Ustawa z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji przyznaje radom pracowników uprawnienie ułatwiające im prowadzenie dialogu z pracodawcą, a mianowicie możliwość zwrócenia się na koszt pracodawcy o opinię ekspertów w ramach realizacji swoich ustawowych zadań. Przyznane reprezentacjom uprawnienie zwiększa konkurencyjność rad jako alternatywy dla związków zawodowych. W praktyce bowiem rady nie cieszą się w Polsce popularnością na tle innych form dialogu społecznego.
W praktyce dzięki temu rady uzyskują dostęp do specjalistycznej wiedzy i analiz, które, szczególnie w dobie kryzysu gospodarczego, dają im lepsze wyobrażenie o sytuacji ekonomicznej pracodawcy, jak również dostarczają jej członkom rzeczowych argumentów do prowadzenia dialogu z pracodawcą.

Obowiązek ponoszenia kosztów ekspertyz zlecanych przez radę jest ograniczony jedynie do opinii obejmujących zagadnienia wchodzące w zakres ustawowych zadań reprezentacji, których stopień skomplikowania wymaga opinii specjalisty

Niewątpliwie możliwość korzystania z ekspertyz może przynieść korzyści obu stronom, gdyż przyczyni się to nie tylko do podniesienia poziomu merytorycznego konsultacji pracodawcy z reprezentantami pracowników, ale również do zwiększenia świadomości i poczucia odpowiedzialności członków reprezentacji za sprawy zakładu pracy.

Rodzaje ekspertyz

Nie wszystkie rodzaje specjalistycznej pomocy wchodzą w zakres kosztów działalności rady.
O ile bowiem pracodawca jest zobowiązany pokrywać wydatki związane ze sporządzeniem ekspertyz, czyli jednorazowych pisemnych opracowań, których przygotowanie wynika z konkretnej potrzeby rady, o tyle koszty usług ekspertów w postaci m.in. stałego doradztwa obciążają pracodawcę wyłącznie wtedy, gdy zobowiązał się on do finansowania tej formy pomocy specjalistycznej w porozumieniu zawartym z radą.
Obowiązek ponoszenia kosztów ekspertyz zlecanych przez radę jest ograniczony jedynie do ekspertyz niezbędnych, tj. obejmujących zagadnienia wchodzące w zakres ustawowych zadań rady i których złożoność wymaga zasięgnięcia opinii eksperta.
Przykładem będą ekspertyzy, w ramach których specjalista analizuje sytuację ekonomiczną i finansową pracodawcy i których wyniki dają radzie obiektywne spojrzenie niezależnych specjalistów na sytuację gospodarczą pracodawcy.
Ten może natomiast odmówić finansowania opinii niezwiązanych merytorycznie z kompetencjami rady lub gdy nie istniały podstawy do ich zlecania.

Bez limitu i sposobu

Ustawa przewiduje, że koszty związane z działalnością rady pracowników, w tym niezbędnych ekspertyz, ponosi pracodawca, nie określa już jednak ani limitu kosztów ponoszonych przez firmę, ani sposobu ich przeprowadzania.
W celu uniknięcia jakichkolwiek nieporozumień na tym tle rozsądnym rozwiązaniem wydaje się usystematyzowanie przez strony kwestii ekspertyz w ramach porozumienia, w którym pracodawca i rada pracowników doprecyzują nie tylko zasady finansowania ekspertyz, ale również określą wytyczne dotyczące korzystania z pomocy specjalistycznej.
W szczególności strony mogą wskazać w porozumieniu, jak często i w jakich okolicznościach rada może występować o pomoc specjalisty, w jakiej formie i komu mają zostać zaprezentowane wyniki ekspertyzy oraz ustalić tryb wyłaniania specjalisty, któremu zlecane jest przygotowanie opracowania.

4 lata trwa kadencja reprezentacji pracowników

3269 rad pracowników zostało zarejestrowanych do 15 grudnia 2011 r.

Katarzyna Kopyłowska, prawnik, Kancelaria Prawna DLA Piper