Subskrybuj nas na Youtube
Osoby biorące udział w działaniach poza granicami państwa mogą zyskać prawo pierwszeństwa w zatrudnieniu w niektórych ministerstwach. Przysługuje im także wyższy wymiar urlopu.
Przepisy wielu aktów prawnych (a także porozumień zawieranych pomiędzy pracodawcą i związkami zawodowymi) przyznają pracownikom większe uprawnienia, niż te wynikające z kodeksu pracy. Jednym z nich jest ustawa o weteranach działań poza granicami państwa (dalej: ustawa o weteranach), która weszła w życie 30 marca 2012 r.
Ważne definicje
Na mocy tego aktu do polskiego porządku prawnego zostały wprowadzone określenia „weteran” i „weteran poszkodowany” (w działaniach poza granicami państwa). Wbrew powszechnemu przekonaniu nie są to jednak osoby, które brały udział wyłącznie w działaniach wojennych. Zgodnie bowiem z art. 2 tej ustawy weteranem jest osoba, która brała udział, na podstawie skierowania, w działaniach poza granicami państwa w ramach:
misji pokojowej lub stabilizacyjnej, kontyngentu policyjnego, kontyngentu Straży Granicznej, zadań ochrony Biura Ochrony Rządu lub zapewnienia bezpieczeństwa państwa, nieprzerwanie przez okres, na jaki została skierowana, nie krócej jednak niż 60 dni;grupy ratowniczej Państwowej Straży Pożarnej, łącznie przez okres nie krótszy niż 60 dni.
Z kolei weteranem poszkodowanym jest osoba, która na podstawie skierowania brała udział w działaniach poza granicami państwa i doznała uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z tymi działaniami lub choroby nabytej podczas wykonywania zadań lub obowiązków służbowych, z którego to tytułu przyznano jej świadczenia odszkodowawcze (art. 3 ustawy o weteranach).
Wyjątkowe prawa
Na podstawie tej ustawy weterani uzyskują określone uprawnienia w sferze szeroko rozumianego prawa pracy. Należy do nich m.in. prawo do korzystania z pierwszeństwa zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych podlegających ministrowi obrony narodowej czy ministrowi spraw wewnętrznych. Ponadto okres udziału weterana w działaniach poza granicami państwa wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Szczególnym uprawnieniem weterana pozostającego w stosunku pracy jest dodatkowy urlop wypoczynkowy. Przysługuje on w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym (art. 35 ust. 1 ustawy o weteranach). Urlop ten nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Jego przyznanie uzależnione jest od tego, jaki wymiar urlopu w ogólności ma już zatrudniony weteran. Otóż z prawa do skorzystania z dodatkowego urlopu nie mogą skorzystać ci weterani, których wymiar urlopu przekracza 26 dni w danym roku kalendarzowym. [ramka]
Warto podkreślić, że ustawa o weteranach nie wprowadza szczególnej regulacji w zakresie korzystania z prawa do urlopu. Z uwagi na fakt, że jest to dodatkowy urlop wypoczynkowy, w zakresie jego wykorzystania, jeżeli nie jest to odmiennie regulowane w innych ustawach przyznających prawo do dodatkowego urlopu (lub ewentualnie w układzie zbiorowym pracy), należy stosować ogólne reguły przewidziane w kodeksie pracy. Z tego też względu:
prawo do tego urlopu pracownik nabędzie z początkiem danego roku kalendarzowego, w którym świadczy pracę,ewentualny zaległy urlop wypoczynkowy powinien zostać wykorzystany do końca III kwartału następnego roku,prawo do wykorzystania urlopu przedawni się (co jednak nie powinno mieć miejsca) maksymalnie z upływem 3 lat od dnia, w którym prawo do niego stało się wymagalne.
Należy też zwrócić uwagę na konieczność właściwego sporządzenia i prowadzenia dokumentacji kadrowej. W szczególności na mocy art. 29 par. 3 k.p. pracodawca jest zobowiązany do poinformowania pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o wymiarze przysługującego mu urlopu.
Co daje, a co odbiera dodatkowy wypoczynek
Okolicznościami pozbawiającymi prawa do nadprogramowych 5 dni urlopu wypoczynkowego będzie nabycie dodatkowych uprawnień urlopowych (powyżej 26 dni kalendarzowych w danym roku) z tytułu:
● pracy pod ziemią (co niejednokrotnie wynika z układów zbiorowych pracy zawieranych przez zakłady górnicze),
● zatrudnienia w charakterze pracownika socjalnego w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych (przysługuje mu raz na dwa lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych),
● wykonywania zawodu sędziego (takiej osobie przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze 6 dni roboczych po dziesięciu latach pracy bądź 12 dni roboczych po piętnastu latach pracy),
● wykonywania zawodu prokuratora (takiej osobie przysługuje corocznie urlop dodatkowy w takim samym wymiarze, jaki ma sędzia, tj. 6 lub 12 dni roboczych, odpowiednio po dziesięciu lub piętnastu latach pracy),
● zatrudnienia na stanowisku nauczyciela [takiej osobie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów (w szkole, w której nie są przewidziane ferie szkolne) albo w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii zimowych i letnich i w czasie ich trwania (w szkole, w której są one przewidziane)],
● zaliczenia danej osoby do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (przysługuje jej dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym).
Z kolei jeżeli pracownik w danym roku kalendarzowym nie będzie miał prawa do 26 dni urlopu, zachowa uprawnienie do dodatkowych 5 dni. Nastąpi to m.in. wtedy, gdy:
● pracownik ma ogólne prawo do urlopu tylko w wymiarze 20 dni,
● zatrudniony podjął pracę w trakcie trwania danego roku.
Podstawa prawna
Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (Dz.U. nr 205, poz. 1203).
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 121 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 930).
Art. 92 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 133 ze zm.).
Art. 119 ustawy z 28 stycznia 2016 r. o prokuraturze (Dz.U. poz. 177).
Art. 64 ust. 1 i 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).
Art. 19 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 ze zm.).
