Zobacz, jakie będą nowe zasady zatrudniania i odwoływania w służbie cywilnej

Zmiana ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej u.s.c.) nie odnosi się do wszystkich członków służby cywilnej. Rozwiązania w zakresie statusu urzędników i pracowników pozostają bez zmian. Zasadnicze modyfikacje dotyczą wyższych stanowisk.

Dziennik Gazeta Prawna

dr Stefan Płażek adiunkt w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego UJ, adwoka / Dziennik Gazeta Prawna

Po wejściu w życie nowych rozwiązań wakaty na tych etatach nie będą obsadzane w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru, ale w trybie powołania przez uprawnione organy. Ponadto osoby takie nie będą musiały się wykazać stażem pracy na stanowiskach kierowniczych w jednostkach sektora finansów publicznych. Stosunki pracy osób obecnie zatrudnionych na wyższych stanowiskach w służbie cywilnej wygasną po upływie 30 dni od wejścia w życie ustawy (tj. 23 lutego), jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy lub płacy.

I. Zmiany dotyczące wyższych stanowisk w służbie cywilnej

Katalog wyższych stanowisk określony jest w niezmienionym art. 52 u.s.c. RAMKA 1

Nowelizacja nie tylko dokonała modyfikacji podstawy zatrudnienia na tych etatach, lecz także zliberalizowała kwalifikacje, jakie muszą spełniać kandydaci. Przewidziano także szczególne rozwiązania dla tej grupy korpusu służby cywilnej. W szczególności jej członkowie uwolnieni zostali od obowiązku ich okresowej oceny.

1. Powołanie zamiast naboru

Dotychczas wyższe stanowiska w służbie cywilnej były obsadzane bądź w drodze naboru, bądź w drodze przeniesienia lub oddelegowania w ramach korpusu służby cywilnej. Od 23 stycznia 2016 r. się to zmieni. Podstawą zatrudnienia będzie powołanie. Nowelizacja wykreśliła z rozdziału 4, dotyczącego wyższych stanowisk w służbie cywilnej, wszystkie regulacje odnoszące się do postępowania konkursowego.

Trzynastka: Niezawinione zwolnienie z pracy jej nie pozbawia

Podstawa nawiązania stosunku pracy

Zgodnie z dodanym art. 53a ust. 5 u.s.c. powołanie na wyższe stanowiska w służbie cywilnej jest równoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania, w rozumieniu przepisów ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.). Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.). Jest to akt jednostronny organu powołującego (oświadczenie woli pracodawcy), który wywołuje skutek prawny w postaci nawiązania stosunku pracy pod warunkiem, że osoba powołana wyraża zgodę na objęcie stanowiska. SCHEMAT 1

Akt powołania powinien mieć formę pisemną (art. 68² k.p.). Stosunek pracy powstały na jego podstawie jest nawiązywany na czas nieokreślony, chyba że na podstawie przepisów szczególnych powołanie następuje na czas określony (art. 68 par. 1¹ k.p.). Przyjęte w nowelizacji rozwiązania nie mówią nic o tym, że powołanie będzie terminowe. Uznać więc należy, że stosunek pracy będzie oznaczony na czas nieokreślony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I PK 29/08, Legalis nr 170440). PRZYKŁAD 1

Z art. 68¹ k.p. wynika, że powołanie może być poprzedzone konkursem. Gdy konkurs się odbędzie, a pracownik w dotychczasowym miejscu pracy ma trzymiesięczny okres wymówienia, to na mocy art. art. 68³ k.p. będzie mógł skrócić wypowiedzenie do jednego miesiąca. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem. Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek w świadectwie pracy podać, że do rozwiązania stosunku pracy doszło wskutek wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę w trybie art. 68³ k.p. PRZYKŁAD 2

Organ właściwy

Warunkiem skutecznego powołania jest zachowanie właściwości organu, który nawiązuje stosunek pracy. Dlatego nowelizacja w sposób bardzo szczegółowy reguluje w dodanym art. 53a ust. 1–4 u.s.c. tę kwestię. SCHEMAT 2

Nowelizacja przewiduje także, że urzędnikowi oraz pracownikowi służby cywilnej, który został powołany na wyższe stanowisko, dyrektor generalny urzędu udziela urlopu bezpłatnego na czas powołania. RAMKA 2 Gdy zaś powołanie będzie dotyczyło obsadzenia stanowiska dyrektora generalnego urzędu, to wtedy taką bezpłatną przerwę w zatrudnieniu ustali kierownik urzędu.

