Dyrektor szkoły obniżył nauczycielce mianowanej wymiar obowiązkowych zajęć do 16/18 etatu. Ta wyraziła zgodę. Czy w razie konieczności zastąpienia nieobecnej osoby (w nowym roku szkolnym) szef palcówki będzie mógł jej powierzyć godziny ponadwymiarowe?

Nie będzie możliwe powierzenie godzin ponadwymiarowych tej nauczycielce. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z 28 sierpnia 2013 r. (sygn. akt V Pa 41/13, www.orzeczenia.ms.gov.pl), brak jest możliwości obciążania nauczyciela mianowanego zatrudnionego w niepełnym wymiarze zajęć godzinami ponadwymiarowymi. W ocenie tego sądu obniżenie wymiaru zajęć, a następnie zobowiązanie nauczyciela do świadczenia pracy w godzinach ponadwymiarowych, pozostaje w sprzeczności z samą istotą instytucji godzin ponadwymiarowych określonej w art. 35 Karty nauczyciela (dalej: KN). Przepis ten reguluje kwestię pracy nauczycieli mianowanych w godzinach ponadwymiarowych.

Artykuł 35 ust. 1 KN mówi, że w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy zgodnie z posiadaną specjalnością w godzinach ponadwymiarowych, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych (art. 35 ust. 2 KN).
Białostocki Sąd Okręgowy podkreślił, że instytucja godzin ponadwymiarowych ma charakter szczególny i wyjątkowy. Ustawodawca wyraźnie zaznaczył, że zobowiązanie nauczyciela do pracy w godzinach ponadwymiarowych może nastąpić w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania. Ponadto z art. 35 ust. 2 KN wynika, że godzina ponadwymiarowa jest to godzina przydzielona nauczycielowi powyżej obowiązkowego wymiaru godzin, który zgodnie z art. 42 ust. 3 KN wynosi 18 godzin. Jeżeli natomiast wymieniony obowiązkowy wymiar jest niższy niż ten, który jest wymieniony w tym przepisie, to wówczas przydzielenie godzin ponadwymiarowych nie jest możliwe.
Białostocki Sąd Okręgowy stwierdził, że wprawdzie regulacje KN nie zawierają wyraźnego zakazu obciążania nauczycieli mianowanych, zatrudnionych w niepełnym wymiarze zajęć, godzinami ponadwymiarowymi, to jednak w ocenie sądu uznać należy, iż tego rodzaju działania byłyby sprzeczne z intencjami ustawodawcy. Zdaniem sądu mogłoby to również prowadzić do pewnych nadużyć ze strony kierownictwa placówek oświatowych i sytuacji, w których wymiar pracy nauczyciela mianowanego byłby obniżany, a następnie nauczycielowi byłyby przydzielane godziny ponadwymiarowe, co niewątpliwie powodowałoby realne obniżenie wysokości wynagrodzenia nauczyciela, mimo że i tak świadczyłby pracę w wyższym wymiarze.
Podstawa prawna
Art. 35 i art. 42 ust. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).