Działacze związkowi są szczególnie chronieni przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Jednak w szczególnych przypadkach, na przykład gdy dana osoba naruszy podstawowe obowiązki pracownicze, pracodawca nie powinien obawiać się wręczenia jej dyscyplinarki.

Nie wszystkim członkom związku zawodowego przysługuje ochrona trwałości stosunku pracy. Prawo to mają wyłącznie osoby wymienione w ustawie o związkach zawodowych - czyli wskazani przez zarząd pracownicy, ale mogą to być zarówno osoby wchodzące w skład zarządu zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej, jak i szeregowi członkowie związku. Liczba objętych immunitetem związkowców jest przy tym ograniczona, a okres ochronny zależy od funkcji, jaką pełni dany pracownik.

Wskazanym działaczom związkowym przysługuje ochrona trwałości stosunku pracy, która polega nie tylko na tym, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z nimi umowy o pracę bez uzyskania na to zgody zarządu organizacji związkowej. Szef nie może również jednostronnie zmienić podwładnemu warunków pracy i płacy na jego niekorzyść, chyba że dopuszczają to odrębne przepisy, w szczególności dotyczące zwolnień grupowych.

Bowiem jeśli zakład jest likwidowany lub przedsiębiorstwo upada i dochodzi do zwolnień grupowych lub indywidualnych, także działacz może stracić pracę bez zgody związku. Jednak jeśli jest to wypowiedzenie zmieniające, powodujące obniżenie otrzymywanego dotychczas wynagrodzenia, to do końca okresu ochronnego przysługuje pracownikowi dodatek wyrównawczy.

Firmy mają asa w rękawie w walce ze związkowcami
Firmy mają asa w rękawie w walce ze związkowcami

Zobacz również

Jak zwolnić działacza

W przypadku, gdy pracodawca chce więc zwolnić pracownika - zarówno gdy chodzi o wypowiedzenie zmieniające, rozwiązanie umowy z wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia - najpierw musi zapytać się o zgodę związek zawodowy, który zgodnie z przepisami Kodeksu pracy ma 5 dni na odpowiedź w przypadku dwóch pierwszych wypowiedzeń i 3 dni przy rozwiązaniu bez wypowiedzenia. Akceptacja związku powinna być wyrażona wprost, a milczenie działaczy nie uprawnia pracodawcy do zwolnienia ich kolegi.

>>Czytaj też: Związkowiec może zyskać ochronę nawet w okresie wypowiedzenia

Zdarza się jednak, że pracodawca mimo braku zgody zarządu związku zawodowego decyduje się zwolnić chronionego związkowca. Powinien wtedy liczyć się z tym, że sąd pracy uzna wypowiedzenie za wadliwe i bezskuteczne (przy wypowiedzeniu umowy o pracę) lub przywróci pracownika do pracy na dotychczasowych warunkach (przy zwolnieniu dyscyplinarnym).

Nie zawsze jednak sąd przyzna rację zwolnionemu działaczowi. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, w okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych lub obowiązujących przepisów prawa, gdy przywrócenie danej osoby do pracy godziłoby w elementarne zasady przyzwoitości, zamiast przywrócenia do pracy orzeczone może zostać tylko odszkodowanie.

Gwarancje zatrudnienia nie obejmują więc działacza związkowego, który:

  • anarchizował relacje społeczne w zakładzie pracy (wyrok SN z 22 sierpnia 2012 r., I PK 85/120),
  • odmówił zawarcia umowy o zakazie konkurencji i prowadził działalność konkurencyjną, pomimo sprzeciwu pracodawcy (wyrok SN z 3 marca 2005 r., I PK 263/04),
  • był nietrzeźwy w czasie reprezentowania pracowników na oficjalnym spotkaniu (wyrok SN z 10 marca 2005 r., II PK 242/04),
  • spożywał alkohol na terenie zakładu pracy, przystąpił do pracy w stanie nietrzeźwości, przywłaszczył mienie na szkodę pracodawcy, ujawnił istotne tajemnice handlowe pracodawcy i pobił współpracowników (wyrok SN z 19 marca 2012 r., II PK 295/11).

Jest jeszcze jeden przypadek, kiedy ochrona trwałości stosunku pracy działacza nie obowiązuje - chodzi o rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron, czyli przypadku, gdy sam związkowiec wyrazi zgodę na rozstanie się z pracodawcą.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. 1991 nr 55 poz. 234)

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141)