Po zakończeniu urlopu dyrektor generalny będzie musiał wyznaczyć osobie wracającej do pracy stanowisko pracy zgodne z jej kwalifikacjami i umiejętnościami zawodowymi.

Odwołanie ze stanowiska

Cechą charakterystyczną stosunku pracy z powołania jest brak ochrony jego trwałości. Organ powołujący może bowiem w każdej chwili (bez podania przyczyny) odwołać powołanego pracownika z zajmowanego stanowiska. Celem nawiązania stosunku pracy na tej podstawie jest stworzenie organowi powołującemu swobody w doborze osób, którym powierza się na ogół stanowiska kierownicze. Stąd mniejsza stabilność tego stosunku pracy.

Zgodnie z art. 70 par. 2 k.p. odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Długość okresu wymówienia zależy od stażu pracy w danym urzędzie:

● 2 tygodnie, gdy staż jest krótszy niż 6 miesięcy;

● 1 miesiąc, gdy staż wynosi co najmniej 6 miesięcy;

● 3 miesiące, gdy staż wynosi co najmniej 3 lata.

Z reguły ustanie stosunku pracy nastąpi z upływem okresu wypowiedzenia biegnącego według ogólnych zasad od dnia odwołania. Zachodzą jednakże dwa wyjątki w zakresie odłożenia w czasie rozpoczęcia biegu okresu wypowiedzenia. Dotyczą odwołania:

● w okresie usprawiedliwionej nieobecności; bieg wypowiedzenia rozpoczyna się wówczas po upływie tego okresu, a jeżeli upłynęły okresy ochronne z art. 53 par. 1 k.p., to można z pracownikiem rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia (art. 72 par. 1 k.p.);

● pracownicy w ciąży; okres wypowiedzenia rozpoczyna bieg od dnia złożenia pracownicy pisemnej propozycji podjęcia innej pracy, odpowiedniej ze względu na jej kwalifikacje zawodowe, jeżeli propozycja ta nie została przyjęta; odpowiednio stosuje się to do pracownika w wieku przedemerytalnym (art. 72 par. 2 i 3 k.p.).

Jak stwierdził SN w wyroku z 27 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II PK 314/09, M.P.Pr. 2010/9/483-485), pracownik zatrudniony na podstawie powołania nie może skutecznie kwestionować odwołania ze stanowiska równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o pracę ze względu na brak uzasadnionej przyczyny.

W oświadczeniu woli pracodawcy o odwołaniu pracownika, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę, zbędne jest wskazanie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy (uchwała SN z 10 stycznia 2007 r., sygn. akt III PZP 6/06, OSNAPiUS 2007/13-14/182).

W myśl art. 70 par. 3 k.p. odwołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53 k.p. TABELA 1

Jak wskazał SN w wyroku z 10 września 2004 r. (sygn. akt I PK 704/2003, OSNP 2005/9/128), odwołanie ze stanowiska równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 70 par. 3 k.p.) powinno być dokonane na piśmie ze wskazaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy. Oznacza to, że odwołanie równoznaczne z rozwiązaniem stosunku pracy w trybie natychmiastowym musi nie tylko wskazać, że chodzi o art. 52 lub 53 k.p., ale dodatkowo musi przedstawić konkretny powód odwołania.

Stosunki pracy w służbie cywilnej wygasną już 23 lutego. Pracę stracą dyrektorzy, a następcy zostaną wybrani bez konkursów

Zgodnie z art. 69 k.p. do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem regulacji odnoszących się do:

● trybu postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę;

● rozpatrywania sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania o: bezskuteczności wypowiedzeń, przywracaniu do pracy.

2. Wymogi wobec osoby ubiegającej się o wyższe stanowisko

Nowelizacja zmniejsza wymagania dla kandydata na wyższe stanowisko. Nie będzie on musiał mieć, tak jak było dotychczas, co najmniej:

● sześcioletniego stażu pracy, w tym co najmniej trzyletniego stażu pracy na stanowisku kierowniczym w jednostkach sektora finansów publicznych – w przypadku ubiegania się o stanowisko dyrektora generalnego urzędu;

● trzyletniego stażu pracy, w tym co najmniej rocznego na stanowisku kierowniczym lub dwuletniego na stanowisku samodzielnym, w jednostkach sektora finansów publicznych – w przypadku ubiegania się o na pozostałe wyższe stanowiska.

