Od maja 2025 r. grupa absolwentów XIII rocznika aplikacji sędziowskiej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury wciąż czeka na nominacje na stanowiska asesorów sądowych. Nie pomogły apele Stowarzyszenia Absolwentów i Aplikantów KSSiP „Votum”, kierowane do ministra sprawiedliwości, Krajowej Rady Sądownictwa, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Kancelarii Prezydenta z prośbą o przyspieszenie procedury. Sami absolwenci również wystąpili do rzecznika praw obywatelskich, który z kolei zwrócił się w tej sprawie do głowy państwa. Nominacji jednak nadal nie ma.

Bez środków do życia i ubezpieczenia

Absolwenci zakończyli aplikację sędziowską na początku 2025 r., zdali egzamin sędziowski i dokonali wyboru miejsc asesorskich w sądach, w których mieli rozpocząć pracę orzeczniczą. Między 13 a 25 maja 2025 r. KRS podjęła uchwały, w których przedstawiła prezydentowi kandydatury do mianowania. Mimo upływu ponad dwóch miesięcy głowa państwa nie podjęła decyzji w tej sprawie.

Od maja absolwenci pozostają bez środków do życia. Co więcej, stracili prawo do stypendium oraz powiązanego z nim ubezpieczenia zdrowotnego, które wygasło po czterech miesiącach od zakończenia aplikacji. W konsekwencji są zmuszeni rejestrować się w powiatowych urzędach pracy, zgłaszać do ubezpieczeń małżonków, korzystać z oszczędności lub zaciągać pożyczki.

W skierowanym do RPO piśmie absolwenci skarżą się również, że „nie mogą realizować obowiązków, do których wykonywania przygotowywali się co najmniej 8 lat, często kosztem życia rodzinnego, wypoczynku, czy w ogólności – zdrowia”. W opinii RPO stanowi to naruszenie prawa do ochrony życia prywatnego i rodzinnego (art. 47 konstytucji oraz art. 8 ust. 1 europejskiej konwencji praw człowieka), a także prawa dostępu do służby publicznej (art. 60 konstytucji).

Problem nie jest nowy

Opisywany problem występuje od 2020 r. Co roku stowarzyszenie Votum apeluje o przyspieszenie procedury, a absolwenci zwracają się o interwencję do RPO.

– To niedopuszczalne, że ten sam problem powtarza się od pięciu lat i wciąż nie został rozwiązany. Przecież chodzi tylko o kilka podpisów i wręczenie nominacji. Tymczasem urzędnicy najwyraźniej nie są w stanie się z tym uporać, a młodzi ludzie czekają zazwyczaj pół roku – mówi sędzia Maciej Świder, rzecznik prasowy stowarzyszenia Votum.

Dodaje, że KRS, KSSiP, Kancelaria Prezydenta oraz kancelaria premiera przerzucają się odpowiedzialnością. A młodzi ludzie czekają w domach, często bez środków do życia. Choć formalnie mogą podejmować dodatkowe zatrudnienie, to w praktyce trudno je zaplanować – nie wiadomo bowiem, kiedy nastąpi wręczenie nominacji: jutro, za tydzień, za miesiąc czy pół roku.

Na wystąpienie RPO odpowiedziała Małgorzata Paprocka, szefowa Kancelarii Prezydenta RP. Poinformowała, że uchwały KRS rekomendujące aplikantów KSSiP do mianowania na stanowiska asesorów sądowych przekazywano w czterech turach, z czego ostatnia wpłynęła 4 lipca 2025 r.

Następnie Kancelaria Prezydenta przekazała cztery projekty postanowień dotyczących 171 przyszłych asesorów do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w celu uzyskania wymaganej kontrasygnaty.

„Przekazanie projektów nastąpiło 7 i 10 lipca 2025 r. Do tej pory Kancelaria Prezesa Rady Ministrów nie zwróciła dokumentów, a także nie przekazała informacji uzasadniającej opóźnienie w ich kontrasygnowaniu”– napisała Małgorzata Paprocka w odpowiedzi dla RPO.

Jak dodała, Kancelaria Prezydenta RP wielokrotnie interweniowała w tej sprawie. W odpowiedzi uzyskano jedynie ustną informację, że KPRM oczekuje na opinię Rządowego Centrum Legislacji, które z kolei czeka na opinię ministra sprawiedliwości. Paprocka zapewniła, że po złożeniu kontrasygnaty przez prezesa Rady Ministrów, dokumenty niezwłocznie zostaną przekazane prezydentowi do podpisu. Wskazała też, że od 24 kwietnia 2025 r. w KPRM oczekuje również postanowienie dotyczące nominacji dwóch asesorów wojewódzkich sądów administracyjnych, od 8 maja – jednego asesora, a od 3 czerwca – trzech kolejnych. Są to etaty asesorskie przypisane do trzech sądów administracyjnych, w tym dwóch o największym wpływie spraw w kraju.

„Wręczenie nominacji asesorskich jest priorytetem Prezydenta RP i planowane jest niezwłocznie po podpisaniu niezbędnych dokumentów” – zapewnia Paprocka.

Proste rozwiązanie

Sędzia Maciej Świder podkreśla, że rozwiązanie problemu jest proste – należy zmienić przepisy i wprowadzić sztywne, nieprzekraczalne terminy na wręczenie nominacji asesorskich oraz zagwarantować aplikantom prawo do stypendium w okresie oczekiwania na nominację.

– Warto zaznaczyć, że nie tylko aplikanci czekają – czekają także sądy. Brakuje obsadzonych etatów, a nie wiadomo, kiedy pojawią się nowi sędziowie – podsumowuje sędzia.

Dziennik Gazeta Prawna zapytał Ministerstwo Sprawiedliwości, czy i w jaki sposób planuje rozwiązać ten problem. Do chwili publikacji resort nie udzielił odpowiedzi. ©℗