Jestem skarbnikiem w gminie. Rzecznik dyscypliny finansów przeciwko mnie i wójtowi wszczął sprawy o naruszenie dyscypliny. Mnie zarzucił niewłaściwą kontrolę operacji finansowych wynikających z planu finansowego gminy, a włodarzowi wydatkowanie środków publicznych z przekroczeniem zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków, czyli też o niezgodność z ww. planem – wielokrotne przekroczenie wydatków w różnych punktach. Czy możemy być odrębnie karani za te naruszenia? Wydatki zatwierdzał przecież wójt, a sprawa dotyczy tego samego planu.
Biorąc pod uwagę ustawę z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1311 ze zm.) – trzeba rozważyć zarówno odpowiedzialność wójta, jak i skarbnika. Jeśli chodzi o wójta, to podstawa prawna jego odpowiedzialności wynika z art. 4 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy.
Przepis ten mówi, że za naruszenie dyscypliny finansów publicznych odpowiadają kierownicy jednostek sektora finansów publicznych. Zaś w pkt. 3 tego samego artykułu postanowiono, że tej odpowiedzialności podlegają pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce. Chodzi oczywiście o obowiązki, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych.
Do dyspozycji tylko to, co w budżecie
Należy też zwrócić uwagę na art. 44 ust. 1 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077). Wynika z niego, że jednostki sektora finansów publicznych mogą ponosić wydatki na cele i w wysokościach ustalonych w planie finansowym tych jednostek. Podkreślenia wymaga, że jest to fundamentalna zasada dotycząca gospodarki finansowej JST. W praktyce oznacza to, że określona jednostka w ramach upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych może dysponować tylko takimi kwotami, jakie zostaną jej przypisane w planie finansowym. Co też istotne, przed ich wydaniem trzeba wstępnie skontrolować zgodność operacji z planem finansowym. Przez złożenie podpisu na dokumentach potwierdza się m.in., że zobowiązania wynikające z operacji finansowych mieszczą się w planie finansowym jednostki. Oznacza to, że osoby upoważnione jeszcze przed wydaniem pieniędzy powinny ustalić, czy nie dojdzie do przekroczenia planu.
Z zawartego w pytaniu opisu wynika, że w gminie miały miejsce dwa rodzaje naruszeń. Po pierwsze dopuszczono do wydatków, które przekroczyły zakres upoważnienia wynikający z planu finansowego – tu sprawcą był wójt.
Po drugie nie przeprowadzono wstępnej kontroli zgodności operacji finansowych z ww. planem, co skutkowało jego przekroczeniem – tu sprawcą był skarbnik gminy. Można więc stwierdzić, że doszło do dwóch niezależnych nieprawidłowości. Obydwie są wymienione w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jako czyny stanowiące naruszenie dyscypliny finansów. I tak, z art. 11 wynika, że naruszeniem jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. Natomiast w art. 18b pkt 1 ustawodawca postanowił, że naruszeniem jest niedokonanie lub nienależyte dokonanie wstępnej kontroli zgodności operacji z planem finansowym lub kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących takiej operacji, jeżeli miało ono wpływ na wydatki powodujące przekroczenie kwoty ustalonej w planie finansowym.
Dwie winy, dwoje winnych
Przyjąć więc należy, że odpowiedzialność z art. 11 ustawy może dotyczyć wójta, ponieważ on jest osobą, która dokonuje dyspozycji środkami finansowymi przez złożenie podpisu zatwierdzającego dany wydatek do zapłaty, a dodatkowo odpowiada za całość gospodarki finansowej gminy. Z kolei odpowiedzialność z art.18b pkt 1 ustawy można przypisać skarbnikowi, skoro w niewłaściwy sposób skontrolował ponoszenie wydatków. Warto wspomnieć, że podobną sprawą zajmowała się Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych (GKO). Na mocy orzeczenia z 9 listopada 2015 r. (sygn. akt BDF1.4800.120.2015) GKO utrzymała orzeczenie komisji niższej instancji, która stwierdziła odpowiedzialność osób odpowiadających za naruszenia z art. 11 i art. 18b pkt 1 ustawy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W orzeczeniu GKO zaakcentowała także, że: „oceniając szkodliwość naruszenia dla finansów publicznych, należy uwzględnić m.in. wagę naruszonych obowiązków. W przedmiotowej sprawie zlekceważone zostały obowiązki, które mają absolutnie zasadnicze znaczenie z punktu widzenia gospodarki finansowej jednostki”. Konkluzją jaka wynika z tej sprawy, sprowadza się do tego, że przed dokonywaniem wydatków należało zmienić plan finansowy, czego nie uczyniono.
Tak więc odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych będzie dotyczyć niezależnie wójta i skarbnika. Istnieją również przesłanki do zastosowania kar za wspomniane naruszenia. Jednak oceni to i podejmie decyzję właściwa miejscowo regionalna komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy regionalnej izbie obrachunkowej.
