Nasza mała gmina zamierza sfinansować budowę pomnika. Nie do końca jednak wiemy, czy taki wydatek w budżecie będzie zgodny z prawem, bowiem przepisy są niejasne. Artykuł 7 ustawy samorządowej nic nie mówi o możliwości wydatkowania środków na te cele.
Poniesienie wydatku z budżetu gminy na sfinansowanie pomnika uznać można prawnie dopuszczalne. Kwestia wydatku na określony cel winna być rozpatrywana w kontekście tego, czy określone zadanie ma charakter zadania własnego gminy.
Nie sposób w sposób jednoznaczny wypowiedzieć się w tym zakresie, opierając się jedynie na literalnym brzmieniu art. 7 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Nie wymienia on bowiem budowy pomników wśród zadań własnych gminy.
Na uwagę zasługuje jednak stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku (pismo z 17 kwietnia 2014 r.). Odwołano się w nim w pierwszej kolejności do wspomnianego wyżej art. 7 u.s.g., wskazując, że ten przepis zawiera jedynie przykładowy katalog spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, klasyfikowanych jako zadania własne gminy. Nadto art. 7 ust. 2 u.s.g. ustawy stanowi podstawę podziału zadań własnych gminy na obowiązkowe i fakultatywne, przy czym zgodnie z ust. 2 obowiązkowy charakter zadań własnych określają ustawy. W konkluzji pojawia się tam wniosek, że realizacja zadania w postaci sfinansowania budowy pomnika, ma, co prawda, charakter zadania własnego gminy, lecz jedynie fakultatywnego.
Wydaje się, że wspomniane stanowisko RIO w Gdańsku jest racjonalnie uzasadnione. Przede wszystkim z uwagi na to, że gmina jest samodzielna w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej (art. 51 u.s.g. - „Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy.”). Dodatkowo za jego trafnością przemawia okoliczność, że nie jest możliwe, aby poszczególne zadania przeznaczone gminie do realizacji, które mogą być finansowane ze środków budżetowych, musiały być określone w ustawach w sposób szczegółowy, np. przez wskazanie, że organ gminy jest umocowany do podjęcia uchwały o wzniesieniu pomnika upamiętniającego określone zdarzenie lub osobę. Nie jest bowiem możliwe, aby w sposób zupełny i wystarczająco precyzyjny opisać wszystkie zadania, do których realizacji powołana jest gmina.
Powyższe stanowisko ma poparcie w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. W wyroku z 13 września 2011 r. (sygn. akt I SA/Gd 808/11) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zaakcentował, że zadania nieobowiązkowe (fakultatywne) powinny być wykonywane przez gminę w przypadku, gdy w danym miejscu i czasie zajdzie taka potrzeba, i mogą stanowić uzupełnienie zadań obowiązkowych. Sąd podkreślił również, że: „Oznacza to, że organy gminy są suwerenne w podejmowaniu decyzji dotyczących przeznaczenia i wykorzystania komunalnych zasobów finansowych i nie podlegają w tym zakresie żadnym innym władzom, instytucjom lub organizacjom publicznym. Organy nadzoru mogą badać te decyzje tylko pod kątem ich zgodności z prawem, nie mają natomiast kompetencji do oceny ich celowości (zasadności) ani gospodarności. Oznacza to zatem, że organy gminy mają również możliwość suwerennego decydowania o określaniu celów, na które mają być przeznaczane środki budżetowe i wysokości wydatków na poszczególne zadania.”.
Z powyższej argumentacji wynika, że co do zasady nie jest kwestionowana możliwość finansowania obiektu, jakim jest np. pomnik. Takie podejście wydaje się właściwe, szczególnie w kontekście tego, że organy nadzoru (regionalne izby obrachunkowe) mogą badać decyzje o sfinansowaniu wydatku tylko pod kątem zgodności z prawem, nie mają natomiast kompetencji do oceny jego celowości (zasadności) ani gospodarności. Oznacza to, że organy gminy mają możliwość suwerennego decydowania o celach, na które mają być przeznaczane środki budżetowe i wysokości wydatków na poszczególne zadania. Oczywiście samodzielność ta nie ma charakteru bezwzględnego i nie może wyrażać się w swobodnym i wolnym od jakichkolwiek ograniczeń dysponowaniu środkami finansowymi gminy.
Podstawa prawna
Art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).