Członka zarządu zakładowej organizacji związkowej lub osobę upoważnioną do jej reprezentowania trudno zatrudnić na mniej korzystnych warunkach. Musi się na to zgodzić zarząd zakładowej organizacji.
Przesłanką decydującą o dopuszczalności przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko jest uzasadniona potrzeba urzędu. W orzecznictwie podkreśla się, że przez to pojęcie należy rozumieć powody, dla których nie jest możliwe dalsze zatrudnianie pracownika na dotychczasowym stanowisku – bez uszczerbku dla interesów urzędu. Przy tym przyczyny przeniesienia nie mogą dotyczyć pracownika, a zwłaszcza nie powinny wynikać ze sposobu wywiązywania się z obowiązków urzędniczych lub utraty zaufania pracodawcy. Potrzeby urzędu mogą wynikać nie tylko z braku możliwości dalszego zatrudniania urzędnika na danym stanowisku. Także gdy niezbędne jest zatrudnienie konkretnej osoby na innym stanowisku pracy, spowodowane interesem urzędu. Potrzeby urzędu mogą wiązać się np. z nałożeniem nań nowych zadań lub ze zmianami organizacyjnymi. Muszą być jednak konkretne, uzasadnione stanem faktycznym oraz powodować konieczność dokonania zmian personalnych na konkretnym stanowisku.
Przeniesienie na inne stanowisko pracy w urzędzie może oznaczać zmianę stanowiska pracy – czyli przejście urzędnika do innej komórki organizacyjnej, zmianę rodzaju obowiązków, przy zachowaniu tego samego szczebla służbowego albo zmianę pozycji urzędnika w hierarchii służbowej, np. z głównego specjalisty na starszego specjalistę (jeśli zostanie mu wyznaczone inne stanowisko z katalogu stanowisk urzędniczych ustalonych rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 29 stycznia 2016 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby cywilnej (Dz.U. poz. 125).
Dyrektor generalny, przenosząc urzędnika na inne stanowisko, powinien uwzględnić jego przygotowanie zawodowe. Nie oznacza to jednak zakazu przeniesienia urzędnika na stanowisko niższe od zajmowanego dotychczas.
Wynagrodzenie w dół
Przeniesienie na nowe stanowisko może wiązać się z obniżeniem wynagrodzenia, przy czym nie dotyczy to wysokości dodatku służby cywilnej, gdyż jego wysokość zależy od stopnia służbowego urzędnika, a nie zajmowanego przez niego stanowiska.
Ustawa o służbie cywilnej nie zawiera regulacji umożliwiającej dokonanie przez pracodawcę niekorzystnej zmiany wysokości wynagrodzenia urzędnika służby cywilnej niełączącej się ze zmianą stanowiska. Jednocześnie niedopuszczalne jest zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego, o którym mowa w art. 42 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.). W konsekwencji nie jest możliwe dokonanie niekorzystnej zmiany wysokości wynagrodzenia urzędnika w drodze jakiejkolwiek innej jednostronnej czynności pracodawcy niż przeniesienie urzędnika na inne, niżej wynagradzane stanowisko pracy. Jeżeli wynagrodzenie na nowym stanowisku jest niższe od dotychczasowego, urzędnik zachowuje prawo do dotychczasowego przez 3 miesiące następujące po tym, w którym został przeniesiony na nowe stanowisko. W praktyce może to oznaczać prawo do wyższego wynagrodzenia nawet przez cztery miesiące. Jeśli bowiem urzędnik zostanie przeniesiony na niżej opłacane stanowisko np. 1 marca, to trzymiesięczny okres, w którym będzie mu przysługiwało dotychczasowe wynagrodzenie, liczony będzie od pierwszego dnia następnego miesiąca, czyli od 1 kwietnia.
Bez okresu wypowiedzenia
Ustawa o służbie cywilnej reguluje w sposób wyczerpujący tryb i przesłanki dokonywania zmiany w treści stosunków pracy urzędników. W konsekwencji do przeniesienia urzędnika na inne stanowisko nie mają zastosowania kodeksowe przepisy ochronne ograniczające dopuszczalność wypowiedzenia warunków pracy. Oznacza to, że przeniesienie urzędnika na inne stanowisko może nastąpić np. w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności spowodowanej chorobą bądź urlopem wypoczynkowym, a także w czasie ciąży albo w okresie ochrony przedemerytalnej.
Zmiana stanowiska pracy przenoszonego urzędnika może nastąpić w każdym czasie bez konieczności zachowania okresu wypowiedzenia, co w praktyce może oznaczać przeniesienie bez uprzedzenia, z dnia na dzień.
Kiedy potrzebna zgoda
Ustawa o służbie cywilnej nie zawiera regulacji dotyczących konsultowania z zakładową organizacją związkową przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko pracy. Nie znajdują tu też zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące wypowiedzenia warunków pracy i płacy.
Dlatego też przeniesienie urzędnika będącego członkiem związku zawodowego na inne stanowisko w urzędzie nie wymaga konsultacji z reprezentującą urzędnika organizacją związkową.
