Subskrybuj nas na Youtube
Zasadniczo umowa zlecenie ma umocowanie w prawie cywilnym, jednak cześć przepisów kodeksu pracy ma zastosowanie również do kontraktów cywilnoprawnych. Jak odróżnić umowę o dzieło od umowy zlecenia>>
Obowiązki pracodawców wobec zleceniobiorców. W efekcie pracodawca ma także pewne obowiązki wobec zleceniobiorcy (Oto 4 obowiązki pracodawcy wobec zatrudnionego na zleceniu>>), w tym w zakresie zapewnienia wszystkim podwładnym bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca musi bowiem stosować się do przepisów bhp w stosunku do wszystkich osób fizycznych, które wykonują pracę w zakładzie pracy lub w miejscu przez niego wyznaczonym, niezależnie od tego, czy osoby te są zatrudnione na podstawie umowy o pracę czy na podstawie innej niż stosunek pracy. Pracodawca ma przede wszystkim obowiązek:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp,
- wydawać polecenia usunięcia uchybień w zakresie bhp oraz kontrolować wykonanie tych poleceń.
Obowiązki te mogą być realizowane poprzez wstępne badania lekarskie i szkolenia w zakresie bhp dla zleceniobiorców. Pracodawca powinien zapoznać także zleceniobiorcę m.in. z oceną ryzyka zawodowego związanego z pracą na określonym stanowisku.
Kiedy badania i szkolenie dla zleceniobiorcy? Bezwzględny nakaz kierowania na wstępne badania lekarskie czy szkolenia bhp obowiązuje jednak tylko w przypadku umów o pracę. Decyzja o konieczności badań czy szkolenia w przypadku zleceniobiorców należy już do firmy.
Pracodawca, kierując zleceniobiorcę na badania czy szkolenie, podejmuje decyzję biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy i stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy. Potwierdza to pismo Państwowej Inspekcji Pracy (sygn. GNP/426/4560-364/07/PE), z którego wynika, iż "jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną (będącą podstawą wykonywania pracy przez samozatrudniającego), poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp."
Przykładowo takim przypadkiem może być powierzenie pracy zleceniobiorcy na hali produkcyjnej z użyciem szkodliwych dla zdrowia środków chemicznych. - Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, że zleceniobiorca nie zostanie przeszkolony z zakresu BHP na zajmowanym stanowisku albo jego zdrowie nie zostanie zbadane przez lekarza pod kątem oddziaływania szkodliwych substancji - tłumaczy Justyna Tyc z kancelarii Domański Zakrzewski Palinka.
Co istotne, obowiązek szkolenia i badań dotyczy tylko zleceniobiorców, którym zleceniodawca wyznaczył miejsce wykonywania pracy. Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 roku (III AUa 935/12), zatrudnienie cywilnoprawne w ramach umowy zlecenia cechuje mniej lub bardziej znaczna swoboda wykonawcy w doborze miejsca i czasu świadczenia usług, co odróżnia tę podstawę zatrudnienia od stosunku pracy. Jednak jeśli to miejsce determinuje podmiot zatrudniający (zleceniodawca), to ma też on obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.
Kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy powinna regulować umowa pomiędzy zleceniobiorcą a zleceniodawcą. - Umowa łącząca strony umowy powinna określać wszystkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeśli bowiem obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie będzie zrealizowany właściwie, to podmiotem odpowiedzialnym będzie pracodawca, przedsiębiorca lub osoba organizująca pracę innym - tłumaczy Jakub Chojnicki, wicedyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP.
Kontrakt powinien też poruszyć kwestię ponoszenia kosztów badań profilaktycznych oraz szkolenia bhp - może je ponieść zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca. - Wyłącznie w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę istnieje bezwzględny obowiązek pokrywania ww. kosztów przez pracodawcę. Przepisy w tym zakresie jednak nie odsyłają do zleceniobiorców. Tym samym, jeśli strony tak postanowią, do poniesienia wszelkich lub części kosztów może zostać zobowiązany zleceniobiorca - podkreśla mecenas Justyna Tyc.
Jednocześnie osoby, wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, mają obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp na równi z pracownikami - w zakresie ustalonym przez pracodawcę. Zleceniodawca powinien w tym wypadku między innymi:
- poddawać się zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
- zapoznać się przepisami i zasadami bhp,
- wykonywania pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp,
- stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek zleceniodawcy.
Tak więc jeśli zleceniodawca nakaże zleceniobiorcy przeprowadzenie badań lekarskich i odbycie szkolenia bhp, ten musi się do tego zastosować. - Z powodów omówionych powyżej firma ma prawo wymagać od zleceniobiorcy, aby ten poddał się badaniom lekarskim oraz wziął udział w szkoleniu BHP. Jednakże z uwagi na łączący strony stosunek (umowa cywilnoprawna) firma nie może do tego zleceniobiorcy zmusić, zwłaszcza przy pomocy środków przewidzianych w k.p., np. kar porządkowych. W takiej sytuacji pozostaje należycie skonstruować postanowienia umowy zlecenia, aby jasno z nich wynikały konsekwencje dla zleceniobiorcy w przypadku niewykonania badań lub nie wzięcia udziału w szkoleniu BHP. Konsekwencje mogą być różne, np. kary umowne, możliwość odstąpienia przez firmę od umowy, możliwość rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym, zakaz rozpoczęcia przez zleceniobiorcę wykonywania zlecenia bez badań lub szkolenia pod rygorem odmowy zapłaty wynagrodzenia etc.- podkreśla Justyna Tyc.