Zmiana ta ma umożliwić zajmowanie wyższych stanowisk w służbie cywilnej przez osoby wcześniej zatrudnione poza sektorem finansów publicznych. Po 23 stycznia 2016 r. kandydat na wyższe stanowisko będzie musiał:

● mieć tytuł zawodowy magistra lub równorzędny;

● nie być skazany prawomocnym wyrokiem orzekającym zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych w urzędach organów władzy publicznej lub pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;

● posiadać kompetencje kierownicze;

● spełniać wymagania określone w opisie stanowiska pracy oraz w przepisach odrębnych.

Osoby zajmujące wyższe stanowiska w służbie cywilnej będą nadal członkami korpusu. Dodatkowo zostało to wyraźnie sformułowane w zmienionym art. 3 pkt 3 u.s.c. Oznacza to, że przepisy u.s.c. adresowane do członków korpusu będą miały zastosowanie także do osób zajmujących wyższe stanowiska. Od tej reguły będzie jednak sporo wyjątków. Nowelizacja dokonała przeredagowania wielu przepisów. Zabieg ten ma wyraźnie wskazać, które przepisy będą miały zastosowanie do urzędników lub pracowników służby cywilnej. Ich adresatami nie będą zaś osoby zatrudnione na wyższych stanowiskach. Przykładowo osoba zajmująca wyższe stanowisko w służbie cywilnej nie będzie podlegała – tak jak urzędnik lub pracownik służby cywilnej – zawieszaniu z mocy prawa w przypadku jej tymczasowego aresztowania. SCHEMAT 3

Z nowego brzmienia art. 80 ust. 1 u.s.c. wynika, że osoba zatrudniona na wyższym stanowisku w służbie cywilnej nie podlega okresowej ocenie. Zatem będzie to jedyna grupa członków korpusu służby cywilnej wyłączona spod systemu ocen okresowych. Osoby te będą mogły uczestniczyć w szkoleniach, ale nie będzie dla nich ustalany indywidualny program rozwoju zawodowego.

Nowelizacja zmieniła art. 82 u.s.c. Przepis ten stanowi delegację dla prezesa Rady Ministrów do wydania rozporządzenia w sprawie ocen okresowych. Według nowego brzmienia tej regulacji akt ten będzie określał warunki i sposób przeprowadzania ocen okresowych, w tym kryteria, wzór arkusza, skalę ocen i tryb sporządzanej przez bezpośredniego przełożonego oceny okresowej, kierując się potrzebą stałego doskonalenia jakości wykonywania obowiązków przez ocenianego oraz zapewnienia obiektywizmu dokonywanych ocen okresowych.

Dotychczasowe rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 23 lipca 2015 r. w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1143) zachowuje ważność nie dłużej niż do 23 kwietnia 2016 r.

Tak jak dotychczas osoby zajmujące wyższe stanowiska w służbie cywilnej będą podlegały odpowiedzialności dyscyplinarnej. Nowelizacja doprecyzowała jednak, że może im być wymierzona sankcja z katalogu kar przewidzianego w u.s.c. dla pracowników służby cywilnej. Będzie to zatem kara:

● upomnienia,

● nagany,

● obniżenia wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc. – przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy,

● wydalenia z pracy w urzędzie.

Prawomocne orzeczenie kary wydalenia z urzędu powodować będzie wygaśnięcie stosunku pracy.

Prawomocne orzeczenie kary wydalenia z urzędu powoduje zakaz ubiegania się o zatrudnienie w korpusie służby cywilnej przez pięć lat.

3. Zasady wynagradzania

Wynagrodzenie osoby zajmującej wyższe stanowisko w służbie cywilnej składać się będzie z wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego dla zajmowanego stanowiska pracy, dodatku funkcyjnego oraz dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej. Oznacza to, że w przypadku powołania urzędnika na wyższe stanowisko straci on dodatek służby cywilnej, który przysługuje tej kategorii członków korpusu. Jego wysokość uzależniona jest od stopnia służbowego. Ustala się ją na podstawie kwoty bazowej i mnożnika odpowiadającego posiadanemu stopniowi.

