Sprzedaż to zawsze przeniesienie własności. Istotą wszelkiej sprzedaży jest przejście własności rzeczy z jednego podmiotu na drugi. Strony umowy muszą przy tym określić co najmniej przedmiot transakcji oraz cenę. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własności rzeczy oraz do jej wydania.
W zasadzie mamy dwa rodzaje sprzedaży, które dotyczą wszystkich osób występujących w roli konsumentów, czyli dokonujących transakcji niezależnie od swojej działalności zawodowej czy gospodarczej. Jest to sprzedaż zwykła i konsumencka. Charakter i treść umów są takie same w obu przypadkach. Rozróżnienie dotyczy stron kontraktu i jego przedmiotu (ważne kto sprzedaje, kto kupuje i co).
Dwa rodzaje
Istotą wszelkiej sprzedaży jest przejście własności rzeczy z jednego podmiotu na drugi. Strony umowy muszą przy tym określić co najmniej przedmiot transakcji oraz cenę. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własności rzeczy oraz do jej wydania. Nie jest potrzebne wydanie konkretnej rzeczy. Jedynie w wypadku towarów oznaczonych co do gatunku, gdy dochodzi do sprzedaży zwykłej, do przeniesienia ich własności potrzebne jest wydanie rzeczy. Sprzedaż konsumencka natomiast dochodzi do skutku zawsze przez samo oświadczenie woli zbycia przez sprzedającego i kupującego na transakcję. Kupujący zawsze zobowiązuje się do zapłacenia ceny i do odebrania rzeczy.
Sprzedaż zwykła
Przedmiotem sprzedaży zwykłej oprócz nieruchomości (działek i budynków oraz rzeczy ruchomych, samochodów albo młynków do kawy), mogą być także:
● zbywalne prawa podmiotowe (m.in. prawo do spadku),
● przedsiębiorstwo traktowane jako zespół składników,
● energia.
Zawsze sposób wydania kupionej rzeczy powinien zapewniać jej nienaruszalność. Towar musi więc być opakowany tak, żeby się nie połamał, nie rozsypał lub nie potłukł. Wydanie go ma jednak przede wszystkim zapewnić możliwość faktycznego korzystania, a nie tylko posiadanie. Dlatego musi mu towarzyszyć przekazanie wszelkich dokumentów, m.in. określających stan prawny rzeczy, i instrukcje obsługi.
Z chwilą wydania rzeczy na kupującego przechodzą również korzyści i ciężary związane z nią, podobnie jak niebezpieczeństwo utraty albo zniszczenia przedmiotu transakcji.
Sprzedaż konsumencka
Sprzedaż konsumencka polega na zbyciu towarów konsumpcyjnych przez przedsiębiorcę, gdy kupującym jest osoba fizyczna, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z jej działalnością zawodową lub gospodarczą. W ten sposób po stronie sprzedawcy zawsze pojawia się przedsiębiorca, a kupującego – konsument.
Przedmiotem transakcji może być wyłącznie rzecz ruchoma. Cena stanowi ekwiwalent nabywanego dobra. I choć samo jej określenie jest warunkiem ważności umowy sprzedaży, to jej zapłata jest już elementem wykonania umowy.
Szczególne warunki sprzedaży konsumenckiej przejawiają się również tym, że sprzedawca już przy składaniu kupującemu oferty musi podać oprócz ceny towaru jego cenę jednostkową, czyli za kilogram, litr lub sztukę, chyba że wyraża się ona tą samą kwotą. Cena powinna również zawierać VAT i akcyzę. Jeżeli zaś obejmuje także dodatkowe świadczenia sprzedawcy związane z załadunkiem, transportem czy montażem, to informacje te powinny także zostać podane kupującemu.
Sprzedażą konsumencką nie są objęte:
● elektryczność, gaz i woda (chyba że sprzedawane są w ograniczonej ilości lub objętości, np. w formie baterii, butelki, butli z gazem),
● sprzedaż w postępowaniu egzekucyjnym, upadłościowym albo w innej procedurze sądowej.
Nie ma również zastosowania do tego rodzaju transakcji:
● rękojmia za wady ani
● gwarancja jakości, ponieważ zastępuje ją odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową i gwarancja konsumencka.
Pozostałe zasady odnoszące się do sprzedaży zwykłej stosuje się odpowiednio do konsumenckiej. Zwłaszcza dotyczące szczególnych rodzajów sprzedaży: na raty, na przedpłaty, według wzoru czy na próbę, a także sprzedaży komisowej, umowy o dzieło, prawa odkupu, pierwokupu.
Stosowanie przepisów ustawy dotyczącej sprzedaży konsumenckiej do tego rodzaju transakcji powoduje, że zmieniają się – z korzyścią dla konsumenta – i odpowiedzialność sprzedawcy, i roszczenia oraz uprawnienia nabywającego.
