Rzeczywiście podatnik, który znajdzie się w trudnej sytuacji życiowej, może starać się o umorzenie zaległego podatku. W tym celu powinien złożyć we właściwym urzędzie skarbowym wniosek o umorzenie zaległości podatkowej – w całości lub części. Zgodnie z przepisami ordynacji urząd skarbowy może bowiem zrezygnować z poboru daniny pod warunkiem, że jest to uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.
Istnienie tego ważnego interesu (tj. choroba, kalectwo, brak pracy lub ochrona rodziny) nie przesądza jednak automatycznie o prawie do ulgi, bo to zależy od indywidualnej decyzji organu podatkowego. Innymi słowy nawet jeśli fiskus stwierdzi, że ten ważny interes rzeczywiście istnieje, to i tak może wydać decyzję odmowną.
Dlaczego? Bo postępowanie w sprawie umorzenia dzieli się na dwa etapy. W pierwszym urząd bada jedynie, czy zachodzą przesłanki do umorzenia podatku – interes podatnika lub/i interes publiczny. Jeśli okaże się, że nie zachodzi żadna z nich, to w ogóle nie będzie takiego wniosku rozważał. Nad tym, czy umorzyć dług, zastanowi się wyłącznie wtedy, gdy zaistnieje chociaż jedna z tych przesłanek. Jednak i wówczas wcale nie musi pójść podatnikowi na rękę.
Kredyty we frankach? Rząd rzuca się na pomoc wszystkim kredytobiorcom
Kredyty we frankach? Rząd rzuca się na pomoc wszystkim kredytobiorcom

Zobacz również
Decyzja o umorzeniu jest bowiem uznaniowa, a więc zależna od urzędu skarbowego, do którego trafi sprawa. Dlatego może się okazać, że w bardzo podobnych okolicznościach jeden zaległość umorzy, a inny nie, albo nawet, że ten sam urząd udzieli ulgi jednemu podatnikowi, podczas gdy drugi spotka się z odmową.
W zasadzie nie powinno tak być, bo wszyscy znajdujący się w podobnych sytuacjach powinni być traktowani tak samo. Niewiele jednak można z tym zrobić, bo przepisy na to pozwalają.
Podatnik, który nie zgadza się z decyzją urzędników, może złożyć odwołanie do izby skarbowej, a gdy i ta odmówi mu ulgi – skargę do sądu administracyjnego. Musi jednak mieć świadomość, że sądy nie są uprawnione do ingerowania w uznanie administracyjne. Nie mogą więc zmusić fiskusa do wydania odmiennej decyzji. Jedyne, do czego mają prawo, to wytknąć mu błędy polegające np. na nieuwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy albo niedostatecznym uzasadnieniu odmowy (patrz ramka). Wówczas wyrokiem sądu sprawa wróci do organu, co nie przesądza o zwycięstwie, a jedynie daje nadzieję, że przy powtórnym jej zbadaniu urzędnicy sami dojdą do innych wniosków. Jeśli jednak organ przeanalizuje wszystkie okoliczności i należycie uzasadni odmowę, to podatnik nie ma w sądzie żadnych szans. ©?
Sąd nie zmusi fiskusa do umorzenia zaległości, ale wytknie mu błędy, jeśli je popełnił
Sytuacja podatnika Co na to fiskus Dlaczego sprawa wróciła do organu
Kobieta bez pracy, za to z orzeczoną niepełnosprawnością, korzystała z pomocy MOPS-u, na utrzymaniu miała chorego syna. Mąż podatniczki również bez zatrudnienia. Odmówił umorzenia, tłumacząc, że w poprzednim roku kobieta zarobiła 25 tys. zł, a skoro tak, to mogła część tych pieniędzy odłożyć. Niewykluczone też, że w przyszłości znajdzie zatrudnienie, bo mimo niepełnosprawności nie ma orzeczonej niezdolności do pracy. Sąd zwrócił uwagę, że fiskus nie przeanalizował sytuacji podatnika na dzień złożenia wniosku. Wziął za to pod uwagę przeszłość i niepewną przyszłość. Sygn. akt II FSK 2064/12.
Cukrzyczka utrzymująca się z renty (450 zł miesięcznie). Dwa lata wcześniej sprzedała mieszkanie, żeby leczyć chorego na białaczkę syna. Uznał, że kobieta nie mogła wydać wszystkich pieniędzy, które zarobiła, sprzedając mieszkanie. Tym bardziej że nie ma żadnych rachunków na dowód, że leczyła syna. Sąd zauważył, że renta nie może podlegać zajęciu ze względu na niską kwotę, a urząd nie udowodnił, że podatniczka wciąż ma pieniądze ze sprzedaży mieszkania. Sygn. akt II FSK 1610/13.
Niepełnosprawny artysta utrzymujący się ze sprzedaży obrazów malowanych ustami. Miał na utrzymaniu żonę i córkę. Stwierdził, że dochód mężczyzny jest na tyle wysoki, że wystarczy na zaspokojenie jego potrzeb związanych z niepełnosprawnością i zapłatę zaległego podatku. Sąd kazał zbadać, czy dochód niepełnosprawnego wystarczy również na utrzymanie rodziny. Sygn. akt II FSK 1543/13.
Podstawa prawna
Art. 67a par. 1 pkt 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613).