Subskrybuj nas na Youtube
Na nowych regulacjach, które wejdą w życie 1 stycznia 2016 r., zyskają osoby, które, pracując dotychczas na niskopłatnych zleceniach, nie miały szans na zasiłek ani na minimalną emeryturę.
1. Czy zapłacę większe składki
Jestem zatrudniony na podstawie umowy-zlecenia. Wykonuję prace biurowe i zarabiam 2000 zł na rękę na miesiąc. Czy po nowelizacji ta kwota się zmieni i czy obciążą mnie nowe obowiązki?
NIE
Istotne zmiany w oskładkowaniu zleceń wprowadzone ustawą z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw dotyczą dwóch kwestii. Po pierwsze, przewidziano składki od przychodów uzyskiwanych z tytułu zasiadania w radzie nadzorczej. Po drugie, znowelizowano zasady oskładkowania zleceń przy tzw. zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy ubezpieczony pracuje na podstawie kilku umów, w jednym lub w kilku miejscach, a każda z tych umów stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych. Wówczas to ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 9 rozstrzyga, z którego zatrudnienia należy obowiązkowo zapłacić składki ZUS, a z którego jest to dobrowolne. Właśnie ten przepis został znowelizowany, a zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2016 r.
Z powyższego wynika, że osób pracujących w jednym miejscu na podstawie jednej umowy-zlecenia zmiany nie obejmą – będą one rozliczane z ZUS na obecnych zasadach. Nowości nie będą też dotyczyć tych zatrudnionych, którzy oprócz jednej umowy-zlecenia, dorabiają sobie na umowach o dzieło. Od tych ostatnich nadal nie trzeba będzie odprowadzać składek. Jednakże obecnie obserwuje się tendencję, która może nasilić się po 1 stycznia, do bardziej skrupulatnej kontroli zawieranych umów o dzieło w celu sprawdzenia, czy nie są to w rzeczywistości umowy-zlecenia.
2. Czy coś się dla mnie zmieni w zasadach oskładkowania
Pracuję na podstawie kilku umów-zleceń i o dzieło. Na głównym zleceniu zarabiam 3000 zł brutto miesięcznie i od tego kontraktu płacone są składki. Czy od 1 stycznia powinnam przygotować się na zmiany zasad?
NIE
Wprawdzie nowelizacja dotyczy przypadków zbiegu tytułu do ubezpieczeń społecznych, a z taką sytuacją mamy do czynienia w pytaniu, ale nie obejmuje ona osób, które na podstawie jednej umowy-zlecenia lub agencyjnej zarabiają co najmniej tyle, ile wynosi pracownicza pensja minimalna i właśnie od tej umowy płacone są składki. Od 1 stycznia 2016 r. będzie to 1850 zł brutto. Czytelniczka zarabia więcej, tak więc jej umowy będą w 2016 r. oskładkowane tak jak obecnie. Oznacza to, że w 2016 roku będzie podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z umowy-zlecenia wynagradzanej w kwocie 3000 zł brutto. Do ubezpieczeń emerytalno-rentowych z pozostałych zleceń będzie mogła przystąpić dobrowolnie. Składka na ubezpieczenia zdrowotne będzie obowiązkowa z tytułu każdej umowy-zlecenia. Z kolei od kontraktów o dzieło będzie odprowadzana jedynie zaliczka na podatek dochodowy, bez żadnych składek ubezpieczeniowych ani zdrowotnych.
Tak więc nowelizacja będzie w niewielkim stopniu dotyczyć czytelniczki. Po nowym roku nadal będzie obowiązywała reguła, zgodnie z którą zatrudniony na kilku zleceniach będzie mógł zmienić umowę stanowiącą tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. O ile jednak obecnie można wybrać zlecenie z honorarium poniżej minimalnego wynagrodzenia pracowniczego, o tyle taka możliwość będzie od 1 stycznia wykluczona. Zleceniobiorca będzie mógł wybrać tylko taką umowę, na której uzyska co najmniej minimalną pensję. Gdyby zatem nasza czytelniczka nie płaciła składek od zlecenia 3000 zł brutto, jak ma to miejsce obecnie, lecz od kontraktu na kwotę np. 1000 zł brutto, to musiałaby zgłosić inną umowę jako tytuł do ubezpieczeń społecznych.
3. Czy będę płacić składki od kilku umów
Zarabiam na podstawie kilku umów-zleceń, zawieranych z różnymi firmami, na niewielkie kwoty. Ozusowana jest ta z najniższym honorarium. Czy po zmianach obowiązkowo oskładkowanych zostanie kilka moich umów?