Nie oznacza to jednak, że zakładowa organizacja związkowa nie ma żadnego wpływu na decyzje pracodawcy o przenoszeniu urzędników związkowców na inne stanowiska. Jeżeli bowiem taka osoba jest imiennie wskazanym uchwałą zarządu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej lub członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, a przeniesienie spowodowałoby niekorzystną dla niego zmianę warunków pracy, nie jest ono możliwe bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Dokonując oceny, czy jednostronna zmiana warunków pracy lub płacy pracownika nastąpiła na jego niekorzyść w rozumieniu art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1991 r. o związkach zawodowych, należy mieć na względzie warunki pracy na dotychczasowym i nowym stanowisku oraz wysokość uposażenia, ale także możliwości awansu hierarchicznego i płacowego oraz prestiż stanowiska (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 11 lutego 2014 r., sygn. akt III SA/Łd 1198/13).
Dla objęcia ochroną przewidzianą w art. 32 ustawy o związkach zawodowych nie wystarczy sam fakt bycia działaczem związkowym lub członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej. Urzędnik podlega ochronie pod warunkiem, że organizacja zakładowa imiennie – w formie uchwały – wskaże go w informacji przekazanej pracodawcy.
Jeżeli takie imienne wskazanie nie nastąpiło, ochrona przysługuje jedynie przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej lub przewodniczącemu komitetu założycielskiego.
Ustawa o związkach zawodowych ściśle określa liczbę chronionych działaczy związkowych. Zależy ona przede wszystkim od tego, czy organizacji związkowej przysługuje status reprezentatywności. Z kolei Sąd Najwyższy uznał, że imienne wskazanie przez zarząd zakładowej organizacji związkowej większej liczby chronionych działaczy niż przewidziana w bezwzględnie obowiązujących przepisach jest prawnie nieskuteczne i tożsame z niedokonaniem takiego wskazania (wyrok z 2 czerwca 2010 r., sygn. akt II PK 367/09).
Zgodnie z wyrokiem SN z 23 lutego 2005 r. (sygn. akt III PK 77/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 331) ochrona przysługuje od chwili zawiadomienia pracodawcy o uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej wskazującej osobę podlegającą ochronie. Pracodawca nie musi jednak znać ani treści uchwały, ani innych dokumentów dotyczących przedmiotowej sprawy (wyrok SN z 3 października 2008 r., sygn. akt I PK 53/08, LexPolonica nr 2039862). Imienna lista powinna określać również czas trwania ochrony, który obejmuje okres wskazany w uchwale. Z mocy prawa ochrona ta ulega przedłużeniu o czas odpowiadający połowie wskazanego w uchwale okresu, nie dłużej jednak niż przez rok. Jeżeli w uchwale zarządu wskazano 4-letni okres ochrony, to okres ten faktycznie będzie trwał 5 lat, a gdy wskazano roczny okres ochrony, będzie to 18 miesięcy.
Skutki odmowy wykonania decyzji o przeniesieniu
Przesłanki i warunki dopuszczalności przeniesienia urzędnika na inne stanowisko w urzędzie i powierzenia mu innej pracy niż określona w akcie mianowania, w tym zwłaszcza przesłanka potrzeb urzędu, podlegają kontroli sądu pracy.
Odmowa wykonania decyzji w sprawie przeniesienia na inne stanowisko w tym samym urzędzie skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy. Odmowa wykonania decyzji dyrektora generalnego może zostać złożona przez urzędnika służby cywilnej w formie pisemnej, ustnej lub w sposób dorozumiany wynikać z jego zachowania, np. gdy nie stawi się do pracy na nowym stanowisku przy braku przesłanek usprawiedliwiających taką nieobecność.
WAŻNE
Odmowa zarządu zakładowej organizacji związkowej jest dla pracodawcy wiążąca. Przy czym, jeżeli związek nie udzielił żadnej odpowiedzi, jego milczenia nie wolno uznać za dorozumianą zgodę. Brak odpowiedzi należy traktować jako odmowę zgody.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
(teza aktualna w świetle przepisów ustawy o służbie cywilnej z 2008 r.)
Ustawa z 2006 r. o służbie cywilnej problematykę zmian treści stosunku pracy mianowanych urzędników służby cywilnej reguluje w sposób wyczerpujący i całościowy (art. 31–46). Dotyczy to również przeniesienia na inne stanowisko w tym samym urzędzie (art. 31 ust. 1). Brak w tej regulacji jakiegokolwiek nawiązania (odniesienia) do wypowiedzenia zmieniającego dowodzi, że wypowiedzenie takie nie tylko nie może być stosowane w celu przeniesienia urzędnika do innej pracy, ale także nie może służyć jako wzór dla oceny prawidłowości przeniesienia na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z 2006 r. o służbie cywilnej. Wzorca takiego nie może stanowić art. 42 par. 1 k.p.
Do przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w urzędzie nie stosuje się również art. 30 par. 3–5 k.p.
Wyrok Sądu Najwyższego z 12 marca 2010 r., sygn. akt II PK 276/09
Zakaz jednostronnej zmiany warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika” z art. 32 ust. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych obejmuje nie tylko zmiany, które mogłyby być wprowadzone do umowy o pracę w drodze wypowiedzenia zmieniającego, lecz także i inne zmiany na niekorzyść pracownika, wprowadzone jednostronnie przez pracodawcę, dotyczące stosunku pracy opartego również na innych podstawach niż umowa o pracę.
Wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 2001 r., sygn. akt I PKN 31/00
Podstawa prawna
Art. 62 i art. 70 pkt 7 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 ze zm.).
Art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881).
