TSUE orzekł na korzyść słowackiego kierowcy, przesądzając, że w jego przypadku można powołać się na zasadę stosowania względniejszej ustawy karnej. Zgodnie z nią, jeśli prawo zostanie zmienione w sposób łagodzący odpowiedzialność, nowa, korzystniejsza regulacja powinna mieć zastosowanie również do czynów popełnionych przed jej wejściem w życie.

Kara za brak przeglądu tachografu

Trybunał udzielił odpowiedzi na pytanie prejudycjalne zadane przez słowacki Najwyższy Sąd Administracyjny. Sprawa dotyczyła nałożonej w 2015 r. kary pieniężnej w wysokości 200 euro na kierowcę betoniarki za brak przeglądu okresowego tachografu.

W 2019 r. sąd w Bratysławie oddalił odwołania wniesione przez kierowcę i właściciela pojazdu – spółkę BAJI Trans – i utrzymał karę w mocy. Obie strony złożyły następnie skargę kasacyjną. Tymczasem 20 sierpnia 2020 r. nastąpiła zmiana prawa unijnego – państwom członkowskim umożliwiono wyłączenie pojazdów do przewozu betonu towarowego spod obowiązku wyposażenia w tachografy. Słowacja skorzystała z tej możliwości, a postępowanie kasacyjne nadal się toczyło.

Kierowca i BAJI Trans argumentowali, że po zmianie przepisów ich działanie przestało być niezgodne z prawem, a więc nałożona wcześniej kara powinna zostać uchylona. Słowacki Najwyższy Sąd Administracyjny zwrócił się do TSUE z pytaniem o zakres stosowania zasady retroaktywności, wynikającej z karty praw podstawowych UE.

Zmiana prawa działa wstecz

Trybunał potwierdził, że w tej sprawie prawo Unii znajduje zastosowanie. Podkreślił też, że choć zasada retroaktywności dotyczy w pierwszym rzędzie prawa karnego, nie wyklucza to jej stosowania do sankcji określanych w prawie krajowym jako administracyjne. W celu zapewnienia jednolitości stosowania tej zasady w całej Unii, można uznać sankcję administracyjną za karną, jeżeli: naruszenie ma charakter penalny oraz sankcja jest wystarczająco surowa.

Zasada znajduje zastosowanie, gdy zmiana przepisów oznacza zmianę podejścia ustawodawcy do danego czynu – czyli do jego karalności lub do wysokości sankcji. W tej sprawie słowacki ustawodawca wycofał się z wcześniejszego podejścia i zdecydował, że dane zachowanie (brak przeglądu tachografu w betoniarce) nie powinno już być karane.

Trybunał zaznaczył też, że dla zastosowania zasady retroaktywności nie jest istotne, czy orzeczenie zostało uznane za prawomocne w świetle prawa krajowego. Jeżeli od orzeczenia przysługuje jeszcze zwyczajny środek zaskarżenia – taki jak skarga kasacyjna – wyrok nie może zostać uznany za prawomocny w rozumieniu prawa Unii.

W związku z tym sąd kasacyjny musi umożliwić stronie skorzystanie z korzystniejszych przepisów, nawet jeśli weszły one w życie po wydaniu orzeczenia, które zostało przez nią zaskarżone. ©℗

orzecznictwo

Podstawa prawna

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 1 sierpnia 2025 r. w sprawie C-544/23 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia