Na polecenie przełożonego strażacy, policjanci i pogranicznicy wykonujący dodatkowe prace otrzymują rekompensatę pieniężną lub czas wolny od służby. Środki finansowe na te wypłaty może przeznaczyć samorząd.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych nie planuje żadnych zmian zasad wyrównywania dodatkowej służby dla mundurowych. Nie na wiele zdają się argumenty związkowców, że niektóre formacje są dyskryminowane pod tym względem.
W przypadku policjantów sprawę reguluje art. 33 ust. 2 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 287, poz. 1687, z późn. zm.). Na tej podstawie zadania służbowe policjanta powinny być ustalone w sposób pozwalający na ich wykonanie w czasie trwającego 40 godzin tygodnia służby w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym. W zamian za czas służby przekraczający taką normę policjantowi udziela się czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze. Może być także przyznana rekompensata pieniężna, o której mowa w art. 13 ust. 4a pkt 1 ustawy o policji. Jest ona wypłacana, jeżeli na podstawie porozumienia zawartego między organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem tej formacji, rada danej jednostki samorządu terytorialnego przekaże policji środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu. Niezbędne jest wskazanie, że mają być one przeznaczone na wypłatę takiej rekompensaty.

Wolne dla dzielnicowego

Warunki i tryb udzielania policjantom czasu wolnego od służby lub przyznawania rekompensaty pieniężnej za ponadnormatywny czas pracy określają przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów (Dz.U. nr 131, poz. 1471). Zgodnie z par. 9 ust. 2 tego rozporządzenia w okresie rozliczeniowym każde osiem godzin przekraczające normę jest równoważne jednemu dniowi wolnemu. Równocześnie stosownie do par. 9 ust. 4 powyższego rozporządzenia na wniosek policjanta czas wolny może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Z kolei w przypadku wypłaty funkcjonariuszowi rekompensaty pieniężnej za ponadnormatywny czas służby stawkę godzinową rekompensaty, jeżeli nie określa jej porozumienie zawarte między władzami samorządowymi a właściwym komendantem, ustala się, dzieląc łączną kwotę środków finansowych przewidzianych na rekompensaty przez łączną liczbę godzin służby, do pełnienia której zobowiązuje porozumienie.

Straż graniczna też ma prawa

Podobne rozwiązania obowiązują w Straży Granicznej. W przypadku tej formacji także obowiązuje co do zasady 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym trzech miesiący. Zgodnie ustawą z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 116, poz. 675, z późn. zm.), za czas służby przekraczający wspomnianą normę funkcjonariuszowi przysługuje czas wolny od służby w tym samym wymiarze, chyba że funkcjonariusz uprawniony jest do dodatku funkcyjnego. Takiemu funkcjonariuszowi przysługuje bowiem czas wolny tylko w zamian za ponadnormatywny czas służby pełnionej przed uzyskaniem uprawnienia do dodatku. Określa to art. 37 ust. 3a wskazanej ustawy. Tryb udzielania czasu wolnego w zamian za ponadnormatywny czas służby określają przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 10 czerwca 2009 r. w sprawie rozkładu czasu służby funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz.U. nr 95, poz. 794 z późn. zm.).

Dla kogo pieniądze

Wprowadzenie możliwości wypłaty pieniężnej rekompensaty nieco rozwiązało problem nadgodzin strażaków. Resort spraw wewnętrznych wskazuje, że zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 12, poz. 68 z późn. zm.), czas służby strażaka tej formacji nie może przekraczać przeciętnie 40 godzin tygodniowo. W tym przypadku jest stosowany okres rozliczeniowy nieprzekraczający sześciu miesięcy. Stosownie do art. 35 ust. 9 wskazanej ustawy, czas służby strażaka może być przedłużony do 48 godziny tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Musi to być jednak uzasadnione potrzebami służby. W takim przypadku strażakowi przyznaje się czas wolny w tym samym wymiarze albo rekompensatę pieniężną. Tryb udzielania wolnego regulują przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 29 grudnia 2005 r. w sprawie pełnienia służby przez strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. nr 266, poz. 2247 z późn. zm.). Natomiast wysokość rekompensaty pieniężnej reguluje art. 97c ust. 1 ustawy o PSP, zgodnie z którym wspomniana rekompensata za jedną godzinę służby stanowi 60 proc. z 1/172 przeciętnego uposażenia obowiązującego w okresie rozliczeniowym. Wysokość przeciętnego uposażenia uzależniona jest od wysokości kwoty bazowej określonej przez ustawę budżetową oraz jej wielokrotności (mnożnika) określonej rozporządzeniem Rady Ministrów z 15 października 2012 r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy PSP (Dz.U. z 2012 r. poz. 1189). Pieniądze te są wypłacane do końca kwartału następującego po okresie rozliczeniowym. Nie później jednak niż w dniu zwolnienia ze służby.
Ponadnormatywny czas pracy można rozliczać we wszystkich służbach podległych ministrowi spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych poprzez przyznanie funkcjonariuszowi czasu wolnego w tym samym wymiarze.
Przepisy dotyczące funkcjonariuszy regulują kwestie związane z nadgodzinami w sposób odmienny niż kodeks pracy. Sytuacja taka nie dotyczy jednak tylko służb mundurowych. Można tu wskazać, iż ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505, z późn. zm.) zawiera regulacje odmienne od kodeksowych. Pracownikowi służby cywilnej przysługuje bowiem odbiór czasu wolnego za pracę w godzinach ponadwymiarowych w takim samym wymiarze. Z kolei urzędnikowi służby cywilnej odbiór czasu wolnego w tym samym wymiarze przysługuje tylko za pracę wykonywaną w porze nocnej. Za pracę w niedzielę przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu, a za pracę w święto przysługuje inny dzień wolny.