Każdy wypadek przy pracy to dla pracodawcy nie lada problem. Niejednokrotnie bowiem wiąże się i ze stratą czasu pracy (nie tylko poszkodowanego pracownika), i ze stratami materialnymi (np. uszkodzeniem maszyny, wstrzymaniem produkcji). Straty te są przeważnie zwielokrotnione, w sytuacji gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi ulegnie więcej niż jeden pracownik.
Dobrze pokazał to przykład zdarzenia, jakie miało miejsce w połowie maja, gdy w jednym ze śląskich zakładów gospodarowania odpadami doszło do zatrucia prawie 40 pracowników. Jak wskazują statystyki Państwowej Inspekcji Pracy, w ostatnich latach dochodzi średnio do ponad 200 takich zdarzeń rocznie (źródło: www.pip.gov.pl).
Poniżej wskazujemy, czy i jakie dodatkowe obowiązki ma pracodawca, u którego dojdzie do zbiorowego wypadku przy pracy.
Krok 1. Udzielenie pierwszej pomocy
Zacznijmy od tego, że za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
● podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
● podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
● w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Jeśli takie zdarzenie wystąpi, pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości.
Krok 2. Powołanie zespołu powypadkowego
Pracodawca jest też obowiązany powołać zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy). Zespół ten ma za zadanie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz sporządzić – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania o nim zawiadomienia – wymaganej przepisami dokumentacji powypadkowej. Procedura ta się nieco komplikuje, gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi ulegną co najmniej dwie osoby, wówczas mamy bowiem do czynienia ze zbiorowym wypadkiem przy pracy. W takim przypadku oprócz podjęcia podstawowych, niezbędnych działań, takich jak zabezpieczenie miejsca wypadku tak, aby wykluczyć:
● dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
● uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
● dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności,
pracodawca jest również zobowiązany do niezwłocznego zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora.
Można to zrobić telefonicznie, w każdym okręgowym inspektoracie pracy prowadzone są bowiem całodobowe dyżury. Numery telefonów znajdują się na stronach internetowych inspekcji (www.pip.gov.pl). Co ważne, niedopełnienie powyższego obowiązku stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny od 1000 zł do nawet 30 000 zł.
Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku pracodawca może wydać jedynie w porozumieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem i to tylko wówczas, gdy zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia innemu grożącemu niebezpieczeństwu.
Krok 3. Ustalenie okoliczności
Realizując procedurę powypadkową, powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy powinien niezwłocznie – a więc tak szybko, jak to możliwe – po otrzymaniu wiadomości o zdarzeniu przystąpić do ustalenia jego okoliczności i przyczyn, a w szczególności:
● dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie zdarzenia,
● sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku, jeżeli jest to konieczne,
● wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
● zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,
● zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
● zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
● dokonać prawnej kwalifikacji zdarzenia,
● określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Ponadto zespół powypadkowy powinien także wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie (policję lub prokuraturę), jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione. Jeżeli wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy powinien wykorzystać ustalenia powołanego zespołu specjalistów.
Krok 4. Sporządzenie protokołu
Zwieńczeniem pracy zespołu powypadkowego powinien być protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, którego wzór określa rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 227, poz. 2298). Protokół ten w przypadku zbiorowego wypadku przy pracy należy sporządzić oddzielnie dla każdego z poszkodowanych. Z treścią należy zapoznać każdego z poszkodowanych, każdy z nich ma bowiem prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanych. Poszkodowani mają również prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.
Po zatwierdzeniu powyższych protokołów – na co zgodnie z procedurą pracodawca ma 5 dni od dnia ich sporządzenia – należy niezwłocznie przekazać ich kopie poszkodowanym pracownikom oraz właściwemu inspektorowi pracy.
Co ważne, inspektor pracy w przypadku stwierdzenia, że ustalenia protokołu powypadkowego naruszają uprawnienia pracownika lub też zawierają nieprawidłowe wnioski profilaktyczne, uprawniony jest do zwrócenia go pracodawcy wraz z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku.
Krok 5. Dokonanie wpisu w rejestrze
Naturalnie, tak jak w przypadku indywidualnego wypadku przy pracy, w razie zdarzenia zbiorowego pracodawca jest obowiązany dokonać stosownych wpisów w rejestrze wypadków przy pracy (oddzielnych dla każdego protokołu) oraz sporządzić statystyczne karty wypadku przy pracy i przekazać je za pośrednictwem portalu sprawozdawczego do Głównego Urzędu Statystycznego.
Krok 6. Wypłata świadczeń
Poszkodowanym w zbiorowym wypadku przy pracy pracownikom nie przysługują żadne szczególne, dodatkowe przywileje. Mają oni prawo do takich samych świadczeń odszkodowawczych, jak w przypadku wypadków indywidualnych, a więc do:
1) zasiłku chorobowego za czas niezdolności do pracy, 2) świadczenia rehabilitacyjnego, 3) zasiłku wyrównawczego, 4) jednorazowego odszkodowania, 5) renty z tytułu niezdolności do pracy, 6) renty szkoleniowej, 7) dodatku pielęgnacyjnego, 8) pokrycia kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.
Powyższe świadczenia wypłacane są co do zasady przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jednak niezależnie od nich pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych. Co ważne, ewentualna wina pracodawcy w zaistnieniu wypadku dla odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, o której mowa powyżej, nie ma żadnego znaczenia.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1, art. 6 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Art. 234 par. 1, art. 234 par. 2, art. 2371 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870).
