W miesiącu bez sesji i aktywności radny nie może otrzymać diet

Zgodnie z art. 25 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) „na zasadach ustalonych przez radę gminy radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych”. Wysokość diet nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przy czym dodatkowo wysokość diety zależy od liczby mieszkańców danej gminy. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu gminy:

• w dużych gminach (powyżej 100 tys. mieszkańców) – radny może dostać maksymalną kwotę diety.
• w średnich gminach (od 15 tys. do 100 tys. mieszkańców) – do 75 proc. tej kwoty.
• w małych gminach (poniżej 15 tys. mieszkańców) – do 50 proc. maksymalnej diety.

Co mówią sądy administracyjne o tym, za co należy się radnemu dieta

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 8 stycznia 2025 r. (sygn. akt IV SA/Po 819/24) podkreślił, że kompensacyjny charakter diety, o której mowa w art. 25 ust. 4 u.s.g., wyklucza możliwość jej przyznawania w każdej sytuacji, w której radny nie realizuje ciążących na nim obowiązków wynikających z pełnionej funkcji, a zatem także w przypadku, gdy radny jest nieobecny na sesji nadzwyczajnej czy posiedzeniu komisji przed sesją nadzwyczajną. Nieobecny radny nie wykonuje bowiem swoich powinności związanych z mandatem, a zatem nie powstają wydatki lub straty, które dieta ta miałaby rekompensować.

Z kolei WSA w Bydgoszczy w wyroku z 13 września 2023 r. (sygn. akt II SA/Bd 326/23) wskazał, że obowiązkowy mechanizm potrąceń z tak ustalonej diety musi przewidywać redukcję kwoty ryczałtu adekwatnie do zmniejszenia aktywności radnego w danym miesiącu. Powinien zatem obejmować zarówno nieobecność w posiedzeniach rady gminy i posiedzeniach komisji rady gminy, jak i brak aktywności w pozostałej sferze działalności mandatowej będącej podstawą przyznania diety. Jeżeli radny w danym miesiącu nie podejmuje żadnej aktywności mandatowej (przykładowo wskutek choroby), dieta nie będzie mu przysługiwać. Założenie odmienne, pozwalające na przyznanie swego rodzaju „diety minimalnej”, stanowiłoby zaprzeczenie jej kompensacyjnego charakteru.

Stanowisko RIO: czy radni powinni dostać diety w miesiącu, w którym nie ma sesji?

Na temat wypłaty diet radnych w miesiącach, w których nie prowadzą oni aktywności, wypowiedziała się Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach w wystąpieniu pokontrolnym z 18 lipca 2025 r. (znak WK.60.7.2025). Izba w trakcie kontroli stwierdziła nieprawidłowości w wydatkowaniu środków budżetowych: „W latach 2023–2025 radnym (...) za miesiące, w których posiedzenia komisji stałych i sesje rady gminy nie odbyły się, wypłacono diety w łącznej kwocie 96 350,00 zł, w tym: 2023 r. w kwocie 54 600,00 zł, 2024 r. w kwocie 27 800,00 zł, 2025 r. w kwocie 13 950,00 zł”.

RIO przypomniała, że zgodnie z par. 4 uchwały w sprawie ustalenia wysokości diet wypłata diet dla radnych za dany miesiąc kalendarzowy następuje w oparciu o listy obecności na sesjach rady oraz komisjach. RIO wskazała, że skoro w miesiącach kwiecień, lipiec, sierpień, listopad, styczeń, lipiec nie odbyły się sesje ani posiedzenia komisji, brak było podstaw do wypłaty diety. Zdaniem RIO, powyższe naruszało zasady określone w ww. uchwale w sprawie ustalenia wysokości diety dla radnych w związku z art. 25 ust. 4 u.s.g. Dlatego w ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała jednostce, aby wypłacać radnym diety zgodnie z zasadami ustalonymi w uchwale w sprawie ustalenia wysokości diety dla radnych, stosownie do art. 25 ust. 4 u.s.g.

Odpowiedzialność wójta za wypłacenie nienależnych diet radnym

Bezpodstawne wypłaty środków budżetowych mogą być kwalifikowane jako czyn wypełniający znamiona art. 11 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: u.o.n.d.f.p.). W myśl tej regulacji naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków.

Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych w orzeczeniu z 3 października 2013 r. (sygn. akt BDF1.4900.73.77–80.13.RWPD-70459) wskazała, że: „znamion czynu z art. 11 u.o.n.d.f.p. nie można ograniczać wyłącznie do dokonania wydatku z przekroczeniem zakresu upoważnienia wynikającego z ustawy budżetowej, uchwały budżetowej oraz planu finansowego jednostki sektora finansów publicznych. Chodzi tu bowiem także o wydatkowanie środków publicznych niezgodnie z obowiązującymi przepisami, zarówno prawa miejscowego, jak i powszechnie obowiązującego, dotyczącego poszczególnych rodzajów wydatków (ustawy, rozporządzenia)”. Tymi przepisami są więc też postanowienia uchwały rady gminy w sprawie diet dla radnych.©℗