OSP może dostać dotację na działania w ochronie zdrowia, ale środki na ten cel muszą być w planie finansowym

Gmina przekazała w styczniu br. dotację 20 tys. zł dla Ochotniczej Straży Pożarnej na realizację zadania publicznego z zakresu ochrony zdrowia. OSP dostała zlecenie w trybie przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego. Jednak mimo to według regionalnej izby obrachunkowej przekazanie dotacji było nieprawidłowe, bo w planie finansowym w podziałce 851/85154/2360 nie było zagwarantowanej takiej kwoty. Czy jest to naruszenie?

Zacznijmy od oceny, czy dopuszczalne jest udzielenie dotacji dla ochotniczej straży pożarnej w trybie określonym przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: u.d.p.p.w.) przez udzielenie zlecenia na realizację zadania publicznego w zakresie ochrony zdrowia.

Procedury dotacyjne

Zasadniczo opisanej procedurze udzielenia dotacji przez gminę dla OSP nie można zarzucić braku legalności. Warto bowiem zwrócić uwagę m.in. na art. 4 ust. 1 pkt 6 u.d.p.p.w., gdzie postanowiono, że sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 3 ust. 1, obejmuje zadania w zakresie ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej w rozumieniu ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2023 r. poz. 991; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1972). Z kolei w art. 5 ust. 4 u.d.p.p.w. postanowiono, że „zlecanie realizacji zadań publicznych, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, jako zadań zleconych w rozumieniu art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 151 ust. 1 oraz art. 221 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, może mieć formy:

1) powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, lub

2) wspierania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji”.

Zatem w świetle powyższych podstaw materialno-prawnych u.d.p.p.w. nie ma wątpliwości co do tego, że gmina mogła powierzyć realizację zadania OSP wraz z przekazaniem dotacji celowej na jego realizację.

Wymogi finansowe

Samo jednak przestrzeganie przepisów odnoszących się do zlecania zadań nie jest wystarczające do legalnego udzielenia dotacji, jeśli wziąć pod uwagę specyfikę planowania finansowego jednostki samorządowej (w tym przypadku: urzędu gminy). Należy bowiem przypomnieć, że każdy wydatek (w tym dotacyjny) musi mieć odpowiednie odzwierciedlenie w planie finansowym jednostki. To wynika z przepisów ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), w tym z art. 44 ust. 1 pkt 3, art. 52 ust. 1 oraz art. 254 pkt 3. Stanowią one, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Ponadto ujęte w budżecie państwa, budżetach jednostek samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych:

1) dochody oraz przychody – stanowią prognozy ich wielkości,

2) wydatki oraz łączne rozchody – stanowią nieprzekraczalny limit.

Dodatkowo w toku wykonywania budżetu JST są zobowiązane dokonywać wydatków:

• w granicach kwot określonych w planie finansowym,
• z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem,
• w sposób celowy i oszczędny,
• z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

Odzwierciedleniem tych zasad są odpowiednie podziałki klasyfikacji budżetowej w planie finansowym gminy. W opisywanej sytuacji odpowiednie kwoty dotacji powinny zostać ujęte w podziałkach: dział 851 (Ochrona zdrowia), rozdział 85154 (Przeciwdziałanie alkoholizmowi) oraz w paragrafie 2360 (Dotacje celowe z budżetu JST, w trybie art. 221 u.f.p., na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji). W przypadku gdy na dzień udzielenia dotacji w podanych podziałkach nie było zapewnionych odpowiednich kwot (20 tys. zł), to nawet mimo zachowania procedur określonych przepisami u.d.p.p.w. nie można było legalnie udzielić dotacji, bowiem doszło do przekroczenia planu finansowego wydatków (inaczej mówiąc: wydatek nie miał pokrycia w planie finansowym jednostki – urzędu gminy).

Poglądy RIO

Uchybienie ww. wymogom będzie traktowane przez RIO jak nieprawidłowość. Przykładowo w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 16 lutego 2024 r. (znak WK-610/39/4/23/23) zarzucono kontrolowanej JST, że: „W 2021 r. dokonano wydatku, który nie miał pokrycia w planie finansowym jednostki Urzędu Gminy (…), czym naruszono art. 44 ust. 1 pkt 3, art. 52 ust. 1 pkt 2 oraz art. 254 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Kwota, o którą przekroczono plan finansowy, dotyczyła wydatku z tytułu dotacji celowej przekazanej w dniu 10 grudnia 2021 r. dla OSP (…) dotyczącej realizacji zadania publicznego z zakresu ochrony i promocji zdrowia – przeciwdziałanie alkoholizmowi pn. „Organizacja ćwiczeń szkoleń dla członków (…)”. W opisywanej sytuacji wydatku w wysokości 10 tys. zł również dokonano w dziale 851 klasyfikacji budżetowej „Ochrona zdrowia”, rozdział 85154 „Przeciwdziałanie alkoholizmowi”, § 2360 „Dotacje celowe z budżetu jednostki samorządu terytorialnego”, w trybie art. 221 u.d.p.p.w., na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego. W ramach wniosku pokontrolnego nakazano jednostce zapewnić dokonywanie wydatków zgodnie z planem finansowym urzędu gminy stosownie do art. 44 ust. 1 pkt 3, art. 52 ust. 1 pkt 2 i art. 254 pkt 3 u.f.p.

Naruszenie dyscypliny

W opisanej w pytaniu sytuacji z dużym prawdopodobieństwem można mówić o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. W art. 11 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych postanowiono, że: „naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków”. W orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 23 maja 2019 r. (sygn. akt BDF1.4800.30.2019) podkreślono m.in., że plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych cechuje zasada szczegółowości, zgodnie z którą wyznaczony limit wydatków w roku budżetowym ma charakter wiążący w odniesieniu do wartości wydatków zaplanowanych na cel określony w podziałce klasyfikacji budżetowej.

By podsumować: w opisanej w pytaniu sytuacji zarzuty RIO są zasadne. Aby udzielenie dotacji było legalne, nie wystarczy zachowanie reguł udzielania dotacji, lecz dodatkowo konieczne jest zapewnienie kwot na ten cel w odpowiednich podziałkach klasyfikacji budżetowej, czyli w planie finansowym urzędu gminy. ©℗