TAK
Jest to kluczowa zmiana wprowadzona przez nowelizację z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Obecnie, zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy, osoba pracująca na podstawie kilku umów-zleceń obowiązkowo objęta jest ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może jednak dobrowolnie, wskutek złożenia wniosku, płacić składki także od pozostałych, wszystkich lub wybranych umów-zleceń. Może także podjąć decyzję o zmianie tytułu ubezpieczenia i opłacać składki nie od kontraktu najwcześniejszego, lecz innego. W praktyce zleceniobiorcy wybierają umowę najniżej wynagradzaną, od której opłacają najniższe składki. Zmniejszają w ten sposób obecne koszty, lecz jednocześnie niewiele odkładają na przyszłą emeryturę. W trosce o przyszłe świadczenia znowelizowano więc ustawę. Utrzymano dotychczasową zasadę, ale zastrzeżono istotny, nowy warunek.
Nadal więc, zgodnie ze znowelizowanym art. 9 ust. 2, osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów: pracy nakładczej, zlecenia, działalności gospodarczej, bycia posłem w Parlamencie Europejskim oraz duchownym objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Z pozostałych, wszystkich albo wybranych umów może płacić składki dobrowolnie. Może też zmienić tytuł ubezpieczeń. Jednak pod pewnym warunkiem, który określa art. 9 w ust. 2c i 7. Jest nim opłacanie składek ZUS od co najmniej pracowniczej pensji minimalnej. Od 1 stycznia 2016 r., osoby wymienione w art. 9 ust. 2, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w danym miesiącu będzie niższa od minimalnego wynagrodzenia, spełniające warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami z innych tytułów, podlegać będą ubezpieczeniom również z nich. Jeżeli więc zleceniobiorca wykonuje kilka zleceń i pierwsze ze nich bądź wybrane przez niego opiewa na kwotę niższą niż minimalne wynagrodzenie, będzie musiał zapłacić składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe również od innych kontraktów. Oczywiście nadal nie będzie to dotyczyło umów o dzieło. Składki zdrowotne ze wszystkich zleceń będą nadal obowiązkowe.
Niestety nowa zasada budzi istotną wątpliwość, której rozwiązaniem będzie musiał zająć się ZUS. Przykładowo, zleceniobiorca zawarł dwie umowy-zlecenia, każdą na 1200 zł brutto, płatne co miesiąc. Wynagrodzenie minimalne w 2016 r. wyniesie 1850 zł brutto, a więc nie można odprowadzać składek tylko od jednej z umów-zleceń. I to nie budzi wątpliwości. Powstaje natomiast pytanie, czy należy odprowadzić je od obu umów (czyli razem od 2400 zł), czy jedynie od kwoty minimalnego wynagrodzenia (czyli do 1850 zł). Wyrażane są interpretacje opowiadające się za każdym z rozwiązań. Należy więc poczekać na interpretację ZUS. Jeżeli zakład opowie się za pierwszym rozwiązaniem, można liczyć się z odwołaniem do sądu i jego rozstrzygnięciem.
4. Czy powinienem informować zleceniodawców
Pracuję na podstawie kilku umów-zleceń. Wynagrodzenie z każdej z nich nie przekracza 1000 zł brutto. Aby opłacić składki od minimalnego wynagrodzenia, muszę w nowym roku ozusować dwie umowy. Czy powinnam poinformować pozostałych zleceniodawców, że składki będą opłacane od kontraktów z innymi firmami?
TAK
W wyniku nowelizacji wprowadzono do art. 34 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ust. 6. Zgodnie z jego ostatnim zdaniem, „jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek”. Z przepisu tego wynika obowiązek zleceniobiorcy do zawiadamiania zleceniodawcy, czyli płatnika składek o osiąganych przychodach. Dopóki zleceniodawca nie otrzyma dokumentów, z których będzie bez żadnych wątpliwości wynikało, że odprowadzane są obowiązkowe składki na ZUS z innej umowy lub umów (do wysokości minimalnego wynagrodzenia), powinien je opłacać. Jednak w praktyce będą zdarzać się pomyłki zleceniobiorców lub przypadki nieinformowania zleceniodawców o tym, że jedna z umów rozwiąże się albo wynagrodzenie nie zostanie wypłacone, co będzie oznaczało obowiązek zapłaty składek od innego kontraktu. Wtedy składki ZUS nie zostaną prawidłowo odprowadzone i powstaną zaległości. Do takiej sytuacji odnosi się także ust. 6 art. 34 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przewiduje on, że na wniosek płatnika składek (czyli zleceniodawcy) ZUS będzie badał prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących kilka zleceń. Jeżeli po sprawdzeniu wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, poinformuje o tym niezwłocznie płatnika składek oraz zleceniobiorcę (za pośrednictwem płatnika składek). Wówczas zakład będzie mógł zażądać spłaty zaległości wraz z odsetkami od płatnika składek (zleceniodawcy). Dopiero później będzie mogło dojść do rozliczeń między nim a zleceniobiorcą, gdyż to ze środków zleceniobiorcy pokrywa się niedopłatę składek zarówno finansowanych przez wykonawcę zlecenia, jak i przez płatnika składek wraz z odsetkami. Podsumowując, zleceniobiorca musi koniecznie zawiadomić zleceniodawców o przychodzie uzyskiwanym przez niego z innych zleceń. Tym bardziej że to on poniesie konsekwencje błędu takiej informacji.
