Dotyczy to jednak tylko tych obcokrajowców, którzy potrzebują zezwolenia na pracę w Polsce. Jeśli nie jest ono wymagane, ograniczenia będą miały zastosowanie.
Czy cudzoziemcy pracujący na podstawie zezwolenia na pracę mogą mieć umowy terminowe bez ograniczeń? Niektórzy tak – do czasu, aż wygasną dokumenty pozwalające na legalną pracę w naszym kraju.
Na 3 lata co do zasady wydawane są dokumenty legalizujące pracę obcokrajowców w Polsce. A to przy ich zatrudnianiu na etat pojawia się pytanie o stosowanie wobec nich kodeksowej zasady 33 i 3. Formułowane są poglądy, że stosując art. 251 par. 4 k.p., nie trzeba jej uwzględniać, o ile „umowa została zawarta w celu zaspokojenia rzeczywistego okresowego zapotrzebowania pracodawcy i było to niezbędne w świetle okoliczności umowy”. Pracodawca musi jednak wykazać obiektywne przesłanki leżące po jego stronie, przemawiające za decyzją o zatrudnieniu na dłuższy czas.
- Pamiętajmy jednak, że ocena spełnienia warunków wyłączenia kodeksowych ograniczeń musi być dokonywana indywidualnie. Z mojej praktyki wynika, że w większości przypadków zatrudniania cudzoziemców nie wszystkie warunki są spełnione - tłumaczy Karolina Schiffter, adwokat w kancelarii Raczkowski Paruch.
Dodaje jednak, że sama już terminowość zezwolenia na pracę dla cudzoziemca przemawia za tym, że przepisy kodeksu pracy ustanawiające limity umów na czas określony zostają wyłączone. Odmienny wniosek powodowałby sprzeczność z przepisami regulującymi legalność pracy cudzoziemców, tłumaczy mecenas Schiffter. W argumentacji przywołuje m.in. wyrok z 10 października 2002 r. (sygn. akt I PKN 546/01), w którym Sąd Najwyższy zezwolił na niestosowanie kodeksowych limitów umów terminowych ze względu na szczególną regulację dopuszczalności terminowego zatrudniania. W tym wyroku SN odniósł się co prawda do umów o pracę zawieranych z bezrobotnymi w ramach ich zatrudnienia przy robotach publicznych, ale podobną argumentację można zastosować do cudzoziemców. Przy czym nie do tych zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę.
Etat dla obcokrajowca bez kodeksowych ograniczeń
Warunkiem legalnego zatrudnienia pracownika cudzoziemca jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia na pracę lub zezwolenia na pobyt z prawem do pracy. Te wymogi nie dotyczą obywateli
UE oraz obcokrajowców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę (np. studentów studiów stacjonarnych). Dokumenty legalizujące ich pracę są wydawane na czas określony, co do zasady nie na dłużej niż trzy lata. Konieczność legitymowania się przez cudzoziemca ograniczonym w czasie zezwoleniem powoduje, że pracodawcy często zastanawiają się, jaką umowę mu zaproponować.
Zatrudnienie także na czas nieokreślony
Przede wszystkim możliwe jest zatrudnienie cudzoziemca na czas nieokreślony. Pracodawcy preferują umowę na czas określony, gdyż rozwiązanie stosunku pracy z cudzoziemcem, któremu urząd nie przedłużył zezwolenia, może powodować praktyczne problemy, np. kiedy opuści on Polskę bez rozwiązania umowy. Powstaje jednak pytanie o dopuszczalność zawarcia umowy o pracę na czas określony przekraczający limity wynikające z
kodeksu pracy.
Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nie może być dłuższy niż 33 miesiące, a łączna liczba takich kontraktów nie może przekroczyć trzech. W razie naruszenia ustawowych limitów
umowa o pracę na czas określony zmienia się automatycznie w umowę na czas nieokreślony. Ustawodawca wprowadził takie ograniczenia, aby ochronić pracownika przed nadużywaniem wobec niego terminowego zatrudnienia przez pracodawcę.