Pierwszy stopień służby zostaje przyznany w dniu pierwszego mianowania w służbie cywilnej. Każdemu urzędnikowi dyrektor generalny w terminie siedmiu dni od dnia mianowania przyznaje na piśmie stopień służbowy. Kolejny awans urzędnik służby cywilnej może otrzymać po uzyskaniu pozytywnej oceny okresowej, pod warunkiem że zawiera ona umotywowany wniosek bezpośredniego przełożonego o przyznanie urzędnikowi kolejnego stopnia służbowego.

Jak już pisaliśmy wyżej, nowelizacja wprowadza nowy składnik wynagrodzenia dla osób powołanych na wyższe stanowisko w służbie cywilnej. Będzie to dodatek funkcyjny. Taka zmiana wiąże się z koniecznością wydania nowego aktu prawnego. Zastąpi on dotychczasowe rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 9 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby cywilnej (Dz.U. nr 211, poz. 1630 ze zm.; dalej: rozporządzenie płacowe służby cywilnej). Gdy zamykaliśmy numer, rozporządzenie nie było jeszcze wydane.

Nowy akt prawny z pewnością ustali wielokrotność mnożnika kwoty bazowej (1873,84 zł) dla dodatku funkcyjnego. Najprawdopodobniej będą to tzw. widełki z podziałem na dyrektorów generalnych i departamentów, a także ich zastępców. Nie jest też wykluczone, że przy okazji tych zmian zwiększone zostaną widełki płacowe dla wyższych stanowisk w służbie cywilnej. W zakresie wymagań dla dyrektorów rozporządzenie odsyła do odrębnych regulacji. W tym przypadku jest to ustawa o służbie cywilnej.

4. Wygaśnięcie stosunków pracy z mocy prawa

Nowelizacja w art. 6 ust. 1, stanowiącym przepis przejściowy, przewiduje wygaśnięcie stosunków pracy z osobami zajmującymi w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 23 stycznia 2016 r., wyższe stanowiska w służbie cywilnej po upływie 30 dni od dnia jej obowiązywania, jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy albo w razie nieprzyjęcia tych warunków. Przepis ten mówi też, że wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić za wypowiedzeniem.

Wygaśnięcie stosunku pracy jest jednym z dwóch, obok rozwiązania, sposobów jego ustania. Różnica pomiędzy tymi dwiema formami ustania stosunku pracy polega na tym, że do rozwiązania dochodzi w drodze czynności prawnej, na skutek złożenia oświadczenia woli przez jedną lub obie strony stosunku pracy (porozumienie stron, wypowiedzenie umowy o pracę, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), wygaśnięcie zaś następuje z mocy samego prawa, w wyniku zaistnienia zdarzenia, z którym przepis prawa wiąże skutek w postaci wygaśnięcia. Tak jest właśnie w tym przypadku. Artykuł 6 ust. 1 nowelizacji przewiduje wygaszenie stosunku pracy z mocy prawa z upływem 30 dni od wejścia w życie nowelizacji. Nie ma przy tym potrzeby składania oświadczenia woli przez którąkolwiek ze stron stosunku pracy.

Jednocześnie regulacji dotyczącej wygaśnięcia stosunku pracy zgodnie z art. 6 ust. 3 nowelizacji nie stosuje się do mianowanych urzędników służby cywilnej, do których mają zastosowanie przepisy rozdziału 5 u.s.c., tj. dotyczące zmiany i ustania stosunku pracy w służbie cywilnej, w szczególności przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej lub w innej miejscowości albo do innego urzędu w tej samej miejscowości.

5. Obowiązki urzędu związane z wygaśnięciem

Ustanie stosunku pracy rodzi po stronie kierownika urzędu (dyrektora generalnego) wiele obowiązków. Dotyczą one sporządzenia i wydania pracownikowi niezbędnych dokumentów oraz zgłoszenia ZUS faktu zakończenia zatrudnienia. Trzeba również rozliczyć się z pracownikiem, wypłacając mu należne świadczenia.