5. Czy konieczne będą składki od działalności
Jestem zatrudniony na podstawie umowy-zlecenia. Jednocześnie dorabiam, prowadząc działalność gospodarczą. Czy jeżeli kwota zlecenia jest niższa niż minimalna pensja pracownicza, trzeba zapłacić składki od prowadzonego biznesu?
TAK
Przy czym składki trzeba będzie zapłacić, jeżeli honorarium za zlecenie będzie nawet wyższe niż pensja minimalna. Reguła ta nie zmieniła się po nowelizacji. Zawiera ją art. 9 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis został wprawdzie znowelizowany, ale zmiana dotyczy jedynie przedsiębiorców płacących składki na preferencyjnych zasadach, czyli rozpoczynających działalność. Natomiast wobec pozostałych osób prowadzących działalność utrzymano dotychczasową zasadę. Zgodnie zatem z art. 9 ust. 2 a zleceniobiorca prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Jest to 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok. W 2015 r. wynosi 2375,40 zł. Innymi słowy, niskie honorarium za zlecenie oznacza obowiązkowe składki z tytułu prowadzenia biznesu, natomiast oskładkowanie zlecenia jest wówczas dobrowolne, na wniosek wykonawcy. Zlecenie może zostać wybrane jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń tylko wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest równa co najmniej minimalnej podstawie z działalności.
Uwaga! Zbieg tytułów do ubezpieczeń z biznesu i zlecenia wystąpi jedynie wówczas, gdy na podstawie zlecenia będzie wykonywana inna praca niż podejmowana w ramach działalności gospodarczej. Jeśli jest taka sama, składki ZUS odprowadza się jedynie od prowadzonej działalności.
6. Czy wszystkie przychody zostaną oskładkowane
Pracuję obecnie na dwóch śmieciówkach. Zarabiam ok. 1000 zł na rękę miesięcznie z każdej. W nowym roku zamierzam rozpocząć dodatkowo działalność gospodarczą w innej branży niż dotychczasowe zlecenia. Czy będę płacić składki ZUS zarówno od zlecenia, jak i biznesu?
TAK
Zmiana ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych będzie dotyczyć osób rozpoczynających działalność. Osoby te są uprawnione do odprowadzenia przez 24 miesiące składek ZUS od niewielkiej podstawy wymiaru. Wynosi ona 30 proc. minimalnego wynagrodzenia pracownika. Nowelizacja przewiduje, że ww. ubezpieczeni wykonujący jednocześnie zlecenie będą podlegali obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów. Oznacza to konieczność odprowadzania składek zarówno od biznesu, jak i od zlecenia. Jeżeli zaś początkujący przedsiębiorca będzie równocześnie wykonywał kilka zleceń, to kontrakty te będą oskładkowane zgodnie z nową zasadą, która zakłada kumulację zleceń, a więc opłacanie składek od przychodów odpowiadających płacy minimalnej. Ustalając przychody, od których będą odprowadzane obowiązkowe składki, trzeba będzie brać pod uwagę zarówno zlecenia, jak i działalność gospodarczą. Minimalna płaca w 2016 r. wyniesie 1850 zł, a minimalna podstawa preferencyjnego ZUS 30 proc. z 1850 zł = 555 zł. Zatem przedsiębiorca, który jednocześnie pracuje na zleceniach, będzie musiał odprowadzić składki od zleceń do wysokości 1850 zł – 550 zł = 1295 zł.
7. Czy pracownik zapłaci składki od zlecenia
Jestem zatrudniona od stycznia 2014 r. na umowę o pracę na czas nieokreślony. Dodatkowo od września 2015 r. wykonuję pracę na umowę-zlecenie. Jako pracownik zarabiam 2000 zł na rękę, ze zlecenia mam 700 zł na czysto. Czy od tej umowy trzeba będzie odprowadzać składki w 2016 r., skoro mam umowę o pracę?
NIE
W takiej sytuacji od umowy-zlecenia nie trzeba będzie odprowadzać składek w nowym roku. Nie ma znaczenia, że zlecenie opiewa na kwotę niższą niż minimalna pensja. Istotne jest natomiast to, że wynagrodzenie z umowy o pracę ją przekracza. Mamy bowiem do czynienia nie ze zbiegiem kilku zleceń, ale stosunku pracy i zlecenia, a tu zasady po nowelizacji się nie zmieniają.