Uwzględniając również interesy pracodawców, przewidziano jednak wyjątki, kiedy te ograniczenia nie będą miały zastosowania. Dotyczy to m.in. przypadku, w którym umowa zawarta została w celu zaspokojenia rzeczywistego okresowego zapotrzebowania pracodawcy i gdy jest to niezbędne w świetle okoliczności umowy. Pracodawca musi jednak wykazać obiektywne przesłanki leżące po jego stronie, przemawiające za decyzją o zatrudnieniu na dłuższy czas.
Konieczna indywidualna ocena
Wyjątek pozwalający ominąć kodeksowe limity został sformułowany bardzo ogólnie. Pojawiają się poglądy, że można z niego wyinterpretować możliwość zawierania z cudzoziemcami umów na czas określony poza limitami. Zgadzam się z tą opinią tylko częściowo. Ocena spełnienia warunków wyłączenia kodeksowych ograniczeń musi być bowiem dokonywana indywidualnie w każdym przypadku. Z mojej praktyki wynika, że w większości przypadków zatrudniania cudzoziemców nie wszystkie warunki są spełnione.
Aby zatrudnić obcokrajowca poza kodeksowymi limitami, konieczne jest łączne zaistnienie trzech warunków:
w danym przypadku musi istnieć po stronie pracodawcy obiektywna przyczyna uzasadniająca umowę terminową, zawarcie umowy przekraczającej 33 miesiące musi służyć zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania pracodawcy, umowa terminowa musi być niezbędna w świetle zawartej z cudzoziemcem umowy o pracę.
Jako że są to dość nowe przepisy, to Sąd Najwyższe jeszcze nie wypracował wskazówek ich stosowania. Jednak dokonując ich interpretacji, można sięgnąć od orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, który niejednokrotnie wypowiadał się na temat obiektywnej przyczyny uzasadniającej ominięcie limitów umów na czas określony. Trybunał podkreślał, że obiektywny powód zawarcia umowy terminowej powinien polegać na zaspokojeniu tymczasowego zapotrzebowania dla osiągnięcia realizowanego celu i nie może służyć zaspokojeniu zwykłych i stałych potrzeb pracodawcy. W praktyce większość cudzoziemców jest zatrudnianych w celu wykonywania stałych, a nie czasowych zadań, więc w takim przypadku trudno uznać, że warunki niestosowania kodeksowych limitów są spełnione.
W mojej ocenie nie oznacza to jednak, że nie ma możliwości zatrudniania cudzoziemców potrzebujących zezwolenia na pracę na podstawie umów terminowych bez zastosowania kodeksowych limitów. Uzasadnienia dla dłuższego terminowego zatrudnienia pracowników można bowiem szukać w przepisach pozakodeksowych, tj. w przepisach szczególnych regulujących zatrudnianie cudzoziemców w Polsce, w szczególności w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października 2002 r. (sygn. akt I PKN 546/01) zezwolił na niestosowanie kodeksowych limitów umów terminowych ze względu na szczególną regulację dopuszczalności terminowego zatrudniania. W tym wyroku SN odniósł się do umów o pracę zawieranych z bezrobotnymi w ramach ich zatrudnienia przy robotach publicznych. Moim zdaniem podobną argumentację można zastosować do cudzoziemców.
Przepisy przewidują wprost, że cudzoziemiec może pracować w Polsce tylko na podstawie odpowiedniego zezwolenia, które wydawane jest na z góry określony czas – maksymalnie trzy lata. Bez zezwolenia ani po upływie ważności zezwolenia cudzoziemiec nie może legalnie pracować w naszym kraju. Zatrudnienie obcokrajowca potrzebującego zezwolenia jest zawsze terminowe. W mojej ocenie terminowość zezwolenia na pracę dla cudzoziemca przemawia za tym, że przepisy kodeksu pracy ustanawiające limity umów na czas określony zostają wyłączone. Odmienny wniosek powodowałby sprzeczność z przepisami regulującymi legalność pracy cudzoziemców.
Podsumowując, uważam, że skoro zezwolenie na pracę wydawane jest na czas określony, to zatrudnienie powinno być uzależnione od okresu, na jaki zostało ono wydane. W konsekwencji do cudzoziemców potrzebujących zezwolenia nie mają zastosowania kodeksowe limity. Wyłączenie tych ograniczeń nie będzie miało natomiast miejsca w przypadku obcokrajowców zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwolenia.
Art. 251 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
