Subskrybuj nas na Youtube
Nasza gmina zamierza pomóc w pozyskaniu kredytu przez spółkę, w której mamy 100 proc. udziałów. Problem w tym, że bank wymaga od spółki różnych prawnych zabezpieczeń spłaty, w tym ustanowienia hipoteki i pełnomocnictwa do lokaty gminy. Czy będzie to zgodne z prawem, skoro mają być zaangażowane środki budżetowe albo majątek gminy?
Jeśli chodzi o ustanowienia prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu zaciąganego przez spółkę na lokacie bankowej należącej do gminy, to kluczowe będzie odniesienie do art. 264 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Tam ustawodawca postanowił, że w celu zabezpieczenia kredytu lub pożyczki nie można udzielać pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym jednostki samorządu terytorialnego. Co jednak istotne, w komentarzu do tej regulacji [P. Smoleń (red.), „Ustawa o finansach publicznych. Komentarz”, Warszawa 2014] wskazano, że „ustanowiony w art. 264 ust. 5 u.f.p. zakaz udzielania pełnomocnictwa do rachunku bankowego jednostki samorządu terytorialnego jako formy zabezpieczenia spłaty kredytu lub pożyczki dotyczy wszystkich rachunków: podstawowego i lokacyjnych”. Dodano tam nadto, że w przypadku realizacji takiego pełnomocnictwa mogłoby dojść do zachwiania stanu stabilności finansów JST przez wykreowanie nieplanowanego i nieposiadającego żadnego pokrycia deficytu w trakcie roku budżetowego. Nadto doszłoby także do ograniczenia możliwości wykonywania budżetu przez zarząd JST kosztem pełnomocnika, który wykonywałby operacje na rachunku bankowym JST.
Warto również zauważyć, że, co prawda, ustawa o finansach publicznych nie zawiera definicji rachunku bankowego, jednak w tym zakresie pomocne jest prawo bankowe. W art. 49 ust. 1 prawa bankowego ustawodawca określił, że banki mogą w szczególności prowadzić rachunki:
1) rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze;
2) lokat terminowych;
3) oszczędnościowe, oszczędnościowo-rozliczeniowe, w tym rodzinne, oraz terminowych lokat oszczędnościowych;
4) powiernicze.
Z powyższego wynika, że rachunkiem bankowym w znaczeniu art. 264 ust. 5 u.f.p. może być m.in. rachunek lokat terminowych. Regulacje te mają istotne znaczenie przy założeniu, że ustanowienie lokat przez JST ma służyć jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu udzielonego spółce. Wydaje się bowiem, że aby istniała możliwość realizacji takiej formy zabezpieczenia przez bank, nie wystarczy samo założenie lokaty JST w danym banku. To znaczy, że wymagane będzie stosowne umocowanie prawne, aby beneficjent (bank) mógł skorzystać ze zdeponowanych środków pieniężnych pochodzących od gminy. Z dużym prawdopodobieństwem może ono przybrać formę pełnomocnictwa (względnie innego zakresowo zbliżonego w skutkach mechanizmu prawnego niekoniecznie oznaczonego wprost jako pełnomocnictwo) do pobrania tych środków. W konsekwencji doszłoby do naruszenia art. 264 ust. 5 u.f.p., w istocie rzeczy bank miałby bowiem możliwość dysponowania rachunkiem bankowym lokaty terminowej JST.
Co do możliwości ustanowienia prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu zaciąganego przez spółkę w postaci hipoteki na nieruchomości gminnej, to zasadniczo gmina może ją ustanowić. Istotne jest jednak to, że w sytuacji gdy taka hipoteka miałaby obciążać nieruchomość gminy dłużej niż 3 lata, będzie wymagana uchwała organu stanowiącego, czyli rady gminy. Wynika to z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy o samorządzie gminnym. Ponadto, jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 30 lipca 2014 r. (sygn. akt II SA/Go 394/14) – „analiza art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy wskazuje, iż organ stanowiący gminy upoważniony został do formułowania zasad gospodarowania majątkiem gminy, ale tylko w odniesieniu do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Do takich zaś ustawodawca w przywołanym przepisie zaliczył: «nabywanie», «zbywanie», «obciążanie» nieruchomości oraz ich «wydzierżawianie lub wynajmowanie na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony»”. Sąd zaakcentował równocześnie a contrario, że czynności prawne polegające na wydzierżawianiu lub wynajmowaniu nieruchomości na czas oznaczony do lat 3 stanowią czynność zwykłego zarządu, która w ogóle nie zostały objęte dyspozycją art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy, realizowaną wyłącznie przez organ wykonawczy zgodnie z jego prerogatywą wynikającą z art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy. Wszystko to prowadzi do wniosku, że w kwestii obciążenia hipoteką nieruchomości gminnej może decydować bądź rada gminy, bądź wójt, w zależności od tego, na jaki okres nastąpi obciążenie.
Podstawa prawna
Art. 264 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.).
Art. 49 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1988 ze zm.).
Art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).