Wydanie świadectwa pracy

Wygaśnięcie umowy o pracę powoduje obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy (art. 97 par. 1 k.p.). Stosownie do par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. nr 60, poz. 282 ze zm.) pracodawca wydaje świadectwo pracy bezpośrednio pracownikowi albo osobie upoważnionej przez pracownika na piśmie – w dniu, w którym następuje wygaśnięcie stosunku pracy. PRZYKŁAD 3

Wypłata odprawy

Osobie zajmującej wyższe stanowisko w służbie cywilnej, której wygasł stosunek pracy lub go wypowiedziano, przysługuje odprawa pieniężna przewidziana dla pracowników, z którymi stosunki pracy rozwiązuje się z powodu likwidacji urzędu. W tym przypadku będzie miał zastosowanie art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2015 r. poz. 192). TABELA 2 Przy ustalaniu stażu zakładowego, którego długość wpływa na kwotę odprawy, uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia u tego samego pracodawcy bez względu na rodzaj umowy o pracę oraz długość przerw w zatrudnieniu. Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny (art. 171 par. 1 k.p.). Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu, w sytuacji gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Sposób obliczania tego świadczenia wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 7 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).

Wypłata odprawy emerytalno-rentowej

Osoba, której wygasł stosunek pracy, może spełniać warunki, które uprawniają ją do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury. Osobie, której stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ par. 1 k.p.). Warunkiem nabycia prawa do odprawy emerytalno-rentowej jest:

● spełnianie przez pracownika warunków uprawniających do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury,

● ustanie stosunku pracy,

● przejście na emeryturę lub rentę,

● istnienie związku pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę.

Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz emerytury zostały określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia albo w okresie 18 miesięcy od jego ustania.

Warunki nabycia prawa do emerytury są zróżnicowane w zależności od daty urodzenia ubezpieczonego. Osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. emerytura przysługuje, o ile osiągnęły wiek uprawniający do emerytury oraz uzyskały wymagany okres składkowy i nieskładkowy. Z kolei osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. zasadniczo nabywają prawo do emerytury jedynie po spełnieniu przesłanki osiągnięcia wieku emerytalnego.

W orzecznictwie wskazuje się, że przewidziany w przepisach związek między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, lecz także funkcjonalny (por. wyrok SN z 8 grudnia 1993 r., sygn. akt I PRN 111/93, OSNCP 1994/12/243). Chodzi o to, ze przyznanie prawa do emerytury lub renty może więc nastąpić po pewnym czasie od ustania stosunku pracy, byle między nimi występował związek funkcjonalny (nie ma go np. w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego). Prawo do odprawy powstaje w chwili spełnienia wszystkich jego przesłanek, a więc w dacie przyznania prawa do renty, jeżeli następuje to po pewnym czasie od rozwiązania stosunku pracy (wyrok SN z 26 lipca 2012 r., sygn. akt I PK 24/12, OSNP 2013/15-16/172).

Wyrejestrowanie z ubezpieczeń w ZUS

Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń w ZUS, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania ubezpieczonego płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie siedmiu dni od daty zaistnienia tego faktu. Zatem pracodawca powinien złożyć zgłoszenie wyrejestrowania pracownika z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA w ciągu siedmiu dni od dnia ustania stosunku pracy (art. 36 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).

WAŻNE Naczelnik, szef oddziału, radca ministra i inne stanowiska samodzielne oraz kierownicze z tej grupy nie są objęte nowymi zasadami polegającymi na zastąpieniu konkursu powołaniem.

WAŻNE Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony, to w dniu jego doręczenia.

WAŻNE Maksymalnie odprawa nie może przekraczać kwoty piętnastokrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. 27 750 zł.

WAŻNE Rozporządzenie płacowe służby cywilnej będzie utrzymane w mocy przez trzy miesiące od wejścia w życie nowych rozwiązań, czyli do 23 kwietnia 2016 r.

WAŻNE Osoby zatrudnionej na wyższym stanowisku w służbie cywilnej nie kieruje się na służbę przygotowawczą, nawet jeśli nie legitymuje się ona jakimkolwiek stażem pracy w urzędach administracji.

WAŻNE Naczelnik, szef oddziału, radca ministra i inne stanowiska samodzielne oraz kierownicze z tej grupy nie są objęte nowymi zasadami polegającymi na zastąpieniu konkursu powołaniem.

WAŻNE Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony, to w dniu jego doręczenia.

! Stosunki pracy osób zajmujących wyższe stanowiska wygasną 23 lutego 2016 r.

! Odwołanie musi być dokonane na piśmie zgodnie z art. 70 par. 1¹ k.p.

! Kierownik urzędu (dyrektor generalny) nie musi konsultować ze związkami zawodowymi zamiaru wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia.

! Osoba zatrudniona na wyższym stanowisku służby cywilnej nie ma prawa tworzenia partii politycznych ani uczestniczenia w nich. Nie może także podejmować zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu ani pełnić funkcji w związkach zawodowych.

