Dotacja dla OSP wymaga umowy

Regionalna izba obrachunkowa wykazała podczas kontroli, że nasz urząd gminy wadliwie udzielał dotacji dla ochotniczych straży pożarnych. Chodzi o brak formalnie zawieranych pisemnych umów. Środki zostały bowiem przekazane jednostkom bezpośrednio z budżetu na podstawie zaplanowanych wydatków budżetowych w określonych podziałkach klasyfikacyjnych. Dotacje już zostały rozliczone, a RIO tych rozliczeń nie podważyła. Czy zarzuty RIO są zasadne?

W art. 32 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych postanowiono, że koszty funkcjonowania OSP są pokrywane w szczególności z:

1) budżetów jednostek samorządu terytorialnego;

2) środków z budżetu państwa przekazywanych komendantowi głównemu Państwowej Straży Pożarnej;

3) wpływów instytucji ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 38 i art. 39 ustawy o ochronie przeciwpożarowej;

4) środków pochodzących od osób fizycznych i osób prawnych przekazywanych w szczególności w formie dobrowolnych składek lub darowizn;

5) środków pochodzących ze zbiórek publicznych;

6) środków własnych.

Z kolei w ust. 5 sprecyzowano, że JST mogą przekazywać OSP dodatkowe środki pieniężne również w formie dotacji celowych. W art. 126 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) postanowiono, że dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu JST oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie u.f.p., odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.

W kontekście wydatków budżetowych istotny jest art. 212 u.f.p., w którym podano, że uchwała budżetowa określa łączną kwotę planowanych wydatków budżetu JST, z wyodrębnieniem wydatków bieżących i majątkowych. Ponadto z art. 214 pkt 1 u.f.p. wynika, że w załącznikach do uchwały budżetowej zamieszcza się zestawienie planowanych kwot dotacji udzielanych z budżetu JST. Z kolei w art. 215 u.f.p. podano, że zestawienie, o którym mowa w art. 214 pkt 1, sporządza się w podziale na dotacje dla jednostek sektora finansów publicznych i dotacje dla jednostek spoza sektora. W zestawieniu, o którym mowa w art. 214 pkt 1, wyodrębnia się dotacje przedmiotowe, podmiotowe i celowe związane z realizacją zadań JST. Zatem z powyższego niewątpliwie wynika, że dotacje mają status wydatków budżetowych i stanowią obligatoryjny element uchwały budżetowej. Nie oznacza to jednak, że dla ich udzielenia wystarczy jedynie ujęcie stosownych kwot z uwzględnieniem podziałek klasyfikacji budżetowej. Udzielenie dotacji powinno zostać sformalizowane w drodze umowy. Wskazuje na to art. 250 u.f.p., gdzie postanowiono, że zarząd JST, udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora finansów publicznych, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności:

1) wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji;

2) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do 31 grudnia danego roku budżetowego;

3) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w niniejszym dziale.

W wystąpieniu pokontrolnym RIO w Białymstoku z 2 października 2023 r. (znak RIO.I.6001-7.23) stwierdzono, że wójt wbrew postanowieniom art. 250 u.f.p. nie zawarł z OSP pisemnych umów o udzielenie dotacji celowych. Gmina argumentowała brak zawarcia umów dotacyjnych potraktowaniem OSP jako gminnych jednostek organizacyjnych. Wskazała, że umowy są stosowane w przypadku dotacji udzielanych innym jednostkom organizacyjnym, w tym instytucjom kultury oraz zakładom budżetowym. RIO jednak tych argumentów nie przyjęła i w ramach wniosku pokontrolnego nakazała gminie udzielanie dotacji celowych dla OSP na podstawie pisemnej umowy, jak tego wymaga art. 250 u.f.p.

Dotacja celowa z budżetu gminy dla OSP powinna więc nie tylko mieć odzwierciedlenie w wydatkach budżetu, lecz także jej udzielenie powinno zostać sformalizowane w umowie dotacji, czego wymagają przepisy u.f.p. Konsekwencją niestosowania pisemnej formy umowy dotacji może być odpowiedzialność w trybie dyscypliny finansów publicznych. ©℗