Jeżeli pracownik, który ze stosunku pracy otrzymuje co najmniej wynagrodzenie minimalne, podpisze umowę-zlecenie, wówczas składki emerytalno-rentowe ze zlecenia są dobrowolne, a zdrowotne obowiązkowe. Natomiast składki na ubezpieczenie chorobowe w ogóle nie są przewidziane dla osób dobrowolnie płacących składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Podobnie pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu, o ile ma zagwarantowane co najmniej wynagrodzenie minimalne, nie ma obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu z innych tytułów niż umowa o pracę. Z kolei wtedy, gdy pracownik ma co najmniej dwie umowy o pracę i oprócz tego zlecenie, sumuje się pracownicze podstawy wymiaru składek, czyli pensje. Jeżeli suma jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie, oskładkowanie zlecenia jest dobrowolne. Natomiast gdy przychody ze stosunku pracy są niższe od minimalnego wynagrodzenia i równocześnie pracownik dorabia na zleceniu, wówczas musi oprócz składek z umowy o pracę opłacić także składki za zlecenie na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Dobrowolne dla zleceniobiorcy jest tylko ubezpieczenie chorobowe. Należy przy tym podkreślić, że w związku z gwarancją pensji minimalnej dla osób na pełnym etacie, z wyjątkiem rozpoczynających pracę, pobieranie uposażenia niższego niż minimalne będzie dotyczyć niepełnoetatowców.
8. Czy można zamienić zlecenie na umowę o dzieło
W wyniku nowelizacji firma, podpisując zlecenie, nie będzie miała pewności, czy odprowadzać składki na ZUS, czy nie. Oświadczenie zleceniobiorcy o posiadaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych może bowiem zawierać błędy. Z tego względu postanowiono o przejściu na umowy o dzieło. Czy jest to możliwe w każdym przypadku?
NIE
Umowa o dzieło (art. 627 k.c.) to umowa o pewien określony rezultat pracy. W jej przypadku niezbędne jest zatem, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, który jest z góry określony, ma samoistny byt, jest pewny i osiągalny. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat przyniosą, jest natomiast cechą charakterystyczną dla umów-zleceń. W odróżnieniu od umowy o dzieło przyjmujący zamówienie w umowie-zleceniu (umowie o świadczenie usług) nie bierze więc na siebie ryzyka pomyślnego wyniku (rezultatu) spełnianej czynności, a jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania.
Rezultatem umowy o dzieło nie może być czynność, a jedynie jej wynik, dzieło bowiem musi istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (wyrok SA w Lublinie z 6 sierpnia 2014 r., sygn. akt III AUa 474/14). Przy umowie-zleceniu rezultat nie jest elementem koniecznym, natomiast zasadą jest obowiązek osobistego spełnienia świadczenia przez zleceniobiorcę, z uwagi na osobiste zaufanie między stronami.
Nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła. Nie musi ono wprawdzie być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, jednak powinno posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy, umożliwiające zbadanie, czy zostało wykonane prawidłowo i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego (wyrok SA w Gdańsku z 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1651/12).
Niestety, określony rezultat zawsze jest wynikiem przeprowadzenia określonych czynności. Utrudnia to ocenę, czy należy zawrzeć umowę o dzieło, czy zlecenie. Trzeba zawsze rozważać, co jest pierwszoplanowym celem danego kontraktu – czynności czy rezultat. Celem umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego rezultatu, a nie czynność, która przy zachowaniu należytej staranności ma do niego doprowadzić (wyrok SA w Poznaniu z 6 września 2012 r., sygn. akt III AUa 330/12). Natomiast celem umowy-zlecenia (o świadczenie usług) jest wykonywanie określonych czynności, które mogą, ale też nie muszą zmierzać do osiągnięcia założonego rezultatu (wyrok SA w Lublinie z 6 sierpnia 2014 r., sygn. akt III AUa 474/14). Szereg powtarzalnych czynności, nawet gdy prowadzi do wymiernego efektu, nie może być rozumiany jako jednorazowy rezultat i kwalifikowany jako realizacja umowy o dzieło. Jej przedmiotem nie może być bowiem osiąganie kolejnych, bieżąco wyznaczanych rezultatów (wyrok SA w Gdańsku z 18 maja 2015 r., sygn. akt III AUa 2154/14). Poniżej przypadki, w których sądy uznały, że zawarte kontrakty są umowami-zleceniami, a nie umowami o dzieło: rozładowanie i załadowanie towaru, układanie wykładziny przez wskazany czas, powtarzalne tłumaczenia rodzajowych (branżowych) dokumentów niewykraczające poza zwykłe czynności translatorskie, prowadzenie rachunkowości i wykonywanie czynności dla niej właściwych, przycięcie krzewów.
9. Czy pracodawca może płacić z opóźnieniem za zlecenie
Jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Jednocześnie dorabiam na podstawie umów-zleceń, a czasami umów o dzieło z własnym pracodawcą. Księgowa oświadczyła, że z uwagi na nowelizację w nowym roku firma będzie płacić za dorabianie z opóźnieniem. Czy jest to zgodne z nowymi przepisami?