! Wszystkie postępowania dotyczące naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej wszczęte przed 23 stycznia 2016 r. i niezakończone tego dnia będą anulowane.

RAMKA 1

Kogo obejmą nowe zasady powoływania i odwoływania w służbie cywilnej

● dyrektora generalnego urzędu;

● kierującego departamentem lub komórką równorzędną w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędzie ministra, urzędzie obsługującym przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów, urzędzie centralnego organu administracji rządowej oraz kierującego wydziałem lub komórką równorzędną w urzędzie wojewódzkim, a także zastępców tych osób;

● wojewódzkiego lekarza weterynarii i jego zastępcy;

● kierującego komórką organizacyjną w Biurze Nasiennictwa Leśnego, a także zastępcy tej osoby.

RAMKA 2

Skutki udzielenia urlopu bezpłatnego

Udzielenie urzędnikowi oraz pracownikowi służby cywilnej urlopu bezpłatnego na okres zatrudnienia na podstawie powołania oznacza:

● że nie dochodzi do rozwiązania ani przekształcenia dotychczasowego stosunku pracy (nawiązanego na podstawie umowy o pracy w przypadku pracownika lub mianowania, gdy chodzi o urzędnika),

● oba stosunki pracy trwają równolegle (z tym że dotychczasowy jest zawieszony),

● odwołanie ze stanowiska nie wpływa na istnienie umowy o pracę (stosunku pracy z mianowania), w ramach której pracownik korzysta z urlopu bezpłatnego (por. wyrok SN z 18 listopada 2014 r., sygn. akt II PK 5/14).

RAMKA 3

Co z trzynastką za 2015 rok

Mój syn zatrudniony na wyższym stanowisku w służbie cywilnej spodziewa się, że nie otrzyma propozycji nowych warunków pracy i w konsekwencji jego stosunek pracy wygaśnie 23 lutego 2016 r. W związku z tym ma wątpliwości, czy w takiej sytuacji dostanie poza odprawą trzynastkę za 2015 r. W jakim terminie – gdy będzie odchodził z pracy czy do końca marca?

Pracownik ten będzie miał prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, jeżeli w 2015 r. spełnił wymagania do jego nabycia, czyli przepracował wymagany przepisami okres i nie wystąpiła żadna z okoliczności pozbawiająca go prawa do trzynastki. Dodatkowe wynagrodzenie roczne będzie przysługiwało niezależnie od odprawy z powodu wygaśnięcia stosunku pracy.

Jeżeli u pracodawcy zatrudniającego tego pracownika wypłata trzynastek nie nastąpi przed 23 lutego, pracownik ten otrzyma wypłatę przysługującej mu trzynastki w terminie wypłaty tego świadczenia wszystkim pracownikom zatrudnionym w tym urzędzie, nie później niż do 31 marca. Przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym przewidują obowiązek wypłaty trzynastki w dacie rozwiązania umowy o pracę tylko wtedy, gdy do ustania stosunku pracy dochodzi z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy.

RAMKA 4

Trzeba się wstrzymać z konkursami

Postępowania dotyczące naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej wszczęte na podstawie dotychczasowych przepisów i niezakończone przed dniem wejścia w życie najnowszej nowelizacji ustawy o służbie cywilnej ulegają zakończeniu. Nawet jeśli udałoby się przed tym terminem podpisać umowę z nowym zastępcą wyłonionym w konkursie, to teoretycznie jego stosunek wygasa w ciągu 30 dni od wejścia w życie nowelizacji. Co ciekawe, taka osoba mogłaby liczyć na odprawę w wysokości jednomiesięcznej pensji. Dlatego też w obecnym kształcie dyrektor generalny może i tak powołać na to stanowisko zastępcę, który praktycznie przeszedł całą procedurę konkursową, ale już nie może z nim podpisać umowy o pracę. Jeśli jednak udało się zawrzeć z nim umowę przed 23 stycznia, to i tak zaproponowane mu zostaną inne warunki zatrudnienia, a jego stosunek będzie oparty nie na umowie o pracę, ale na powołaniu, o którym mowa w kodeksie pracy. Wynika to z art. 8 ustawy z 30 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw.

