Rodzice znowu zaczęli pozywać swoje dzieci. Rośnie liczba spraw o alimenty

Po latach spadków znowu zaczęła rosnąć liczba spraw dotyczących alimentów od dzieci dla rodziców. W 2024 roku sędziowie rozpatrzyli 331 takich spraw. Jak podkreślają eksperci, w wydawanych wyrokach widać większą wrażliwość sędziów na przeszłe relacje rodziców i dzieci.

Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej wzajemnie. Innymi słowy, zobowiązani do płacenia alimentów mogą być zarówno rodzice na dzieci, jak i na odwrót – dzieci na rodziców.

Alimenty na rodziców - statystyki

W 2021 roku sądy zajmowały się sprawami o alimenty dla rodziców 521 razy. Rok później takich spraw było 413, a w kolejnym – 308. Co roku, większość spraw stanowią żądania zmiany wysokości już zasądzonych alimentów. W 2021 roku takich spraw było 415, rok później 320, a w 2023 – 230. W 2024 roku takich spraw było 227.

Także za każdym razem, sądy stawały częściej po stronie rodziców. Powództwo w całości, części i ponad żądanie było uwzględniane:

• w 2021 – 365 razy
• w 2022 – 302 razy
• w 2023 – 224 razy
• w 2024 – 239 razy

Na przestrzeni ostatnich lat spadała także łączna suma zasądzonych alimentów:

• w 2021 – 401 736 zł
• w 2022 – 356 428 zł
• w 2023 – 240 738 zł

- by w 2024 zacząć rosnąc i wynieść 265 925 zł

Rekordowy pod tym kątem był rok 2016. Wówczas sądy rozpatrywały 2610 spraw o alimenty na rzecz rodziców.

Alimenty od dziecka - kto dostanie...

Aby sąd zasądził alimenty na rzecz rodziców, muszą być spełnione trzy warunki: dziecko musi być pełnoletnie, musi mieć odpowiednie możliwości zarobkowe i rodzic musi znajdować się w stanie niedostatku. To, co zmieniło się na przestrzeni lat, to częstsze branie pod uwagę przez sądy zgodności orzeczenia z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to, że jeśli rodzic zaniedbywał dziecko, to na starość nie może liczyć na alimenty od niego.

- Zgodnie z regulacjami zawartymi w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym obciąża krewnych w linii prostej. Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny obciąża nie tylko rodziców względem dzieci, ale również rodzice mogą żądać alimentów na swoją rzecz. Obowiązek alimentacyjny jest kwestią odrębną i niezależną od władzy rodzicielskiej, w związku z czym nawet rodzic pozbawiony tej władzy może wystąpić z żądaniem zasądzenia na jego rzecz alimentów od dziecka – wyjaśnia adwokat Błażej Haber, współwłaściciel w kancelarii adwokackiej Haber & Haber

...a kto nie

Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku żądanie takie będzie skuteczne. - Należy mieć na uwadze treść art. 1441 KRiO, zgodnie z którym obowiązany może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – dodaje Haber.

- Zasady współżycia społecznego to nieskodyfikowane normy postępowania, funkcjonujące powszechnie w społeczeństwie i mające na celu ochronę społecznie akceptowanych wartości lub dóbr niematerialnych – mówi adwokat Dagmara Jurkiewicz-Hajduk i dodaje: „Ogólnie rzecz ujmując, uprawnionym jest przyjęcie, że przez zasady współżycia społecznego, należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania”.

- Zdarzają się przypadki, w których rodzice występują z pozew o zasądzenie na ich rzecz alimentów od pełnoletnich dzieci, powołując się na pozostawanie w niedostatku, jednak zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą fakt zaniedbywania obowiązków rodzicielskich i wieloletni brak zainteresowania dzieckiem, stosowanie przemocy wobec dziecka, brak kontaktu z dzieckiem czy też niepłacenie alimentów przez rodziców jest dostateczną przesłanką do tego, aby takie powództwo zostało oddalone z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego i nadużycie przysługującego względem dziecka prawa – mówi Haber, a Jurkiewicz-Hajduk dodaje: „W mojej praktyce nie spotkałam się z orzeczeniami na korzyść rodziców, którzy zaniedbywali obowiązki rodzicielskie”.

Do tej zasady można odwoływać się także, gdy o pieniądze w imieniu ojca czy matki upomni się MOPS dopominając się zapłaty za pobyt osoby w DPS. - Dziecko zaniedbane przez rodzica, gdy przyjdzie mu w dorosłości pokrywać koszty utrzymania matki czy ojca, którzy popadli w niedostatek, może powoływać się na te zaniedbania, nadużycia, na porzucenie, brak kontaktów czy nieprawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej. Rolą sądu będzie znalezienie rozwiązania sprawiedliwego – mówi adwokatka Maria Zipser. - MOPS mogą wystąpić o alimenty na rodzica, jednakże zazwyczaj po przeprowadzeniu tzw. "wywiadu alimentacyjnego" przez pracownika MOPS i ustaleniu stanu faktycznego, sytuacji rodzinnej (zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego)- odstępuje on od złożenia pozwu o alimenty – dodaje Jurkiewicz-Hajduk.