NIE
Przede wszystkim żadna zmiana w przepisach ubezpieczeniowych nie może wpłynąć na datę wypłaty honorarium z tytułu umów cywilnoprawnych lub pensji pracowniczych. Za opóźnienia wobec ustaleń zawartych w umowach-zleceniach lub umowach o dzieło wykonawca ma prawo domagać się odsetek. Jednak w praktyce zatrudnieni odstępują od tego uprawnienia w trosce o przyszłe zlecenia. Trzeba przy tym podkreślić, że nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wejdzie w życie od nowego roku, nie wprowadza żadnych zmian w oskładkowaniu umów cywilnoprawnych zawieranych z własnym pracownikiem. Nadal będą od nich odprowadzane składki tak jak od umów o pracę. Oznacza to, że przychód z umowy-zlecenia albo z umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą należy doliczyć do przychodu pracownika z tytułu umowy o pracę. Tak ustalona kwota stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zatrudnionego. Jeżeli w nowym roku firma będzie miała problemy z terminową wypłatą pensji lub honorarium i wypłaci je następnie z odsetkami, to odsetki te są zwolnione z podatku dochodowego i nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Składki ZUS od zaległej pensji i honorarium zostaną naliczone i opłacone dopiero w momencie ich faktycznej wypłaty, podstawy wymiaru składek nie stanowi wynagrodzenia należne, ale niewypłacone.
10. Czy zapłacę podwójne składki do ZUS
W grudniu zawarłem umowę-zlecenie. Należność z niej zostanie wypłacona w styczniu. W tym samym miesiącu inna firma zatrudni mnie już na podstawie umowy o pracę. Wynagrodzenie otrzymam także w styczniu. Czy składki ZUS będą opłacone z obu umów?
TAK
Nowelizacja nie wprowadziła żadnych zmian w przepisach odnoszących się do sytuacji czytelnika. Honorarium z grudniowej umowy-zlecenia zostanie wypłacone w tym samym miesiącu, w którym otrzyma on wynagrodzenie za pracę, czyli w styczniu. Należy oddzielić ustalenie tytułu do ubezpieczeń społecznych od ustalenia podstawy wymiaru i naliczenia składek. Nie można przyjąć, że oskładkowanie zlecenia będzie jedynie dobrowolne, gdyż honorarium zostanie wypłacone w tym samym miesiącu co pensja z umowy o pracę. Należy bowiem oceniać tytuł do ubezpieczeń społecznych w danym miesiącu niezależnie od terminu rozliczenia, które wpłynie jedynie na moment opłacenia składek. Oznacza to, że w styczniu jedynym tytułem do ubezpieczenia będzie umowa o pracę, natomiast zlecenie nie stanowi w tym miesiącu żadnego tytułu. Z kolei same składki na ubezpieczenia muszą zostać opłacone od faktycznie wypłaconego w styczniu wynagrodzenia za pracę oraz honorarium. Obie firmy będą musiały rozliczyć składki i wykazać je w dokumentach rozliczeniowych składanych w ZUS za styczeń. Podstawą wymiaru składek jest bowiem przychód.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 4 ust. 9n ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, chodzi o przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia, z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy, a także przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania. Z kolei ustawa podatkowa za przychód uznaje otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Istotne znaczenie ma więc dzień, w którym wypłacono honorarium lub wynagrodzenie.
11. Czy składki będą odprowadzane według nowych zasad
We wrześniu urodziłam dziecko i obecnie przebywam na urlopie macierzyńskim. W nowym roku rozpocznę urlop rodzicielski. Jednocześnie będę wykonywać umowę-zlecenie dla dotychczasowego pracodawcy za 1000 zł na rękę. Czy kontrakt ten będzie oskładkowany na nowych zasadach?
NIE
Nowelizacja nie wprowadza żadnych zmian w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym przez pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich, rodzicielskich i wychowawczych. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że w czasie urlopu macierzyńskiego i pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Nie jest objęty natomiast ubezpieczeniem chorobowym, wypadkowym i zdrowotnym. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygasa bowiem prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Podstawą wymiaru składek emerytalnej i rentowej jest kwota zasiłku brutto (przed pobraniem zaliczki na podatek). Osoba, która oprócz pobierania zasiłku macierzyńskiego posiada jeszcze inny tytuł do ubezpieczeń, np. zlecenie, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów. Taką zasadę przewidziano w art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten nie został znowelizowany. Nie ma przy tym znaczenia, czy zlecenie jest wykonywane na rzecz pracodawcy, który udzielił urlopu macierzyńskiego bądź rodzicielskiego, czy na rzecz innej firmy. Przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oznacza także składkę na ubezpieczenie wypadkowe. Obowiązkowa będzie składka zdrowotna. Natomiast rodzic zleceniobiorca nie będzie mógł przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Gdyby czytelniczka zdecydowała się na zawarcie umowy o dzieło, to nie wywoła ona żadnych skutków w zakresie składek ubezpieczeniowych ani zdrowotnych.
