Środowisko adwokackie od dawna podejmuje wysiłki w celu zmiany prawa uniemożliwiającego adwokatom podejmowanie pracy na podstawie umowy o pracę. Problem ten był przedmiotem dyskusji już w trakcie wyborów samorządowych w Adwokaturze w 2021 r., jednak wówczas XIII Krajowy Zjazd Adwokatury odrzucił projekt uchwały zobowiązującej Naczelną Radę Adwokacką do podjęcia działań zmierzających do zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę.

Podstawę zakazu stanowi art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo o adwokaturze: „Adwokat nie może wykonywać zawodu, jeżeli pozostaje w stosunku pracy'. Przesłanką do stworzenia tego przepisu był zamiar zagwarantowania niezależności adwokata, gdyż praca na etacie wiąże się z podporządkowaniem pracodawcy, co może zagrażać niezależności wykonywania czynności zawodowych. Zgodnie z art. 4b ust. 2, zakaz nie dotyczy zatrudnienia w charakterze nauczyciela akademickiego oraz zatrudnienia naukowego lub naukowo-dydaktycznego. Także Kodeks Etyki Adwokackiej pośrednio wspiera ten zakaz, wymagając od adwokata zachowania niezależności i samodzielności.

Adwokaci chcą pracować na podstawie stosunku pracy

Przyjęta przez warszawskie zgromadzenie uchwała, nad którą głosowały 2335 osób i którą poparło aż 2182 z nich, jest wynikiem kompromisu. Początkowo w sprawie wniesiono trzy projekty uchwał autorstwa różnych osób: Małgorzaty Sander, dr. Michała Matuszaka, Piotra Górasa oraz Marii Sankowskiej-Borman, Patrycji Kasicy, Dagmary Miler, a także Michała Fertaka. Ostatecznie wypracowana uchwała akcentuje pilną potrzebę podjęcia działań mających na celu dokonanie zmian prawnych w zakresie umożliwienia adwokatom wykonywania zawodu na podstawie stosunku pracy z wyłączeniem obron w sprawach karnych.

W uchwale zaapelowano do delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury o popieranie działań mających na celu wprowadzenie możliwości wykonywania zawodu adwokata na podstawie stosunku pracy, a także zwrócono się do Krajowego Zjazdu Adwokatury oraz Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie wszelkich czynności, które doprowadzą do zmian legislacyjnych skutkujących możliwością wykonywania zawodu adwokata na podstawie stosunku pracy, z wyłączeniem obron karnych.

Umowa o pracę bez zagrożenia dla niezależności adwokata

Mecenas Michał Fertak tłumaczy, dlaczego postanowienia uchwały są wyjątkowo ważne dla społeczności adwokackiej. – Co roku w naszej izbie ślubuje około 500 adwokatek i adwokatów, co powoduje konieczność szukania dla tych osób nowych możliwości zarobkowania. Jeśli uchwała osiągnie swój cel, to tym osobom zwiększy się szansa na funkcjonowanie na rynku usług prawnych poprzez umożliwienie znalezienia godnie płatnej pracy bez konieczności przepisywania się do samorządu radców prawnych. Ciekawostkę stanowi fakt, że przed zgromadzeniem przeprowadziliśmy ankietę wśród warszawskich adwokatów i aplikantów adwokackich, w której wzięło udział ponad 2,3 tys. osób i 90 proc. osób wypowiedziało się za zniesieniem zakazu umowy o pracę dla adwokatów. – wskazuje mec. Fertak. – Jestem przekonany, że sama umowa o pracę dla adwokata nie stanowi jakiegokolwiek zagrożenia dla jego niezależności (czego przykładem jest funkcjonowanie tego rozwiązania w zawodzie radcy prawnego). Naturalnie, adwokat wykonujący zawód w formie stosunku pracy nie mógłby być obrońcą w sprawach karnych – zastrzega adwokat.

Kodeks dobrych praktyk w zatrudnieniu adwokatów

Prawnik zapewnia również, że będą podejmowane starania o przekonanie przedstawicieli palestry z całej Polski do poparcia zniesienia zakazu stosunku pracy dla adwokatów.

– Jeśli Krajowy Zjazd Adwokatury poparłby takie rozwiązanie, to jestem przekonany, że zmiana ustawy – Prawo o adwokaturze w tym zakresie byłaby jak najbardziej możliwa. Wierzę, że po latach dyskusji na temat zniesienia zakazu stosunku pracy dla adwokatów, dziś jest ten moment na wprowadzenie takich zmian, które w zgodzie z zasadami deontologii zawodowej uelastycznią formy wykonywania tego pięknego zawodu – puentuje mec. Fertak.

Uchwała rekomenduje, aby w celu zachowania niezależności adwokata umowy o pracę zawierały odpowiednie zapisy gwarantujące wolność zawodową i niezależność w podejmowaniu decyzji prawnych. Dodatkowo proponowana jest idea stworzenia „kodeksu dobrych praktyk w zatrudnieniu adwokatów i adwokatek”. Miałby on stanowić ramy i określać ogólne warunki sprawiedliwego i niezależnego zatrudnienia przy zachowaniu zasad koleżeństwa oraz wsparcia samorządu.

Tematyka uchwały będzie przedmiotem dyskusji podczas nadchodzącego Krajowego Zjazdu Adwokatury (który odbędzie się 27–29 czerwca 2025 r.). ©℗

Uchwała rekomenduje, aby w celu zachowania niezależności adwokata umowy o pracę zawierały odpowiednie zapisy gwarantujące wolność zawodową i niezależność w podejmowaniu decyzji prawnych. Dodatkowo jest proponowane stworzenie „kodeksu dobrych praktyk w zatrudnieniu adwokatów i adwokatek”