Kontrola zwolnienia lekarskiego przez pracodawcę lub ZUS, czyli czego powinien obawiać się chory pracownik

Chory pracownik może korzystać z ochrony Kodeksu pracy, który nie pozwala go zwolnić, jeżeli jego nieobecność w pracy jest usprawiedliwiona i nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Zwolnienie za zbyt długą chorobę

Jednak istnieją przypadki, kiedy pracownik może spodziewać się, że dostanie od pracodawcy wypowiedzenie umowy o pracę, nawet jeśli przebywa na zwolnieniu lekarskim. Dzieje się tak, gdy choruje przez długi okres czasu. Pracodawca może więc rozwiązać umowę z pracownikiem w trybie natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, kiedy pracownik z powodu choroby był w pracy nieobecny:

• dłużej niż trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż sześć miesięcy,
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zakaźną.

W tym drugim przypadku pracodawca może więc zwolnić pracownika po 9 lub 12 miesiącach, czyli dopiero gdy ten po wyczerpaniu okresu zasiłkowego (182/270 dni) otrzymał prawo do świadczenia rehabilitacyjnego i pobiera je przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Zwolnienie z winy pracownika

Zwolnienia z pracy może obawiać się także chory pracownik, który dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Pracodawca może także natychmiast rozstać się z pracownikiem, który został zmuszony do opieki nad dzieckiem (np. z powodu jego choroby), ale nie ma już prawa do pobierania zasiłku opiekuńczego. Zasiłek opiekuńczy przysługuje do 60 dni w roku kalendarzowym z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14, a przy dzieciach powyżej 14 roku życia zasiłek przysługuje tylko za 14 dni w roku.

Zwolnieniem jest zagrożony także pracownik, którego nie ma w pracy z powodu jakiejkolwiek innej nieusprawiedliwionej nieobecności trwającej dłużej niż jeden miesiąc.

Kontrola pracodawcy

Pracownik może także stracić pracę, jeśli okaże się, że nieprawidłowo wykorzystuje zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy. Sprawdzić może to zarówno ZUS, jak i sam pracodawca. Kontrola przebiega w dwóch zakresach:

• prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy (na podstawie art. 59 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),

• prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich (na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Pierwszy rodzaj kontroli ma charakter formalny - przeprowadza go płatnik składek, a więc często także pracodawca. Firma może sprawdzić, czy zwolnienie wystawione zostało wydane zgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich oraz czy nie zostało sfałszowane.

Co ma zrobić pracodawca, jeśli zauważy nieprawidłowości, dowiesz się tutaj>>

Ten sposób kontroli może przy tym przeprowadzić każdy płatnik składek, bez względu na liczbę zatrudnianych osób.

Kontrola z ZUS

Jednak już drugi rodzaj kontroli, czyli sprawdzanie prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich może przeprowadzić tylko pracodawca, który zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, czyli o ile zatrudnia co najmniej 20 pracowników.

Mniejszy pracodawca musi poprosić o pomoc ZUS, który z urzędu i tak sprawdza zwolnienia dłuższe niż 33 dni. W praktyce to właśnie ZUS najczęściej przeprowadza kontrole.

Kontroli z ZUS mogą obawiać się zwłaszcza osoby, które:

• często korzystają z krótkotrwałych zwolnień lekarskich,
• kolejne zaświadczenia uzyskują od innych lekarzy,
• korzystają z kolejnych okresów zasiłkowych,
• wcześniej były pozbawione prawa do wynagrodzenia za czas choroby w związku z niewłaściwym wykorzystanie zwolnień lekarskich,
• wcześniej składały zaświadczenie lekarskie po wyznaczonym terminie.

Sama kontrola polega na ustaleniu, czy dana osoba w okresie, w którym jest niezdolna do pracy:

• nie wykonuje pracy zarobkowej,

• nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Jak dokładnie wygląda taka kontrola, dowiesz się tutaj>> i tutaj>>

Po kontroli ZUS lub pracodawcy należy sporządzić protokół, który - jeśli płatnik stwierdził, że pracownik niewłaściwie wykorzystuje zwolnienie - stanowi podstawę do pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zaświadczeniem ZUS ZLA, chyba że w tym czasie przebywał w szpitalu. Za okres hospitalizacji świadczenia się nie odbiera.

Zobacz, czego dokładnie nie wolno robić na zwolnieniu lekarskim>>

Jednak w niektórych przypadkach (chodzi zwłaszcza o wykonywanie pracy podczas zwolnienia lekarskiego), kiedy doszło do ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, pracodawca może nie tylko pozbawić podwładnego zasiłku, ale także rozstać się z nim w trybie dyscyplinarnym.