12. Czy emerytów też dotyczą zmiany
Jestem emerytem. Dorabiam na podstawie dwóch umów-zleceń na kwotę 1000 zł brutto każda. Do tej pory opłacałem składki ZUS jedynie od jednej umowy. Czy to się zmieni po nowelizacji?
TAK
Emeryci i renciści, którzy dorabiają na podstawie umów-zleceń, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy. Jednocześnie z art. 9 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że do osób tych znajdą zastosowanie nowe przepisy dotyczące obowiązkowych składek od zleceń aż do osiągnięcia płacy minimalnej. Oznacza to, że po nowelizacji składki na ubezpieczenie społeczne czytelnika zostaną opłacone od obu umów-zleceń. Jednakże, podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych zleceniobiorców, powstaje wątpliwość, którą będzie musiał wyjaśnić ZUS. Wynagrodzenie minimalne w 2016 r. wyniesie 1850 zł brutto. Powstaje więc pytanie, czy należy odprowadzić składki od obu umów (czyli razem od 2000 zł) czy jedynie od kwoty minimalnego wynagrodzenia (czyli od 1850 zł).
13. Czy wszystkie umowy zostaną oskładkowane
Jako emeryt dorabiam w trzech miejscach. W jednym mam umowę o pracę na część etatu. Otrzymuję 800 zł brutto. W drugim i trzecim są to zlecenia na kwotę 1000 zł. Obecnie oskładkowana jest jedynie umowa o pracę, a od zleceń opłacam składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Czy od nowego roku składka na ZUS będzie płacona także od zleceń?
TAK
Jednak sprawa ta budzi wątpliwości. Obecnie, jeżeli emeryt lub rencista jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to zawarcie umowy-zlecenia nie łączy się z jej oskładkowaniem nawet wtedy, gdy w ramach stosunku pracy zarabia mniej niż wynosi wynagrodzenie minimalne. W nowym roku nadal będzie obowiązywał art. 9 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl tego przepisu zleceniobiorca mający ustalone prawo do emerytury lub renty podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostaje w stosunku pracy. A zatem zawarcie umowy o pracę nawet na część etatu zwalnia z oskładkowania zleceń zawartych z innymi podmiotami. Jednak z przepisu wynika, że do takich zleceniobiorców należy stosować od 1 stycznia 2016 r. przepis art. 9 ust, 2 c ww. ustawy. Przewiduje on, że zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od płacy minimalnej, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tych innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Powyższe oznacza, że budzą wątpliwości zasady podlegania ubezpieczeniom przez emeryta lub rencistę, który jest zleceniobiorcą i jednocześnie pracuje w ramach stosunku pracy w innej firmie, gdzie otrzymuje wynagrodzenie niższe niż minimalne.
14. Czy na każde szkolenie można podpisać umowę o dzieło
Jestem kadrową. Do tej pory zawieraliśmy z behapowcem szkolącym pracowników umowy o dzieło. Takie same kontrakty podpisywaliśmy z innymi osobami, które prowadziły wykłady szkoleniowe dla pracowników. Mam jednak wątpliwości, czy każdy wykład bądź szkolenie można powierzyć na podstawie umowy o dzieło?
NIE
Jeżeli dzieło ma charakter niematerialny, jak w przypadku wykładów, trudno jest ocenić, czy przedmiotem umowy są czynności i trzeba zawierać zlecenie, czy rezultat – a więc można skorzystać z umowy o dzieło. W wielu przypadkach podobne umowy będą raz kwalifikowane jako umowy-zlecenia, a innym razem – jak umowy o dzieło. W wyroku z 27 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II UK 26/13), SN stwierdził, że „umowa o przeprowadzenie cyklu wykładów dla studentów może zostać różnie zakwalifikowana. Przykładowo, jeżeli realizowane wykłady mają charakter twórczy, tj. uzależniony od osoby autora, mogą być realizowane na podstawie umowy o dzieło. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może kwestionować umowy o dzieło, której rezultatem jest wygłoszenie specjalistycznego wykładu dla studentów”. Także w innych wyrokach Sąd Najwyższy przyjmuje, że wykład o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, spełniającym kryteria twórczego i indywidualnego utworu naukowego, jest przedmiotem prawa autorskiego (uchwała Sądu Najwyższego z 14 lutego 2012 r., sygn. akt III UZP 4/11, OSNP 2012 nr 15–16, poz. 198, wyroki Sądu Najwyższego: z 3 lipca 2007 r., II CSK 207/07, LEX nr 527097; z 28 listopada 2006 r., IV CSK 203/06, LEX nr 369175; z 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05, OSNC 2006 nr 11, poz. 186). Natomiast w wyroku z 18 kwietnia 2012 r. przyjęto, że umowy o przeprowadzenie pełnego szkolenia określonej liczby kandydatów na kierowców polegają na wykonaniu zobowiązania do starannego przeprowadzenia wszystkich czynności niezbędnych do dopuszczenia uczestnika kursu do egzaminu państwowego, bez przyjęcia odpowiedzialności za rezultat, więc przedmiot takich umów odpowiada w pełni umowom o świadczenie usług, o których mowa w art. 750 k.c. Podobnie w wyroku z 4 lipca 2013 r. (sygn. akt II UK 402/12) SN uznał, że dodatkowe zatrudnienie w prywatnej szkole powinno odbywać się na oskładkowanej ZUS umowie-zleceniu a nie na umowie o dzieło. Tendencja ta utrzymuje się w najnowszych wyrokach. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 25 czerwca 2014 r. (sygn. akt III AUa 2076/13) uznał, że jeśli przedmiotem umowy było przeprowadzenie wykładów, nie można uznać, że treścią umowy było osiągnięcie rezultatu lub też pomyślnego wyniku podejmowanych czynności, bo przy tego rodzaju usługach nie jest to możliwe. Przyjmujący zamówienie zobowiązywał się jedynie do starannego przeprowadzenia wszystkich czynności niezbędnych do przeprowadzenia wykładów, nie przyjmując na siebie odpowiedzialności za ich rezultat. Przygotowanie zaś konspektu nie miało na celu stworzenia pewnego dzieła, ale stanowiło czynność przygotowawczą. Nie można więc było powierzyć wykładu na podstawie umowy o dzieło, lecz zlecenia.
15. Czy zapłacę więcej na ZUS
Zajmuję się wychowywaniem dzieci i nie pracuję zawodowo. Jednakże co jakiś czas wykonuję umowy-zlecenia, za które otrzymuję kwoty nieprzekraczające 200 zł. Czy ich oskładkowanie zmieni się w 2016 r.?
TAK
Jeśli chodzi o zlecenia na kwotę nieprzekraczającą 200 zł, to z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych nie różnią się one od innych zleceń. Oznacza to, że stosuje się do nich takie same przepisy ustaw ubezpieczeniowych. Zatem będą one podlegać zmienionym zasadom ozusowania zleceń. W razie kilku takich zleceń w miesiącu składki ZUS będą potrącane od kilku umów, aż do łącznej wartości równej minimalnemu wynagrodzeniu lub wyższej. Nie zmieniają się natomiast reguły podatkowego rozliczania drobnych zleceń. Nadal więc umowa-zlecenie zawarta z osobą niebędącą pracownikiem zleceniodawcy na kwotę nieprzekraczającą 200 zł będzie podlegać zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu w wysokości 18 proc. Należy przy tym podkreślić, że zasada ta odnosi się tylko do takich umów, które opiewają na kwotę 200 zł lub mniejszą. Nie dotyczy więc przypadków, gdy honorarium za zlecenie nie jest określone poprzez wskazanie określonej kwoty, lecz np. godzinowo. Nie znajduje także zastosowania, gdy na podstawie jednej umowy kilkakrotnie wypłaca się wynagrodzenie w kwocie nieprzekraczającej 200 zł, np. w razie zawarcia zlecenia na okres 12 miesięcy, płatnego miesięcznie po 200 zł.
16. Czy zlecenie zostanie ozusowane
Od stycznia będę pracować na podstawie umowy o pracę w nowej firmie. Jednocześnie z inną podpiszę umowę-zlecenie. Pensję pracowniczą otrzymam 20 lutego. W styczniu rozliczą mi zlecenie i to będą jedyne pieniądze, jakie otrzymam w tym miesiącu. Czy odprowadzą od nich składki na ubezpieczenie społeczne?
NIE
Chyba że dobrowolnie, na wniosek czytelnika. Natomiast zawarta umowa-zlecenie nie będzie obowiązkowo podlegać ozusowaniu. W styczniu tytułem do ubezpieczenia społecznego jest także umowa o pracę, a w razie zbiegu umowy o pracę z wynagrodzeniem co najmniej minimalnym i zlecenia, składki od zlecenia są nieobowiązkowe. Zbieg zlecenia i stosunku pracy należy rozpatrywać pod kątem obowiązku podlegania ubezpieczeniom niezależnie od terminu wypłaty pensji. Składki od umowy o pracę zostaną odprowadzone w lutym. Przychód ze stosunku pracy rozlicza się bowiem w ZUS dopiero w miesiącu, w którym został faktycznie wypłacony lub pozostawiony do dyspozycji pracownika.
17. Czy dorabiający student nie będzie płacił składki
Mam 24 lata i jestem studentką. Pracuję dorywczo na umowach-zleceniach. Czy w 2016 r. będę nadal zwolniona ze składek ZUS od takich umów?
