Termin zwrotu dotacji dla OSP określony w uchwale rady nie może być zbyt krótki

Zgodnie z art. 10 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (dalej: u.o.s.p.) w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:

• obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie;
• finansowanie szkoleń innych niż wskazane w art. 11 ust. 1 u.o.s.p. (w przepisie tym wymieniono szkolenia dla OSP, w tym szkolenia specjalistyczne strażaków ratowników OSP oraz kandydatów na strażaków ratowników OSP) oraz szkoleń z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Dodatkowo w myśl art. 32 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 5 u.o.s.p. „koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z budżetów jednostek samorządu terytorialnego”. Z przepisu tego wynika ponadto, że jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać OSP dodatkowe środki pieniężne – również w formie dotacji.

Zatem nie ma wątpliwości, że gmina może wspierać jednostkę ochotniczej straży pożarnej w drodze dotacji celowej. Środki trzeba jednak odpowiednio zaplanować w budżecie danej gminy, z uwzględnieniem adekwatnej klasyfikacji budżetowej.

Jakie warunki trzeba spełnić przekazując dotację

Co istotne, aby przekazanie środków było legalne, konieczne jest również podpisanie umowy dotacyjnej pomiędzy gminą a jednostką straży pożarnej. Zgodnie z art. 250 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) zarząd jednostki samorządu terytorialnego, udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora finansów publicznych, w przypadku, gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności:

1) wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji;
2) termin wykorzystania dotacji – nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego;
3) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w niniejszym dziale.

W komentarzu [P. Walczak (red.), „Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych”, wyd. 2, 2021] stwierdzono m.in.: „Ustawa nie wskazuje na zasady i tryb udzielania tej dotacji, co oznacza, że podstawową regułą jest w tym przypadku powinność zawarcia przez zarząd JST z jednostką ochotniczej straży pożarnej umowy dotyczącej udzielenia dotacji celowej”.

O jakich zasadach są rozliczenia niewykorzystanej części dotacji trzeba pamiętać

Z art. 251 ust. 3 u.f.p. wynika, że w przypadku, gdy termin wykorzystania dotacji jest krótszy niż rok budżetowy, niewykorzystaną część dotacji trzeba zwrócić w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji.

Uwaga! Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, czyli taki, który nie podlega modyfikacjom przez strony umowy dotacji.

W orzecznictwie nadzorczym regionalne izby obrachunkowe wskazywały dotąd, że ostateczne terminy zwrotu dotacji niewykorzystanej określone w ustawie o finansach publicznych uzależnione są od konkretnie wskazanego w ustawie dnia. „Uchwała rady gminy nie może zmienić ustawowo określonych terminów przewidzianych do zwrotu dotacji” – tak m.in. wskazało Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie w uchwale z 31 marca 2015 r. (nr 52/2015).

Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 16 listopada 2017 r. (sygn. akt III SA/Wr 683/17) podkreślił, że „kwota dotacji może być przeznaczona tylko na cele określone w umowie, gdyż sposób wykorzystania dotacji pochodzących ze środków publicznych jest – co wynika z przedstawionych wyżej przepisów – pod szczególną kontrolą”. Dotujący jest zatem zobowiązany do kontrolowania wydatkowania przyznanych dotacji, a dotowany jest zobowiązany do przeznaczania otrzymanych dotacji tylko i wyłącznie na zadania określone w umowie o przyznaniu dotacji, co we właściwy sposób winno też być udokumentowane.

Czy rada może wyznaczyć inny termin rozliczenia dotacji niż wynika to z ustawy

Na zbyt krótki termin na zwrot dotacji zwróciła uwagę RIO w Łodzi w wystąpieniu pokontrolnym z 22 lipca 2025 r. (znak WK-602/43/2025). Stan faktyczny rozpatrywany przez izbę był następujący: 30 października 2023 r. gmina zawarła umowę dotacji celowej, przy kontrasygnacie skarbnika, pomiędzy gminą a ochotniczą strażą pożarną. Zgodnie z postanowieniami umowy – dotacja celowa miała być wykorzystana w nieprzekraczalnym terminie do 25 grudnia 2023 r. Zgodnie z par. 2 pkt 2 umowy – w terminie do 31 grudnia 2023 r., beneficjent miał przedstawić dotującemu rozliczenie przyznanych i wykorzystanych środków finansowych oraz zwrócić niewykorzystaną część dotacji celowej w tym terminie. Zdaniem RIO nakazanie zwrotu dotacji do 31 grudnia naruszało ustawowy termin zwrotu, który wynosi 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji. W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała jednostce: „zapewnić w zawieranych umowach dotacji wskazywanie terminu zwrotu niewykorzystanej części dotacji, zgodnie z art. 250 pkt 3 u.f.p.”. ©℗