rozwiń ›

14 października Rada Ministrów ma zająć się projektem uchwały w sprawie ustanowienia rządowego programu „Asystent rodziny w 2025 r.” Oczekiwane przyjęcie tego dokumentu otworzy drogę do skierowania dodatkowych środków finansowych do gmin, mających na celu wsparcie kadrowe w systemie pomocy rodzinie. Jest to niezbędne, ponieważ asystenci realizują kluczowe zadania nie tylko na podstawie ogólnych przepisów Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ale także w ramach specjalnego programu „Za życiem”, dedykowanego rodzinom opiekującym się nieuleczalnie chorymi dziećmi.

Obowiązek gmin od 2015 r.

W polskim systemie prawnym, od 2015 roku, na samorządach gminnych spoczywa ustawowy obowiązek zatrudniania asystentów rodziny. Nie jest to kwestia fakultatywna, lecz prawny imperatyw, mający na celu świadczenie bezpośredniego wsparcia w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, bytowych czy w procesie aktywizacji zawodowej.

Dofinansowanie w ramach Programu jest przeznaczone dla jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego. Gminy te, zobowiązane do realizacji zadań wynikających z ustawy „Za życiem” (o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin), uzyskują środki na pokrycie kosztów zatrudnienia asystentów rodziny oraz dodatków do ich wynagrodzenia.

Ważne

Z funduszy Programu mogą korzystać także podmioty niepubliczne (organizacje, instytucje), ale wyłącznie za pośrednictwem gmin, które zlecają im zadanie pracy z rodziną na podstawie art. 190 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Jeden asystent dla 12 rodzin

Według rządowych danych na koniec 2023 roku w Polsce pracowało 3748 asystentów rodziny. Dominujący model zatrudnienia opierał się na umowie o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy, co dotyczyło 86% (3222) tych specjalistów. W 2023 roku asystenci objęli wsparciem łącznie 39 190 rodzin. Intensywność ich pracy odzwierciedla fakt, że jeden asystent rodziny pracował średnio z 12 rodzinami. Co istotne, w tym samym okresie odnotowano, że 11 098 rodzin, stanowiących 28% ogółu, skutecznie zakończyło pracę z asystentem, osiągając cele programu.

Finansowanie programu: co otrzymają samorządy?

W ramach programu dofinansowaniu podlegają dwa kluczowe obszary związane z zatrudnieniem asystentów rodziny:

  1. Dodatki do wynagrodzenia: Przez przyznanie asystentowi dodatku w maksymalnej wysokości do 2400 zł brutto rocznie. Dodatek ten jest wypłacany w 12 miesięcznych częściach, proporcjonalnie do wymiaru etatu, przy czym jego miesięczna wysokość nie przekracza 200 zł brutto za każdy przepracowany miesiąc.
  2. Koszty zatrudnienia: W wysokości nieprzekraczającej 30% faktycznie poniesionych kosztów (obejmujących wynagrodzenie wraz z pochodnymi), za okres od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.

Na powyższy program w 2025 r. zaplanowano środki w wysokości do 70 mln zł. Źródłem finansowania Programu są środki Funduszu Pracy ujęte w planie finansowym Funduszu Pracy na 2025 r.

Asystent rodziny: kluczowy koordynator wsparcia rodzinnego

Asystent rodziny pełni rolę wielofunkcyjnego specjalisty i koordynatora działań wspierających rodzinę w kryzysie. Jego zadania wykraczają daleko poza doraźną pomoc socjalną, koncentrując się na kompleksowej aktywizacji i wzmacnianiu kompetencji rodzicielskich i życiowych.

Główne zadania asystenta rodziny

Działalność asystenta opiera się na trzech filarach, mających na celu trwałą poprawę sytuacji rodziny:

  1. Planowanie i koordynacja działań (fundament pracy):
  • Opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we ścisłej współpracy z jej członkami oraz pracownikiem socjalnym.
  • Koordynacja tego planu z pomocą dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej (jeśli ma to zastosowanie), zapewniając ciągłość wsparcia.
  • Prowadzenie dokumentacji i okresowa ocena sytuacji rodziny (nie rzadziej niż co pół roku).
  1. Wsparcie bezpośrednie i rozwiązywanie problemów (interwencja i edukacja):
  • Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych i wychowawczych z dziećmi.
  • Wspieranie w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego.
  • Motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz pomoc w poszukiwaniu i utrzymaniu pracy zarobkowej.
  • Podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin.
  • Realizacja zadań wynikających z ustawy „Za życiem”, co jest kluczowe dla rodzin z dziećmi z niepełnosprawnościami.
  1. Współpraca międzyinstytucjonalna i prawna (systemowe działanie):
  • Intensywna współpraca z jednostkami administracji (rządowej i samorządowej), organizacjami pozarządowymi oraz zespołami interdyscyplinarnymi ds. przeciwdziałania przemocy domowej.
  • Udzielanie wsparcia dzieciom, w tym towarzyszenie dziecku podczas posiedzenia lub rozprawy sądowej (Art. 76a K.p.k.).
  • Sporządzanie opinii o rodzinie i jej członkach na wniosek sądu.

Kto może być asystentem rodziny

Asystentem rodziny może zostać osoba, która spełnia rygorystyczne kryteria kwalifikacyjne i etyczne.

Kwalifikacje zawodowe: Kandydat musi posiadać wykształcenie wyższe na kierunkach takich jak pedagogika, psychologia, socjologia lub praca socjalna. Dopuszczalne jest również inne wykształcenie wyższe, pod warunkiem uzupełnienia go specjalistycznym szkoleniem i udokumentowaniem co najmniej rocznego stażu pracy z rodziną.

Wymogi formalne i etyczne: Niezbędne jest posiadanie pełni praw rodzicielskich (władza rodzicielska nie może być ograniczona, zawieszona ani odebrana) oraz wywiązywanie się z obowiązków alimentacyjnych. Ponadto, kandydat nie może być skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo (w tym skarbowe) ani figurować w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Asystent ma również ustawowy obowiązek systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji.