Spełnienie wymogów przy rekrutacji do pracy w korpusie służby cywilnej nie oznacza ich utrzymania w przyszłości.
Aby uświadomić sobie znaczenie zwiększonych wymagań wobec pracowników korpusu służby cywilnej, należy przywołać treść art. 1 ustawy o służbie cywilnej, (Dz.U. z 2008 r. nr 227, poz. 1505 ze zm.). Służba ta została ustanowiona w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. Oczywiste jest więc, że odpowiedni wizerunek państwa i władzy publicznej wymaga, aby osoby realizujące zadania służby cywilne legitymowały się najwyższymi standardami etycznymi, moralnymi i zawodowymi.
Zamknięty katalog
Wymagania podstawowe zwane też rygorami selekcyjnymi zostały uregulowane w art. 4 ustawy o służbie cywilnej (dalej USC). Są one wspólne zarówno dla urzędników, jak i dla pracowników służby cywilnej. Zgodnie z tym przepisem w służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
● jest obywatelem polskim,
● korzysta z pełni praw publicznych;
● nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo;
● ma kwalifikacje wymagane na dane stanowisko pracy;
● cieszy się nieposzlakowaną opinią.
Przy czym przepis ten nie zawiera odesłania do innych norm czy aktów prawnych. Należy więc przyjąć, że wyliczone wymogi mają charakter zupełny i kompletny.
Wymagania niezbędne, jakimi muszą się legitymować członkowie korpusu służby cywilnej, powinny być spełnione już na etapie naboru na wolne stanowisko. Ich brak powoduje, że kandydat nie ma co liczyć na podjęcie zatrudnienia. Przy czym reguły selekcyjne nie są dane raz na zawsze – to, że kandydat spełniał je na etapie postępowania rekrutacyjnego, nie oznacza, iż także później – po podjęciu zatrudnienia – nadal jest osobą spełniającą standardy niezbędne, umożliwiające kontynuowanie zatrudnienia w służbie cywilnej. W praktyce istnieje możliwość utraty jednego lub kilku wymogów selekcyjnych w ramach jednego czynu. Przykładem może być popełnienie przez pracownika korpusu przestępstwa. Wówczas sąd ma prawo – w pewnych sytuacjach – np. do pozbawienia praw publicznych. Orzeczenie tego środka jest możliwe, gdy sprawca został skazany na karę co najmniej 3 lat pozbawienia wolności za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Takie orzeczenie powoduje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego.
W omawianym przypadku mamy więc do czynienia z naruszeniem aż trzech wymogów selekcyjnych: brak karalności za umyślne przestępstwo, pozbawienie praw publicznych jak i utrata nieposzlakowanej opinii.
Konsekwencje utraty
Niestety, art. 4 u.s.c., który odwołuje się do reguł selekcyjnych tylko na etapie zatrudniania pracownika, może wywoływać wątpliwość – czy każda z nich musi bezwzględnie zachowana również w trakcie trwania stosunku pracy. Co więc powinien uczynić kierownik jednostki organizacyjnej w przypadku utraty przez jego pracownika urzędu jednego lub kilku wymogów selekcyjnych? Odpowiadając na to pytanie, należy kategorycznie stwierdzić, iż spełnienie tych rygorów jest nie tylko niezbędnym warunkiem formalnym nawiązania stosunku pracy, ale też jego późniejszego kontynuowania. Osoba naruszająca w trackie zatrudnienia podstawowe obowiązki – co w efekcie może powodować naruszenie wymogów selekcyjnych – traci pracowniczą zdolność prawną bycia członkiem korpusu służby cywilnej. Przy czym z uwagi na to, że przepisy bezpośrednio nie regulują kwestii utraty jednego lub kilku reguł selekcyjnych przez pracowników korpusu, należy odwołać się do poglądów funkcjonujących w tym zakresie w orzecznictwie. Szczególne znaczenie dla omawianej problematyki ma wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2011 r. (sygn. akt I PK 192/10). W przywołanym orzeczeniu sąd stanął na stanowisku że „istnieje konieczność rozwiązania stosunku pracy w przypadku utraty przez członka korpusu zatrudnionego na podstawie umowy o pracę przymiotów zamieszczonych w rygorach selekcyjnych. Z uwagi na to, iż sprawa ta nie została unormowana w pragmatyce służbowej, należy stosować w tym zakresie przepisy kodeksu pracy o rozwiązaniu stosunku pracy”.
Możliwość sięgnięcia po kodeks pracy istnieje na gruncie art. 9 u.s.c. Stanowi on, że w sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy.