Tabela 1. Przesłanki rozwiązania stosunku pracy

Rozwiązanie bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.)

l ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;● popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;● zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Rozwiązanie bez wypowiedzenia bez winy pracownika (art. 53 k.p.)

l niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:– dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,– dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;● usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy z innej niż ww. przyczyny, trwająca dłużej niż 1 miesiąc.

Tabela 2. Limity wysokości odprawy

PRZYKŁAD 1

Tylko na czas nieokreślony

Wojewoda powołał Marię C. na naczelnika wydziału w urzędzie wojewódzkim na okres trzech miesięcy. Po tym okresie chciał, by stanowisko to zajmowała inna osoba, która czasowo przebywa za granicą. Przepisy u.s.c. nie przewidują powołania na czas określony. Zatem dokonane powołanie należy traktować jako bezterminowe. Zastrzeżenie terminu powołania jest bowiem sprzeczne z prawem i zarazem mniej korzystne dla pracownika, czego skutkiem jest nieważność tego zastrzeżenia (art. 18 k.p.).

PRZYKŁAD 2

Bez możliwości skrócenia wypowiedzenia

Andrzej P. został powołany na stanowisko dyrektora departamentu w ministerstwie z pominięciem konkursu. W dotychczasowym miejscu pracy był zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony. Jego staż zakładowy wynosi 5 lat, zatem obowiązuje go trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Nie może on jednak skorzystać z przywileju przewidzianego w art. 68³ k.p., a tym samym skrócić okresu wymówienia, gdyż powołanie nastąpiło bez konkursu.

PRZYKŁAD 3

Wydanie świadectwa pracy

Naczelnik wydziału w urzędzie wojewódzkim tydzień przed wygaśnięciem jego umowy o pracę poszedł na zwolnienie lekarskie. Nie jest możliwe w dniu wygaśnięcia wydanie mu świadectwa pracy. Dokument ten należy byłemu naczelnikowi przesłać za pośrednictwem poczty albo doręczyć go w inny sposób, np. zanieść mu do miejsca zamieszkania i wydać go za pokwitowaniem. Musi to nastąpić nie później niż w ciągu 7 dni od dnia ustania stosunku pracy, czyli do 29 lutego 2016 r.

OPINIA EKSPERTA

Nowelizacja ustawy o służby cywilnej, chociaż formalnie nadal popiera koncepcję autonomicznego i apolitycznego korpusu urzędniczego, to jednak ową apolityczność powinna wymiernie wzmagać. Nowelizacja tego nie czyni, a w niektórych przypadkach standardy apolityczności wyraźnie obniża (por. np. wymogi dotyczące szefa służby cywilnej). Rzeczywista apolityczność korpusu urzędniczego jest zaś kwestią wagi absolutnie pierwszorzędnej.

Po pierwsze dlatego, że na skutek doświadczeń ostatnich 70 lat naszej historii przyzwoitość kojarzy się nam raczej z bezpartyjnością. Po drugie dlatego, że największym rezerwuarem ludzkim pozostaje grupa osób politycznie nieaktywnych. Każda ekipa rządząca, polegająca w sprawowaniu władzy publicznej jedynie na swych politycznych wyznawcach, przegra. A osoby politycznie aktywne mają wszak odpowiednią, wcale szeroką pulę stanowisk i nie muszą sięgać po stanowiska w służbie cywilnej.

Zawarty w uzasadnieniu ustawy argument o długotrwałości procedur naboru oceniam niestety jako zwyczajny wykręt. Nic nie stoi na przeszkodzie zbudowaniu prawnych instrumentów przyspieszenia tych procedur, głównie poprzez wyeliminowanie sposobów ich sztucznego spowalniania oraz unikania.

Nowelizacja jest też momentami aktem legislacji niewysokiej jakości. Przykładowo w art. 6 fragment, że „nabór do służby cywilnej jest otwarty oraz konkurencyjny” został uzupełniony dopiskiem „z zastrzeżeniem rozdziału 4” (czyli tego traktującego o wyższych stanowiskach w służbie cywilnej). A przecież zasada powszechnego i równego dostępu do służby publicznej wynika wprost z art. 60 konstytucji, która nie przewiduje w tej kwestii wyjątków. Poza tym w uzasadnieniu nowelizacji ustawy zostało zawarte zapewnienie, że obecne zasady zatrudniania na stanowiskach wyższych też mają urzeczywistniać obiektywnie najlepsze wybory kadrowe. Wyszło zatem sformułowanie cokolwiek niefortunne, a mało optymistyczne.