TAK
Uczniowie i studenci, którzy nie przekroczyli 26. roku życia, są wyłączeni z ubezpieczeń, jeżeli pracują na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Natomiast wykonywanie umowy o pracę rodzi taki obowiązek.
W 2016 r. nie są przewidywane zmiany w tym zakresie. Od umowy-zlecenia, jaką zawarła czytelniczka, będzie odprowadzany wyłącznie podatek dochodowy do urzędu skarbowego. Z kolei ubezpieczenie zdrowotne opłaci uczelnia. Za ucznia uznaje się daną osobę do 31 sierpnia. Termin ten ulega przedłużeniu do 30 września wobec osoby, która dostała się na studia i potwierdzi ten fakt zaświadczeniem wystawionym przez uczelnię. Z kolei status studenta posiada się do momentu ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów. Dniem ukończenia studiów jest: złożenie przez studenta egzaminu dyplomowego, dla studentów kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii zaliczenie ostatniego, wymaganego planem studiów egzaminu, a studentów farmacji zaliczenie ostatniej przewidzianej w planach studiów praktyki. Osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października ostatniego roku. Jeśli więc licencjat nie podejmie dalsze nauki bezpośrednio po ukończeniu studiów I stopnia, powstanie obowiązek składkowy. Z kolei do liczenia wieku studenta stosuje się art. 112 kodeksu cywilnego. Urodzony 14 grudnia 1989 r. ukończy 26 lat 14 grudnia 2015 r. i od tego dnia będzie podlegał ubezpieczeniom z tytułu umowy-zlecenia. Status studenta nie przysługuje doktorantom ani uczestnikom studiów podyplomowych.
Jeśli umowę-zlecenie zawrą: student i firma, która już go zatrudnia na podstawie umowy o pracę, przychód ze zlecenia dla celów ubezpieczeniowych należy potraktować jak uzyskany ze stosunku pracy.
18. Czy muszę zliczać wszystkie umowy w miesiącu
Pracuję na kilku zleceniach. Niektóre z nich opiewają na niskie kwoty. Różne są także terminy ich rozliczeń, nie zawsze w miesiącu ich obowiązywania, niekiedy dwa tygodnie po wygaśnięciu umowy. Zdarza się też, że klient zwleka z rozliczeniem kilka tygodni. Od nowego roku muszę zgłaszać zleceniodawcom, czy zostały już opłacone składki od zleceń do wysokości minimalnego wynagrodzenia. Czy mam podliczać wszystkie umowy obowiązujące w danym miesiącu?
NIE
Opłacanie składek ze zleceń do minimalnego wynagrodzenia przewiduje nowy art. 9 ust. 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tym przepisem, zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od płacy minimalnej, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tych innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Zasada kumulacji odnosi się do podstawy wymiaru składki, którą stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z przychodem mamy z kolei do czynienia dopiero w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji zleceniobiorcy honorarium. Oznacza to, że przy obliczaniu honorariów ze zleceń w celu realizacji obowiązku kumulacji do minimalnego wynagrodzenia bierze się pod uwagę należności wypłacone w danym miesiącu, a nie przesunięte z różnych względów na następny.
19. Czy wszelkie świadczenia będą wliczane do podstawy
Jestem ochroniarzem. Pracuję na podstawie zlecenia. Oprócz wynagrodzenia dostaję służbowy ubiór, ciepłe napoje. Ponadto firma finansuje koszt badań lekarskich. Czy wartość świadczeń niematerialnych ma być wliczana w nowym roku w całości do podstawy wymiaru składek do ZUS ?
NIE
Do podstawy oskładkowania wlicza się zasadniczo wynagrodzenie pracownika (zleceniobiorcy) i wartość świadczenia niepieniężnego. Jednak nie każdego. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewiduje w tym zakresie wyjątki. Nie podlegają mu wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór oraz wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł. W przypadku czytelnika składki będą płacone tylko od jednego świadczenia niematerialnego – wartości badania lekarskiego.
20. Czy wspólnik spółki zapłaci składki od zlecenia
Jestem wspólnikiem spółki cywilnej. Zamierzam w styczniu podpisać zlecenie niezwiązane z jej działalnością. Czy będę musiał zapłacić składki od zlecenia?
NIE
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnicy spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, komandytowej i partnerskiej rozliczają się z ZUS jak przedsiębiorcy, tj. osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Jeśli więc czytelnik podpisze umowę-zlecenie, dojdzie do zbiegu jak w przypadku prowadzenia działalność gospodarczej i zlecenia. Honorarium za zlecenie niższe niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia oznacza obowiązkowe składki z tytułu prowadzenia biznesu. Składki od zlecenia mogą być odprowadzane dobrowolnie, na wniosek wykonawcy. Natomiast, jeżeli umowa-zlecenie będzie opiewać na kwotę w wysokości co najmniej 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czytelnik będzie mógł wybrać między oskładkowaniem członkostwa w spółce a umową cywilną.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1831).