Opakowanie w wypadku sprzedaży konsumenckiej często ma znaczenie, dlatego że na nim pojawia się m.in. data przydatności do spożycia, co może stanowić przesłankę niezgodności towaru z umową. To z kolei może być podstawą dochodzenia roszczeń przez kupującego.
Przedsiębiorca sprzedający cokolwiek konsumentowi podlega zaostrzonemu rygorowi związanemu z wydaniem dokumentów dortyczących towaru oraz udzieleniem – po polsku – jasnych, czytelnych i niewprowadzających w błąd informacji. Na tej podstawie kupujący może sprawdzić jakość towaru. Dlatego sprzedawca musi podać co najmniej nazwę towaru, określenie producenta lub importera, znak zgodności, informację o dopuszczeniu do obrotu w Polsce oraz określenie energochłonności. Informacje te powinny znajdować się na towarze konsumpcyjnym lub być z nim trwale połączone. Dodatkowo sprzedawca ma obowiązek zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające wybór i sprawdzenie jakości, kompletności i funkcjonowania głównych mechanizmów czy podstawowych podzespołów rzeczy złożonych (sprzętu elektrycznego czy elektronicznego).
Tu wydanie rzeczy ma takie znaczenie, że od tej chwili można mówić o ewentualnej niezgodności towaru z umową.
Wadliwy lub niezgodny
Gdyby kupiona rzecz okazała się wadliwa, konsument powinien złożyć reklamację u sprzedawcy. Ten bowiem zawsze odpowiada za towar, który wydał. Jeżeli jednak do produktu został dołączony ważny dokument gwarancji, to kupujący ma wybór: może zgłosić reklamację sprzedawcy albo gwarantowi wedle jego uznania.
Niemniej nie zawsze towar niezgodny z umową jest wadliwy. Bywa, że tylko odbiega od oczekiwań konsumenta – koszulka bawełniana jest marnej jakości, telewizor nie ma funkcji opisanych w instrukcji obsługi, a majonez okazał się nieświeży, mimo że nie upłynął termin jego przydatności do spożycia. W każdym z tych przypadków towar jest niezgodny z umową, choć nie musi być wadliwy. Taki stan rzeczy jednak i tak uprawnia do reklamacji. Niezgodność towaru z umową dotyczy bowiem także braku właściwości czy cech określonych w umowie, niezgodności z opisem, wzorem albo próbką.
Jeżeli klient wybrał towar z półki bez negocjacji ze sprzedawcą, to znaczy, że nie zostały uzgodnione indywidualnie właściwości rzeczy. Taki towar jest niezgodny z umową, tylko kiedy nie nadaje się do normalnego użytku, a jego właściwości nie odpowiadają typowym cechom (obieraczka nie tnie, sweter pruje się przy wkładaniu). Niezgodny z umową będzie także towar, który został nieprawidłowo zamontowany i uruchomiony, o ile czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę albo osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność. Także kiedy konsument sam uruchomi produkt według instrukcji otrzymanej wraz z nim, a rzecz nie będzie działała prawidłowo, będzie można uznać, że towar jest niezgodny z umową (drzwi szafy odpadają, mimo że zostały dobrze przykręcone dołączonymi do paczki śrubami).
Tak więc towar może być bez wad, a mimo to niezgodny z umową, gdy został kupiony pod wpływem zapewnień sprzedawcy lub producenta, po czym okazało się, że nie ma cech, o które pytał klient.
Szczególne znaczenie mają również zapewnienia wyrażone w oznakowaniu towaru lub w reklamie, odnoszące się do właściwości produktu. Warto więc takie informacje producenta zachowywać na wypadek reklamacji.
Złamana obietnica
Ustalenie, czy niezgodność towaru z umową istniała w chwili zakupu, jest bardzo istotne. Sprzedawca nie odpowiada za nią, jeśli powstała z winy kupującego (pantofle rozkleiły się, bo konsument używał ich jako kaloszy, pilot telewizora przestał działać po rozbiciu nim orzecha).
Sprzedawca nie będzie ponosił odpowiedzialności za zapewnienia zawarte w reklamie lub oznakowaniu towaru, jeżeli wykaże, że ich nie znał ani – oceniając rozsądnie – znać nie mógł (były przedstawione w zagranicznym czasopiśmie). Zapewnienia w reklamie nie będą też podstawą reklamacji, kiedy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży (producent podał, że określony typ samochodu nie ma jednak czujnika parkowania).
Ważność gwarancji
Konsument, który kupując towar, dostał od sprzedawcy kartę gwarancyjną wydaną przez sklep lub przez producenta, nie musi z niej korzystać. Ma prawo reklamować towar przede wszystkim u sprzedawcy, który ponosi odpowiedzialność z mocy samego prawa.
