ankieta nie premiowała tych, którym od dawna wiedzie się dobrze, ale tych, którym wiedzie się lepiej, niż miało to miejsce jeszcze rok wcześniej. W ten sposób chcieliśmy docenić najbardziej zaangażowane i aktywne gminy, które swoją ciężką pracą wpływają na podnoszenie jakości życia lokalnych społeczności. Jednocześnie mamy nadzieję, że ułożona przez nas ankieta podsunęła samorządom wiele inspirujących pomysłów, których realizacja wpłynie na ich dalsze sukcesy.
Pierwszy etap obejmował ocenę pytań zamkniętych. Choć w stosunku do zeszłego roku nie zmieniły się kategorie oceny, to pytania zostały dostosowane do aktualnej sytuacji polskich samorządów oraz zauważalnych trendów. Wyniki – analogicznie do rankingu włodarzy – zostały przeliczone metodą benchmarkową (porównawczą). Efektem tego etapu było wyłonienie najlepszych gmin w każdej kategorii. Następnie wybrane samorządy zostały ocenione przez Kapitułę Rankingu, w skład której, podobnie jak w przypadku włodarzy, weszli: prof. Hanna Godlewska-Majkowska, Marta Gadomska-Byrska, Zofia Jóźwiak, Mariola Wytrykus oraz Aleksander Nelicki. Kapituła przyjrzała się odpowiedziom na pytania otwarte, dotyczące m.in. zachęt dla inwestorów, projektów rewitalizacyjnych, sposobów integracji mieszkańców oraz działań w obszarze diagnozowania potrzeb zdrowotnych mieszkańców.
Czołówka ta sama, chociaż niespodzianek nie brakowało
Mimo zmian metodologicznych w ankiecie liderzy poszczególnych kategorii z lat ubiegłych pozostali na swoich miejscach. Nie oznacza to, że wśród laureatów nie ma niespodzianek.
Wśród gmin miejskich powyżej 100 tys. mieszkańców niekwestionowanym liderem pozostał Gdańsk, który od pierwszych edycji rankingu nie schodzi z podium (najgorszy wynik gmina zanotowała w 2015 r., zajmując trzecie miejsce). To już trzecie zwycięstwo Gdańska wśród największych miast. Na drugim miejscu uplasował się Lublin, awansując o jedną pozycję w stosunku do zeszłorocznego rankingu. Podium uzupełniła Łódź, dla której to drugie podium w historii rankingu (miasto zajęło również trzecie miejsce w 2015 r.). Tuż za podium znalazł się zeszłoroczny zwycięzca – Poznań. Listę laureatów uzupełniły: Gdynia, Bydgoszcz, Toruń, Płock, Olsztyn oraz Katowice.
Tradycyjnie już najbardziej wyrównaną kategorią okazały się gminy miejskie poniżej 100 tys. mieszkańców. O poszczególnych lokatach decydowały dziesiąte części punktów. Ostatecznie w tegorocznej edycji pierwsze miejsce zajął Nowy Sącz, dla którego jest to drugie zwycięstwo w historii oraz czwarte podium z rzędu. Na drugim miejscu uplasował się Ełk. To najlepsze miejsce tego miasta w historii „Pereł Samorządu”, do tej pory Ełk był na podium jedynie raz, zajmując trzecie miejsce w 2014 r. Na trzecim miejscu uplasowała się Legnica, dla której jest to pierwsze podium w historii „Pereł”. Tuż za podium znalazły się Sopot (zwycięzca z 2016 r.) oraz Kalisz, który jeszcze rok temu był laureatem w kategorii miast pow. 100 tys. mieszkańców. Listę najlepszych uzupełniły następujące miasta: Leszno, Siemianowice Śląskie, zeszłoroczny zwycięzca – Świdnica oraz Oświęcim.
Niespodzianek zabrakło natomiast w kategorii gmin miejsko-wiejskich. Już po raz czwarty z rzędu, a piąty w historii, laureatem okazała się gmina Aleksandrów Łódzki, stając się tym samym najbardziej utytułowaną gminą w historii „Pereł”. Zaskoczeniem okazały się jednak pozostałe gminy, które znalazły się na podium – drugie miejsce zajął Serock, a trzecie Strzelce Opolskie. Tuż za podium uplasowały się Bobowa i Rawicz. Wśród laureatów znalazły się też Stryków, Jarocin, Prusice, Szydłowiec oraz Grodzisk Mazowiecki.
Zaskoczenia nie było również w kategorii gmin wiejskich. Zeszłoroczna niespodziewana przegrana ze Strawczynem dodatkowo zmotywowała gminę Iława, która w tegorocznej edycji była bezkonkurencyjna, zajmując po raz czwarty w historii pierwsze miejsce w rankingu. Na drugim stopniu podium uplasował się zeszłoroczny zwycięzca – Strawczyn, a pierwszą trójkę uzupełniła gmina Cedry Wielkie. Tuż za podium uplasowały się gminy Świdnica oraz Kleszczów. Wśród laureatów znalazły się też gminy: Kłodawa, Tarnowo Podgórne, Wisznice, Ustronie Morskie i Stare Babice.
Tegoroczna edycja rankingu „Perły Samorządu” pokazała, że faworyci mają się świetnie. We wszystkich kategoriach wygrały gminy, które w poprzednich edycjach również zajmowały wysokie miejsca. Wśród laureatów znalazły się jednak także nowe JST, w szczególności wśród gmin miejsko-wiejskich. Do grona najlepszych w tej kategorii dołączyły gminy: Serock, Strzelce Opolskie i Szydłowiec. Wszystkim laureatom należą się zasłużone gratulacje.
Zwycięskie samorządy
| Miejsce | Miasto pow. 100 tys. | Miasto do 100 tys. | Gmina miejsko-wiejska | Gmina wiejska | ||||||
| 1 | Gdańsk | Nowy Sącz | Aleksandrów Łódzki | Iława | ||||||
| 2 | Lublin | Ełk | Serock | Strawczyn | ||||||
| 3 | Łódź | Legnica | Strzelce Opolskie | Cedry Wielkie | ||||||
| 4 | Poznań | Legionowo | Bobowa | Świdnica | ||||||
| 5 | Gdynia | Sopot | Rawicz | Kleszczów | ||||||
| 6 | Bydgoszcz | Kalisz | Stryków | Kłodawa | ||||||
| 7 | Toruń | Leszno | Jarocin | Tarnowo Podgórne | ||||||
| 8 | Płock | Siemianowice Śląskie | Prusice | Wisznice | ||||||
| 9 | Olsztyn | Świdnica | Szydłowiec | Ustronie Morskie | ||||||
| 10 | Katowice | Oświęcim | Grodzisk Mazowiecki | Stare Babice | ||||||