Gwarancja może być udzielona nawet przez oświadczenie zawarte w reklamie. Niemniej wystawienie takiego dokumentu nie jest obowiązkowe. Jeżeli jednak produkt ma gwarancję, to stanowi ona dodatkowe uprawnienie konsumenta. Aby jednak była ważna, powinny w niej być umieszczone określone informacje. Chodzi o nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Polsce, czas trwania i terytorialny zasięg ochrony, a także obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego, gdyby towar okazał się wadliwy. Jeśli natomiast dokument nic nie mówi o obowiązkach gwaranta, to np. napis na opakowaniu „2 lata gwarancji” nic nie znaczy.
Wymiana i zwrot
Kupujący ma prawo domagać się od sprzedawcy nieodpłatnej naprawy albo wymiany. To on wybiera, ale sprzedawca nie musi uznać ani przyjąć tej właśnie drogi, np. wymiany towaru. Dopóki możliwa jest wymiana albo naprawa, nie jest też dopuszczalne żądanie zwrotu pieniędzy. Jeśli wymiana nie jest możliwa, pozostaje naprawa. Mimo to sprzedawca nie powinien sam zadecydować, że zamiast wymienić, towar naprawi. Sprzedawca nie musi wydawać nowej rzeczy w zamian za niemożliwą do używania poza sytuacjami, kiedy jest to niewykonalne albo wymaga nadmiernych kosztów. Musi to jednak udowodnić.
Zwrotu pieniędzy wolno oczekiwać, gdy niezgodność towaru z umową jest istotna i wystąpi choćby jedna z okoliczności polegających na tym, że:
● sprzedawca nie jest w stanie doprowadzić towaru do stanu zgodnego z umową, bo jest to niemożliwe, albo wymaga nadmiernych kosztów,
● naprawa lub wymiana nie została wykonana w odpowiednim czasie,
● naprawa czy wymiana naraża kupującego na znaczne niedogodności.
Kiedy natomiast niezgodność towaru z umową nie jest istotna, wolno – zachowując się rozsądnie – żądać tylko obniżenia ceny.
Czas reklamacji
W terminie dwóch lat od wydania rzeczy można ją reklamować u sprzedawcy. W razie stwierdzenia wady, na samo dokonanie reklamacji, przewidziano jednak tylko dwa miesiące. Przekroczenie tego terminu spowoduje utratę uprawnień, a sprzedawca uwolni się od odpowiedzialności. Reklamacja – dla celów dowodowych – powinna mieć formę pisemną.
W przypadku rzeczy używanych, kupujący i sprzedawca mogą skrócić do roku czas odpowiedzialności sprzedawcy. Ten ostatni nie może jednak w umowie napisać, że w ogóle nie odpowiada za towar. Nie wolno mu również swojej odpowiedzialności ograniczyć. Nawet klient nie może zwolnić sprzedawcy z odpowiedzialności za sprzedaną mu rzecz.
Sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się do reklamacji w ciągu 14 dni. Nieudzielenie w tym terminie odpowiedzi oznacza uznanie jej. Powinna być ona wtedy załatwiona tak, jak tego życzy sobie klient. Trzeba jednak ustalić i zapisać w dokumencie reklamacyjnym, jak będzie udzielona odpowiedź. Czas na to dany sprzedawcy nie oznacza jednak, że towar w tym okresie zostanie naprawiony lub wymieniony. Ma to być zrobione „w odpowiednim czasie”. Niemniej rozumienie tego pojęcia zależy od rodzaju rzeczy i celu jej nabycia.
WZÓR (dla kupującego konsumenta)
........(miejsce i data).........
......(imię i nazwisko
konsumenta, jego adres).......
.....(nazwa, czyli firma i adres siedziby przedsiębiorcy)......
REKLAMACJA
z tytułu dwuletniej odpowiedzialności sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową
......... (data). ................... zawarłem z państwa przedsiębiorstwem umowę sprzedaży ............ (określenie i zwięzły opis towaru konsumpcyjnego) ..... za ........ (cena) ........ Niestety towar ten wykazuje niezgodności z umową polegające na tym, że:
..............................................................................................................
Charakter podanej niezgodności wskazuje, że naprawa i wymiana towaru są niemożliwe, ponieważ narażają mnie na znaczne niedogodności. Dodatkowo – niezgodność towaru z umową jest istotna. Z uwagi na to, na podstawie art. 8 ust. 4 w związku z art. 4 ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 141, poz. 1176 ze zm.), odstępuję od umowy sprzedaży. Zwracam kupiony towar i proszę o zwrot ceny na konto: ................. (można też żądać odesłania pieniędzy przekazem pocztowym na adres: ...................................) w terminie 14 dni od doręczenia tego pisma.
...........(własnoręczny podpis kupującego konsumenta)............
Załącznik:
– kserokopia dowodu zakupu
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 141, poz. 1176 ze zm.).